Στη Μόσχα ζουν σαν να μη γνωρίζουν ότι γίνεται πόλεμος

Σύμφωνα με τη δημοσιογράφο των New York Times, Βάλερι Χόπκινς, πριν από μερικά βράδια στην Κόκκινη Πλατεία, ένα σώμα επίλεκτων αλεξιπτωτιστών, καμουφλαρισμένων, εκτέλεσε έναν ιδιαίτερο χορό που περισσότερο θύμιζε μάχη, παρά κάποια χορογραφία. Και στη θέση των αληθινών πυρών, είχαν πυροτεχνήματα. Την ίδια στιγμή, ένας Αιγύπτιος περφόρμερ ντυμένος ως φαραώ, οδηγούσε πέρα δώθε ένα άρμα, κραδαίνοντας ένα ανκχ, το αρχαίο αιγυπτιακό σύμβολο της ζωής, ενώ ταυτόχρονα ένα συγκρότημα έπαιζε την “Κατιούσα”,

Η 44χρονη Ναταλία Νικόνοβα ήταν μία από τους χιλιάδες θεατές αυτού του φεστιβάλ που από το ύψος μίας κερκίδας επευφημούσε τους στρατιώτες της Ρωσίας αλλά και κατοίκους των φιλικών κρατών που έδωσαν το "παρών", όπως η Λευκορωσία, η Ινδία και η Βενεζουέλα.

“Ήμουν τόσο ενθουσιασμένη που σχεδόν έχασα τη φωνή μου!”, είπε χαρακτηριστικά.

Ο ρωσικός στρατός εδώ και ένα εξάμηνο περίπου διεξάγει έναν αργό πόλεμο, ο οποίος έχει αφήσει πίσω του δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και έχει συμβάλλει δραματικά στον παγκόσμιο πληθωρισμό και στην άνοδο των τιμών της ενέργειας.

Ωστόσο, η κυρία Νικόνοβα είπε στους New York Times ότι δεν έχει βιώσει και πολλές δυσκολίες στη ζωή της τους τελευταίους έξι μήνες.

“Τίποτα δεν έχει αλλάξει πραγματικά”, είπε. “Σίγουρα, οι τιμές ανέβηκαν αλλά είναι κάτι που μπορούμε να το αντέξουμε”.

Πολύ λίγα πράγματα σχετικά με την καθημερινή ζωή φαίνεται να έχουν αλλάξει στη Μόσχα, εκεί όπου οι άνθρωποι έχουν την οικονομική δυνατότητα προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις σημαντικές αυξήσεις τιμών, σε αντίθεση με το μεγαλύτερο μέρος της υπόλοιπης χώρας.

Το GUM, το πολυτελές εμπορικό κέντρο δίπλα στην Κόκκινη Πλατεία, είναι γεμάτο από πελάτες -αν και πολλά δυτικά καταστήματα όπως η Prada, η Gucci και ο Christian Dior είναι κλειστά- ενώ και τα εστιατόρια και τα θέατρα τα πάνε εξαιρετικά καλά από κίνηση. Αντίστοιχα, και οι δρόμοι της Μόσχας εξακολουθούν να είναι γεμάτοι με πολυτελή αυτοκίνητα όπως Lamborghini και Porsche.

“Μερικά καταστήματα έκλεισαν λόγω των κυρώσεων, κάτι που βέβαια είναι απογοητευτικό, αλλά ΟΚ, δεν είναι και τόσο φοβερό', θα πει η Γιουλίγια, 18 ετών, απόφοιτος λυκείου η οποία καθόταν σε ένα παγκάκι στο πάρκο Γκόρκι, εκεί όπου χιλιάδες Μοσχοβίτες συνηθίζουν να αράζουν. Και η ίδια και οι φίλοι της είπαν ότι δεν σκέφτονται τόσο συχνά τις μάχες στην Ουκρανία.

Αυτή η αδιαφορία, αυτή η αποσύνδεση από τα όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία είναι ακριβώς αυτό στο οποίο υπολογίζει ο Βλαντιμίρ Πούτιν, καθώς ακολουθεί μια εσωτερική στρατηγική για να κρατά τους Ρώσους μακριά από τις δυσκολίες του πολέμου -χωρίς στρατολογήσεις, χωρίς μαζικές κηδείες, κλπ. Μπορεί ένα μεγάλο μέρος της προσπάθειας της Ρωσίας στο πεδίο της μάχης να μην πήγε όπως είχε αρχικά το είχε σχεδιάσει ο Πούτιν, αλλά στην πατρίδα του, πέτυχε να κάνει τη ζωή να συνεχιστεί όσο πιο φυσιολογική γίνεται.

