H COP 28 και οι μεγάλες αλλαγές στα αγροδιατροφικά συστήματα

Γράφει ο Δρ. Δημήτρης Βολουδάκης, Director Capacity Building ΝΕΑ ΓΕΩΡΓΙΑ ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ, Επιστημονικός Συνεργάτης Ακαδημίας Αθηνών, Επισκέπτης Καθηγητής Μ.Α.Ι.Χ, Αμερικάνικο Κολλέγιο Ελλάδας

Μια ακόμα διάσκεψη που είχε ως στόχο την κοινή κλιματική δράση

ολοκληρώθηκε. Η COP28 στο Ντουμπάι τελείωσε με μία ιστορική συμφωνία για την πράσινη μετάβαση.

Τα κράτη έχουν καταλάβει ότι χρειάζεται συνεννόηση για να υπάρξει αποτέλεσμα. Ανισότητες, διαφορετικές κουλτούρες, προκαταλήψεις, συνήθειες και κυρίως διαφορετικά συμφέροντα λειτουργούν ως τροχοπέδη στον αγώνα που δίνεται για να συγκρατηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας στους 1,5oC σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.

Η εξέλιξη των πραγμάτων έως και αυτή τη διάσκεψη, έδειχνε ότι γενικώς ως ανθρωπότητα κάνουμε πιο λίγα από αυτά που πρέπει να κάνουμε και πολύ πιο αργά, όσον αφορά την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Για πολλούς από μας η κατασπατάληση πόρων για τη μετακίνηση χιλιάδων ανθρώπων στο Ντουμπάι και η χλιδή των εγκαταστάσεων που φιλοξένησαν την COP, ήταν μια εικόνα οξύμωρη σε σχέση με το περιβάλλον και τα εκατομμύρια φτωχών ανθρώπων που είναι περισσότερο ευάλωτοι στην κλιματική κρίση.

Υπάρχουν όμως δύο παράγοντες που φαίνεται πως επέδρασσαν θετικά στην επιτάχυνση της λήψης αποφάσεων και τελικά στην ομόφωνη συμφωνία για λήψη συγκεκριμένων μέτρων που θα υιοθετηθούν από τα κράτη ώστε να επιτευχθεί η ενεργειακή πράσινη μετάβαση έως το 2050. Πρώτον, τα επιστημονικά δεδομένα κρούουν τον κώδωνα του κλιματικού συναγερμού παγκοσμίως. Στις 7 Δεκεμβρίου, εν μέσω της διάσκεψης της COP28, τo ευρωπαϊκό πρόγραμμα COPERNICUS που μέσω δορυφόρων και ψηφιακών τεχνολογιών συλλέγει πληροφορίες παρατήρησης γης και κλίματος, ανακοίνωσε ότι ο Νοέμβριος του 2023 ήταν ο θερμότερος Νοέμβριος που έχει καταγραφεί με μέση θερμοκρασία επιφάνειας 14,22°C, 0,85°C πάνω από τον μέσο όρο του Νοεμβρίου 1991-2020 και 0,32°C θερμότερος από τον προηγούμενο θερμότερο Οκτώβριο του 2020. Ο μήνας στο σύνολό του ήταν περίπου 1,75°C πάνω από τον προβιομηχανικό μέσο όρο (1850-1900) και για πρώτη φορά για δύο ημέρες ήταν πάνω από 2°C από τον προβιομηχανικό μέσο όρο.

