«1917» – Αντίστροφη μέτρηση ενάντια στη φρίκη του πολέμου (video)

Η νέα ταινία του Σαμ Μέντες, ο οποίος έχει επιμεληθεί τα «Skyfal» και «American Beauty» μεταξύ άλλων, είναι ένα καταιγιστικό πολεμικό δράμα το οποίο έχει γυριστεί με την επίφαση ενός συνεχόμενου μονοπλάνου 119 λεπτών.

Αυτό ουσιαστικά σημαίνει πως η κάμερα ακολουθεί κατά πόδας τους δύο νεαρούς πρωταγωνιστές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ονόματι Μπλέικ και Σκόφιλντ, στην προσπάθεια

τους να διασχίσουν 15 χιλιόμετρα ανάμεσα σε κατακόμβες, βόμβες, θάνατο και απόγνωση, για να μεταφέρουν μια εντολή που θα σώσει τις ζωές 1600 ανδρών. Όμως ξέρουν επίσης ότι οι δύο τους δε θα έχουν την ίδια τύχη. Αυτοί είναι αναλώσιμοι, πιόνια σε ένα παιχνίδι βασιλιάδων και αυτοκρατόρων.

Μπορεί στο τεχνικό του κομμάτι το μονοπλάνο να μην είναι ακριβές, καθώς υπάρχουν αδιόρατες στιγμές που το χέρι του Μέντες επεμβαίνει, κόβοντας και επιταχύνοντας τον αγώνα ενάντια στον χρόνο, αλλά αυτό δεν επηρεάζει καθόλου την εμπειρία του θεατή. Oύτε άλλωστε η παρέμβαση αυτή θα ήταν κάτι που θα παρατηρούσε κάποιος πιο χαλαρός θεατής, ο οποίος με αυτή την ταινία δε θα είναι τόσο χαλαρός.

Αντίθετα, ο ρυθμός της κινούμενης κάμερας εγκλωβίζει τη ματιά και, τελικά όσους παρακολουθούν, σε ένα αγωνιώδες κυνηγητό, αδιάκοπο και χωρίς κανένα έλεος. Η ιστορία, βασισμένη σε αφηγήσεις του παππού του σκηνοθέτη, δεν αφήνει κανένα περιθώριο για χαλάρωση, αναθεώρηση ή συναισθήματα. Υπάρχει μόνο ο χρόνος που μάχεται ενάντια στους πρωταγωνιστές, οι σφαίρες των αντιπάλων (εδώ Γερμανών) και ο εκκωφαντικός ήχος από βόμβες να σπάει τα τύμπανα. Αίμα και θάνατος. Και το τρέξιμο.

Ο θεατής σέρνεται στα χαρακώματα, κολυμπάει με πτώματα, ιδρώνει, τρέχει όχι για να σωθεί αλλά προς τον κίνδυνο και τη μάχη, για να πεθάνει, χωρίς να προλάβει να σκεφτεί ή να συνειδητοποιήσει τι κάνει. Ο Μέντες δεν αφήνει χρόνο για τίποτα, παρά μόνο για το τρέξιμο.

Την ίδια στιγμή ο θεατής μπορεί να δει μόνο όσα βλέπουν γύρω τους οι δύο πρωταγωνιστές. Βομβαρδισμένα τοπία, διαμελισμένα πτώματα, συννεφιασμένο ουρανό και νεκρή γη.

Η εικονογραφία στην οποία μας βυθίζει ο σκηνοθέτης αλλά και η φωτογραφία του Ρότζερ Ντίκινς ρέει γρήγορα και ακολουθεί το μοτίβο της περιόδου. Πόλεμος και καταστροφή, από τα οποία ξεπηδούν στιγμές καθαρής παράνοιας: αρουραίοι ανάμεσα σε πτώματα, άνθη κερασιάς, απορία για το πως οι άνθρωποι κατάντησαν έτσι, τι μπορεί να τους ώθησε να αφήσουν τα σπίτια τους για να πεθάνουν σε ένα χαντάκι σε κάποια άγνωστη χώρα, για κάποιο άγνωστο σε αυτούς λόγο.

Οι μικρές αυτές στιγμές, τις οποίες πολλοί, ακόμα και σήμερα, ανυπομονούν να ξαναζήσουν, καθιστούν αυτή τη φρίκη μια απαραίτητη αντιπολεμική υπενθύμιση ανάλογη του «Η Διάσωση του Στρατιώτη Ράιν» αν και πολύ πιο φιλόδοξη και άμεση.

Το «1917» είναι μια καθαρή αντιπολεμική ταινία, η οποία είναι απαραίτητη σε μια χρονιά η οποία ξεκίνησε με τρόμο στη σκέψη ενός Τρίτου Παγκόσμιου. Την ίδια στιγμή όμως δε λύνει ένα βασικό θέμα, το οποίο υπάρχει και μεταξύ των δύο πρωταγωνιστών: η ανάγκη για ήρωες, για εθνικούς μύθους κόντρα στην κυνική συνειδητοποίηση ότι είσαι πιο κοντά με τον «απέναντι» στρατιώτη παρά με τον «δικό σου» αξιωματικό που σε στέλνει να πεθάνεις. Σε αυτό το θέμα η ταινία αεροβατεί και δεν μπορεί και η ίδια να θέσει μια απάντηση.

Το «1917» είναι ο ορισμός της φράσης «το μέσο είναι το μήνυμα» του Μάρσαλ Μακ Λούαν. Και, σε αντίθεση με άλλους σκηνοθέτες που επέλεξαν πολεμικές ταινίες για να πάρουν μια αντιπολεμική θέση (όπως ο αδυσώπητος Έλεμ Κλίμοφ ή ο γέρμανος Γούλφγκαγκ Πέτερσεν), ο Μέντες εστιάζει απόλυτα στη φόρμα του, ακόμα και όταν η ατμόσφαιρα των σκηνών που απεικονίζει δε συνάδουν πλέον με τα αγχωτικά κοντινά του.

Προσπαθεί να καταγράψει τόσο την αγωνία όσο και τη φρίκη με τον ίδιο τρόπο, κάτι που αναγκαστικά δημιουργεί ανισορροπίες εις βάρος της δεύτερης, η οποία θα απαιτούσε έστω μια ανάσα χρόνου παραπάνω, προκειμένου να γίνει πιο κατανοητή η εφιαλτική μυσταγωγία της. Ωστόσο αυτό δε γίνεται και έτσι τελικά αντί για άγχος προκύπτει μια άνιση βιασύνη η οποία τελικά αδυνατίζει το τελικό αποτέλεσμα. Την ίδια στιγμή κάποια τυπικά κλισέ κλονίζουν ακόμα περισσότερο τελικό μήνυμα, χωρίς ωστόσο να επηρεάζουν τον πυρήνα του.

Σε κάθε περίπτωση, κινηματογραφικά το 2020 ξεκινά πολύ δυνατά και η θέαση του «1917» είναι αναγκαία επίκαιρη….

Σκηνοθεσία: Σαμ Μέντες

Σενάριο: Σαμ Μέντες/ Κρίστι Γουίλσον-Κερνς

Διάρκεια: 119’

Διανομή: Odeon

Nίκος Γιακουμέλος

Πηγή: «1917» – Αντίστροφη μέτρηση ενάντια στη φρίκη του πολέμου (video) - altsantiri