Παρότι πολλοί Μοσχοβίτες ασπάζονται το “γλέντι” και την εσκεμμένη άγνοια, υπάρχουν και πολλοί από τους διανοούμενους της πρωτεύουσας, των οποίων η δουλειά και η ζωή τους τους έχει δέσει με τη Δύση ή την Ουκρανία, οι οποίοι αγωνίζονται να συμφιλιωθούν με αυτό το αίσθημα της κανονικότητας, τη στιγμή που γνωρίζουν καλά ότι η χώρα τους έχει εμπλακεί στον μεγαλύτερο χερσαίο πόλεμο της Ευρώπης από την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Αυτό φάνηκε και το Σάββατο που μας πέρασε με τη δημόσια εκδήλωση συμπάθειας και εκτίμησης για τον πρώην σοβιετικό ηγέτη, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, και η οποία εκφράστηκε από χιλιάδες Ρώσους που παρευρέθηκαν στην κηδεία του. Οι περισσότεροι από αυτούς αντιπροσώπευαν μια σιωπηλή μερίδα του κόσμου που διαμαρτύρεται κατά του Πούτιν και των πολιτικών του.

Μόλις τα ρωσικά τανκς εισέβαλαν στην Ουκρανία, είπε η Άνυα, μία απλή πολίτης στη δημοσιογράφο των New York Times, άρχισε να διαβάζει βιβλία για την άνοδο του ολοκληρωτισμού στη ναζιστική Γερμανία, παλεύοντας με την έννοια της συλλογικής ενοχής.

“Ήταν το τέλος του κόσμου για τόσους πολλούς ανθρώπους”, είπε η 34χρονη γυναίκα, η οποία όπως και αρκετοί άλλοι που έδωσαν συνέντευξη για αυτό το άρθρο, φοβήθηκε να αποκαλύψει το επίθετό της.

“Στο όνομά σου, κάποιος σκοτώνει αμάχους” είπε. “Και η χώρα σου μετατρέπεται σε κάτι σαν τη Βόρεια Κορέα”, δήλωσε συμπληρώνοντας ότι εξαιτίας της συμμετοχής της πριν λίγους μήνες σε μια αντιπολεμική διαμαρτυρία και της υπογραφής ενός σχετικού ψηφίσματος, κλήθηκε να παραιτηθεί από τη δουλειά της σε δημόσιο ίδρυμα.

Εδώ και πολλά χρόνια ο Πούτιν καταπιέζει τους διαφωνούντες και τους διαδηλωτές, αλλά ειδικά σήμερα είναι σχεδόν αδύνατο να εκφράσει κανείς την απογοήτευση του απέναντι στο σύστημα. Και όσοι εκφράζουν δημόσια αυτές τις απόψεις, το κάνουν γνωρίζοντας καλά ότι ο νόμος που απαγορεύει την κριτική στον πόλεμο τους περιμένει στη γωνία.

Από τις 24 Φεβρουαρίου μέχρι και σήμερα σχεδόν 16.500 άνθρωποι έχουν συλληφθεί με την κατηγορία ότι διαμαρτυρήθηκαν για την επίθεση στην Ουκρανία, σύμφωνα με την OVD-Info, μια ρωσική οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Επίσης, χιλιάδες από τους αντιφρονούντες έφυγαν απ’ τη χώρα κατά τους πρώτους μήνες του πολέμου, αλλά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η πρωτεύουσα επανήλθε σε μεγάλο βαθμό στην κανονικότητα, ενισχυμένη από την ισχυροποίηση του ρουβλιού, τη φίμωση της αντιπολίτευσης και με τα μέσα ενημέρωσης να είναι πλήρως ελεγχόμενα από το Κρεμλίνο.

Παρόλ’ αυτά, η κοινωνία αλλάζει αργά: παρά το γεγονός ότι ο Πούτιν προσπάθησε να εμφυσήσει μια αίσθηση κανονικότητας, παράλληλα εργάζεται για την περεταίρω στρατιωτικοποίηση της ρωσικής κοινωνίας.

Κατά μήκος των δρόμων της Μόσχας υπάρχουν διαφημιστικές πινακίδες με στρατιώτες που αναγράφουν τον βαθμό και τον τίτλο τους, με έναν QR κωδικό εύκαιρο για σάρωση προκειμένου να αποκτήσει κανείς περισσότερες πληροφορίες. Και φυσικά δεν λείπουν και οι εκδηλώσεις “εορτασμού” της στρατιωτικής ισχύος της Ρωσίας.

Πρόσφατα μάλιστα, χιλιάδες θεατές συγκεντρώθηκαν για δύο εβδομάδες στο στρατόπεδο εκπαίδευσης “Αλαμπίνο” νοτιοδυτικά της Μόσχας για να παρακολουθήσουν τους Διεθνείς Αγώνες Στρατού, ένα φεστιβάλ που -μεταξύ άλλων- περιλαμβάνει κι ένα δίαθλο με τανκ, στο οποίο ομάδες από διάφορες χώρες διαγωνίζονται στην οδήγηση ενός τανκ μέσα από φυσικά εμπόδια και στο να πυροβολήσουν στόχους με ακρίβεια κάποιους. Για την ιστορία, από το 2013 όταν και ξεκίνησε ο διαγωνισμός μέχρι σήμερα, η Ρωσία κερδίζει πάντα την πρώτη θέση.