Δεύτερον, οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα των φιλοκλιματικών τεχνολογιών. Δισεκατομμύρια δολάρια, ευρώ, λίρες, γιεν και γουάν επενδύονται για την ανάπτυξη της περιβαλλοντικής και φιλοκλιματικής τεχνολογίας στις μεταφορές, στις αλυσίδες εφοδιασμού, στη διαχείριση σκουπιδιών, στις κτηριακές υποδομές και κυρίως στην παραγωγή, αποθήκευση και μεταφορά ενέργειας. Η προσπάθεια απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, ειδικά για τα κράτη που δεν έχουν πληθώρα από αυτά και επομένως αναγκάζονται να τα εισάγουν, είναι ένας αγώνας οικονομικής ανεξαρτησίας και προόδου. Οι πρώτοι που θα κόψουν το νήμα της ενεργειακής αυτάρκειας θα έχουν πλεονέκτημα έναντι των άλλων. Συνεπώς, υπάρχει και η παράμετρος του ανταγωνισμού των εθνών όσον αφορά στην επίτευξη της λεγόμενης κλιματικής ουδετερότητας, δηλαδή της δημιουργίας μιας οικονομίας μηδενικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Φαίνεται λοιπόν, ότι αυτοί οι δύο παράγοντες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο να αναληφθούν κάποιες πρωτοβουλίες σε έναν συγκεκριμένο τομέα που για τους περισσότερους πολίτες και επιστήμονες ήταν μια αισιόδοξη έκπληξη. Ο τομέας αυτός δεν είναι άλλος από την γεωργία και τα τρόφιμα.

Για πρώτη φορά από το 1995 που ξεκίνησαν οι διεργασίες των COP, περισσότεροι από 130 παγκόσμιοι ηγέτες που συμμετείχαν στην COP28, υπέγραψαν μια διακήρυξη ειδικά εστιασμένη στην ανάγκη επείγουσας προσαρμογής των συστημάτων γεωργίας και τροφίμων στο μεταβαλλόμενο κλίμα, περιγράφοντας προσπάθειες όπως οικονομική στήριξη για τους παραγωγούς τροφίμων, μέτρα επισιτιστικής ασφάλειας και βελτιώσεις στη διαχείριση των πόρων. Η διακήρυξη περιλαμβάνει πέντε βασικούς στόχους που επικεντρώνονται στην ενσωμάτωση των συστημάτων γεωργίας και τροφίμων στα κλιματικά σχέδια προσαρμογής εν γένει, καθιστώντας τη δράση για το κλίμα στον αγροδιατροφικό κλάδο βασικό στοιχείο της πολιτικής ατζέντας. Οι περιλαμβανόμενοι στόχοι κυμαίνονται από την οικονομική υποστήριξη έως τη διατήρηση του οικοσυστήματος και σε μεγάλο βαθμό προκρίνουν την προστασία των ευάλωτων πληθυσμών του αγροτικού κλάδου. Οι τρεις πρώτοι από αυτούς τους στόχους σχετίζονται άμεσα με την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Έτσι δίνεται προτεραιότητα, πρώτον στην οικονομική και τεχνική υποστήριξη προς τους αγρότες, μέσω τεχνικών λύσεων, δράσεων ανάπτυξης ικανοτήτων (capacity building), υποδομών συμπεριλαμβανομένων την εγκατάσταση και χρήση συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης,

Δεύτερον, στην στήριξη της επισιτιστικής ασφάλειας και της διατροφής με την ενίσχυση των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων μέσω της λήψης πρωτοβουλιών για την ανάπτυξη συστημάτων κοινωνικής προστασίας και διασύνδεσή τους με την γεωργία. Τέτοιες μπορεί να είναι η χρηματοδότηση για σχολικά συσσίτια και η υλοποίηση προγραμμάτων έρευνας και καινοτομίας στοχεύοντας στις ειδικές ανάγκες των γυναικών, των παιδιών και των νέων, των αυτόχθονων πληθυσμών, των μικροϊδιοκτητών, των οικογενειακών εκμεταλλεύσεων, των τοπικών κοινωνιών, των ατόμων με αναπηρία κ.ά.

Τρίτον, η στήριξη των εργατών στο χώρο της γεωργίας και των τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών και των νέων, των οποίων η επιβίωση απειλείται από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, μέσω εξειδικευμένων προσεγγίσεων για να αυξήσουν, προσαρμόσουν και διαφοροποιήσουν το εισόδημά τους.

