Η “ακτινογραφία” του μεταναστευτικού-προσφυγικού και η Ελλάδα! Ανάλυση του Δ.Δρόσου

Του Υποπτεράρχου ε.α. Δημητρίου Δρόσου

(MBA, MSc, PM, MA, LLB) 

Εν’οψει της ήδη αρχόμενης αλλά και περαιτέρω αυξανόμενης εξόδου εκατοντάδων χιλιάδων Αφγανών προσφύγων ή / και μεταναστών ένεκα της κατάληψης της εξουσίας στην Καμπούλ από τους Ταλιμπάν και την μετονομασία του κράτους σε Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν πρέπει να επισημανθούν ορισμένα θέματα για την καλύτερη αποσαφήνηση αυτού του σύνθετου προβλήματος. Η μετανάστευση δεν είναι ένα καινούργιο φαινόμενο. Το φαινόμενο είναι πολυδιάστατο και πολυεπίπεδο καθώς αποτελεί

φαινόμενο αλληλένδετο με την ανθρώπινη εξέλιξη, την ιστορία και τον πολιτισμό.  Είναι δυναμική διαδικασία, οι μορφές της οποίας ποικίλλουν και μεταβάλλονται σε συνάρτηση με ευρύτερες πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές. Η μορφή της κοινωνικής της σχέσης καθορίζεται από το έθνος, το κράτος, το φύλο, τη θρησκεία, τις ομάδες και τον τρόπο επικοινωνίας μεταξύ τους. Μεταξύ άλλων οι αιτίες της είναι καταπίεση στη χώρα εισαγωγής, οικονομικοί λόγοι, πείνα, θρησκευτικοί λόγοι, πόλεμος. 

ΕΙΔΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ

Υπάρχει η ακούσια (involuntary) και η εκούσια (voluntary) μετανάστευση. Επίσης η πρωτογενής (primary) όταν αρχικά μετακινείται ο εργαζόμενος για βελτίωση της οικονομικής του κατάστασης και η δευτερογενής (secondary) όταν έρθει στη συνέχεια και η οικογένεια για επανένωση (family reunification). Υφίσταται η πλήρης (complete) και η ατελής (incomplete) όπου υπάγονται οι πρόσφυγες και τέλος αναλόγως του χρόνου είναι η βραχυπρόθεσμη, η μακροπρόθεσμη, η μόνιμη.

Σύμφωνα με τις ποσοτικές αναλύσεις μεταβλητών των διεθνών μεταναστευτικών προτύπων (International Migration Drivers/ IMD) παρακολουθούνται οι μεταβλητές που συνδέονται με τα επίπεδα μετανάστευσης. Τέτοιες μεταβλητές είναι οι δείκτες γονιμότητας (fertility rates) και το ΑΕΠ. Μεταβλητές επίσης είναι: διαρθρωτικά κριτήρια, εισοδηματικά (σε ατομικό επίπεδο), η ανθρωπιστική βοήθεια, οι φυσικές καταστροφές (π.χ. ξηρασία σε Ερυθραία, πλημμύρες σε Darfur κλπ), οι επανενώσεις οικογενειών (family reunification), η γεωγραφική εγγύτητα, τα κοινωνικά δίκτυα, το μορφωτικό επίπεδο, η ζήτηση ανειδίκευτου εργατικού προσωπικού από τις χώρες του Βόρειου ημισφαιρίου. Υπολογίζεται ότι 20πλάσιοι άνθρωποι θέλουν να μεταναστεύσουν από όσους πράγματι τελικά το καταφέρνουν. Αναμένονται στο εγγύς μέλλον τεράστια μεταναστευτικά κύματα από Ν. Ασία και Αφρική, περίπου δηλαδή το 3,4% του πσγκόσμιου πληθυσμού. Ειδικά από Αφρική, μία ήπειρος που μαστίζεται από φτώχεια, πολέμους, ακραίες κλιματικές μεταβολές, αποψίλωση της χλωρίδας αλλά και εντυπωσιακούς δημογραφικούς ρυθμούς, όλα αυτά είναι δείκτες που συντείνουν στην μετανάστευση. 