“Όλο αυτό το διάστημα έβλεπα τανκς στην τηλεόραση, οπότε ήθελα να τα δω και στην πραγματική ζωή”, είπε ο 34χρονος Ίλια, ο οποίος παραβρέθηκε στην εκδήλωση μαζί με τα δύο μικρά παιδιά του.

"Πιστεύω ότι κάθε πόλεμος είναι κακός. Δεν λέω ότι υποστηρίζω την ‘Ειδική Στρατιωτική Επιχείρηση ή όχι”, είπε χαρακτηριστικά, χρησιμοποιώντας τον όρο που έχει δώσει ο Πούτιν στον πόλεμο στην Ουκρανία. “Εμπιστεύομαι όμως την ηγεσία στη χώρα μου και αν λένε ότι είναι απαραίτητο να γίνει, τότε είναι”.

Κάποιοι άλλοι εξήγησαν ότι το να βλέπουν τα όπλα που εκτίθενται στο φεστιβάλ του στρατού -συμπεριλαμβανομένων και των πυραύλων Kinzhal που χρησιμοποιούνται στην Ουκρανία- τους έκανε να νιώθουν ότι ανήκουν σε μια ισχυρή χώρα.

Ο Αντρέι Γιεβγκένιεβιτς, 55 ετών, ο οποίος ήταν οδηγός τανκ στην Ανατολική Γερμανία τις τελευταίες ημέρες του Ψυχρού Πολέμου, είπε ότι η επίδειξη όπλων τον ταξίδεψε πίσω στις μέρες που η Σοβιετική Ένωση ήταν μια ισχυρή παγκόσμια δύναμη.

“Όταν το βλέπεις αυτό, νιώθεις ότι είναι όλα καλά στη χώρα σου, ότι είναι όλα όπως θα έπρεπε”, είπε.

“Μεγαλώσαμε με τη σοβιετική παράδοση και αγαπάμε την πατρίδα μας. Αυτό το φεστιβάλ φέρνει υπερηφάνεια στη χώρα μας”.

Όσο για τις κυρώσεις, σημείωσε ότι δεν νιώθει καμία διαφορά. “Νομίζω ότι η Αμερική και η Δύση υποφέρουν πολύ περισσότερο”.

Αυτή η θέση επαναλαμβάνεται συχνά από τα ελεγχόμενα μίντια της Ρωσίας. Τα κρατικά μέσα ενημέρωσης προβάλουν καθημερινά θέματα σχετικά με την αβεβαιότητα που αντιμετωπίζουν χώρες όπως η Γερμανία σχετικά με τις τιμές του φυσικού αερίου και σχετικά με τον πληθωρισμό που έχει εκτοξευθεί στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Στα πεδία εκπαίδευσης του στρατού, τα παιδιά ανακατεύονται ανάμεσα στα τανκς, τρέχουν και παίζουν, ενώ και άνθρωποι όλων των ηλικιών δοκιμάζουν τα αυτόματα τουφέκια που βρίσκονται εκεί. Όμως, τα περίπτερα που καλούσαν τους επισκέπτες να καταταγούν στον στρατό παρέμεναν άδεια, δείχνοντας ότι παρά το γεγονός ότι ο εθνικισμός κερδίζει έδαφος, οι άνθρωποι δεν είναι ακόμα πρόθυμοι να πάρουν ενεργό μέρος στον πόλεμο του Πούτιν.

Για τους ανθρώπους που δεν ενδιαφέρονται για τα στρατιωτικά παιχνίδια και συνηθίζουν να περνούν τα καλοκαίρια τους ταξιδεύοντας σε όλη την Ευρώπη, υπάρχουν πολλοί εγχώριοι περισπασμοί. Ένα πρόσφατο φεστιβάλ στο πάρκο τέχνης “Nikola-Lenivets”, που είναι κάτι σαν καταφύγιο για τους χίπστερς λίγες ώρες μακριά από την πρωτεύουσα, μάζεψε περίπου 16 χιλιάδες άτομα για ένα τετραήμερο πάρτι.

Μία από τις ημέρες του πάρτι εμφανίστηκε ένας καλλιτέχνης της ρέγκε, οποίος κάτω από τις ιαχές του πλήθους, φώναξε περήφανα ότι δεν θα εγκαταλείψει ποτέ τη χώρα, όπως έκαναν οι υπόλοιποι συνάδελφοί του.

“Στην αρχή σκεφτόμουν, ουάου, υπάρχει πόλεμος 400 χιλιόμετρα μακριά, και είμαστε σε ένα μουσικό φεστιβάλ”, είπε στη Βάλερι Χόπκινς ο Ιβάν, ένας 25χρονος που μόλις είχε επιστρέψει στην πατρίδα του τη Ρωσία μετά από αρκετά χρόνια στο εξωτερικό. “Η ζωή συνεχίζεται, ειδικά όταν δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να ελέγξουμε την κατάσταση".