Τέλος, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η περιβαλλοντική ζημιά που προκαλείται από τον τομέα των τροφίμων και της γεωργίας, οι δύο ακόμα στόχοι επικεντρώνονται στη διατήρηση του νερού και στη βελτίωση των πρακτικών χρήσης γης. Σύμφωνα με τη διακήρυξη, αυτό περιλαμβάνει την ενίσχυση της ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδάτων και τη μεγιστοποίηση των ήδη διαθέσιμων δυνατοτήτων των αναγεννητικών γεωργικών πρακτικών για την αποκατάσταση της γης και των οικοσυστημάτων.

Ταυτόχρονα με την ανακοίνωση πολιτικών πρωτοβουλιών, διαβάζαμε έκπληκτοι τα ποσά που έπεφταν στο τραπέζι για να χρηματοδοτήσουν αυτή τη μετάβαση σε μια πιο κλιματικά ανθεκτική γεωργία και ανθεκτικότερα συστήματα τροφίμων. Οι ηγέτες προτίθενται να μοχλεύσουν περισσότερα από 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια για να αρχίσουν να αντιμετωπίζουν κλιματικά ζητήματα που σχετίζονται με τη γεωργία. Παράλληλα ανακοινώθηκαν και άλλες πρωτοβουλίες, συμπεριλαμβανομένης μιας συνεργασίας 200 εκατομμυρίων δολαρίων μεταξύ των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων που φιλοξενούν την COP28 και του Ιδρύματος Bill & Melinda Gates για να προχωρήσουν στην έρευνα που σχετίζεται με τη γεωργία. Η Αναπτυξιακή Τράπεζα της Αφρικής προς την ίδια κατεύθυνση πρόκειται να μοχλεύσει ένα δισεκατομμύριο δολάρια για να υποστηρίξει τον ασφαλιστικό τομέα της αφρικανικής γεωργίας και τη μείωση του οικονομικού ρίσκου των Αφρικανών αγροτών. Και όλα αυτά θα πρέπει να έχουν απτά σημάδια υλοποίησης πριν από την μεθεπόμενη COP30, δηλαδή σε περίπου δύο χρόνια.

Η ανθρωπότητα ζει ιστορικές στιγμές καθώς η κλιματική αλλαγή ξεκινά να πυροδοτεί ραγδαίες εξελίξεις αναφορικά με την πράσινη μετάβαση της οικονομίας και ειδικότερα της γεωργίας και των τροφίμων. Ο τρόπος που παράγουμε, εμπορευόμαστε και καταναλώνουμε τρόφιμα θα είναι πολύ διαφορετικός τα επόμενα χρόνια. Θα χρειάζονται αγρότες επιχειρηματίες, με γνώσεις σε γεωτεχνικά, οικονομικά, περιβαλλοντικά θέματα, ειδικές τεχνολογικές δεξιότητες και κυρίως ικανότητες αντίληψης των αλλαγών και προσαρμοστικότητας. Με ικανοποίηση είδαμε την χώρα μας να έχει μια πιο σοβαρή παρουσία σε αυτήν την COP. Ωστόσο μπροστά σε αυτές τις ραγδαίες αλλαγές, γεννιούνται κρίσιμα ερωτήματα. Αντιλαμβανόμαστε αυτό που έρχεται σε σχέση με την πράσινη μετάβαση και αν ναι το βλέπουμε ως πρόβλημα ή ως ευκαιρία;

Και τέλος, για όλους μας, για το κράτος, τις επιχειρήσεις, τους πολίτες, υπάρχει εθνικό όραμα για τον ελληνικό αγροδιατροφικό τομέα και την ανάπτυξη της υπαίθρου; Ή απλά ακολουθούμε τις εξελίξεις;

#ΑΓΡΟΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ_ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ #COP_28