Το 2012 στην Ε.Ε. δόθηκαν 1,3 εκατομμύρια άδειες πρώτης εισόδου, ενώ στην αιχμή των μεταναστευτικών ροών το 2016 δόθηκαν 1,970 εκατομμύρια αντίστοιχες άδειες. Τα πρότυπα κατανομής (patterns) των ροών αλλάζουν. Έτσι π.χ. στην Ε.Ε. το 2008 το 10% των ροών ήταν Μαροκινοί και ακολουθούσαν Ουκρανοί, Κινέζοι, Ινδοί. Η κατανομή το 2016 αφορούσε κυρίως Σύριους και ακολουθούσαν λόγω αποσταθεροποίησης χώρες όπως το Ιράκ, Αφγανιστάν και η Λιβύη, ενώ η κατανομή τους ήταν σε μεγάλο ποσοστό: ασυνόδευτα, ευάλωτες ομάδες, θύματα trafficking, πρόσφυγες, επανενώσεις οικογενειών. Για το 2021 οι ανωτέρω χώρες παραμένουν υψηλά στις κατανομές, ωστόσο καταγράφεται σταθερή μείωση των Σύρων προσφύγων ενώ πολλοί εξ’ αυτών ήδη έχουν επιστρέψει στη Συρία. Όμως με projection έως το Δεκέμβριο του 2021 το Αφγανιστάν αναμένεται να λάβει την πρώτη θέση στους πρόσφυγες. Επίσης την τελυταία 5ετία έχουμε μεγάλους αριθμούς προσφύγων και από άλλες χώρες του Μάγκρεμπ, ενώ καταγράφονται υψηλοί αριθμοί Σομαλών και Νιγηριανών. Η Νιγηρία σπαράσσεται  από πόλεμο κυρίως εξαιτίας της ριζοσπαστικοποιημένης φονταμενταλιστικής Boko Haram, η οποία οργάνωση παρά τον πρόσφατο θάνατο του αρχηγού της Abubakar Shekau θεωρείται αυξανόμενη απειλή. Επίσης η Νιγηρία, είναι: μία χώρα με έναν πληθυσμό από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους παγκοσμίως, και παρά τον πετρελαϊκό της πλούτο ελάχιστοι κάτοικοι έχουν πρόσβαση σε πλουτοπαραγωγικές πηγές και πόρους. Πρόσφατα άνοιξε μέτωπο και στο Τσαντ με πολιτοφυλακές Λίβυων φυλάρχων με ότι μπορεί να σημαίνει αυτό. 

Η μετανάστευση με την οικονομική ανάπτυξη ως εξαρτώμενες μεταβλητές έχουν μη γραμμική συσχέτιση και η απεικονιστική τους παλινδρόμηση είναι ένα ανάποδο U. Αυτό, στατιστικά με τους Key Drivers απεικονίζεται στον κάτωθι πίνακα:

* Υπολογίζεται ωστόσο ότι σε 20-30 έτη πολλές χώρες της Αφρικής θα βελτιώσουν το ΑΕΠ τους, το οποίο σήμερα τις αφήνει έξω από το διεθνές μεταναστευτικό ρεύμα και συνεπώς θα έχουμε αύξηση των ροών.

Είναι λοιπόν σαφές ότι η βελτίωση των οικονομικών συνθηκών των χωρών προέλευσης, δεν θα ανακόψει απαραίτητα τις ροές, καθώς εξαρτάται και από άλλους γενικότερους παράγοντες.  H Agenda for Sustainable Development που υιοθετήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2015 από 193 κράτη του ΟΗΕ, μεταξύ άλλων είχε το management των μεταναστευτικών πολιτικών για ασφαλή, με τάξη και νόμιμη μετανάστευση (safe, orderly and regular migration) με σκοπό την ορθολογική διαχείριση των ροών. 

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΕΣ ΡΟΕΣ ΤΡΙΤΩΝ ΧΩΡΩΝ (TCNs).

Το φαινόμενο ξεκίνησε πριν αρκετά έτη κυρίως στη Βόρεια Ευρώπη λόγω του υψηλότατου κοινωνικοοικονομικού επιπέδου που προσέφερε ως επίσης και λόγω των πολλών κοινωνικών παροχών σε οικογένειες με πολλά παιδιά. Επεκτάθηκε και στις πρώην αποικιοκρατικές δυνάμεις (ΗΒ, Γαλλία, Βέλγιο, Ολλανδία) λόγω δεσμών που κρατούσαν αυτά τα κράτη με τις πρώην αποικίες, γνώσης της γλώσσας, κάτοικοι πρώην Βρετανικών κτήσεων της Βρετανικής Κοινοπολιτείας. 

Ωστόσο τα τελευταία έτη το φαινόμενο έλαβε τις διαστάσεις πλημμυρίδας. Βασικός λόγος είναι οι πόλεμοι και η αστάθεια στην ευρύτερη Μ. Ανατολή και στην Αφρική (τόσο στη ζώνη του Μάγκρεμπ όσο και στην Υποσαχάρια Αφρική). 

 

Άλλες χώρες που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε όπου η πείνα, η φτώχια, η ξηρασία, οι ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ αντιπάλων φυλών βρίθουν είναι: το Νότιο Σουδάν (πρόσφατη είναι η γενοκτονία στο Darfur), η Αιθιοπία (ένα από τα φτωχότερα κράτη στον κόσμο αλλά με τρομερή δημογραφική έξαρση, για αυτό προσπαθεί να κατασκευάσει και το φράγμα του Γαλάζιου Νείλου που δημιουργεί προστριβές με Αίγυπτο και Σουδάν), η Ερυθραία (πάμφτωχη που πρόσφατα βγήκε από πόλεμο ανεξαρτησίας), το Κογκό, η γενοκτονία στη Ρουάντα (μεταξύ των εθνοτήτων Hutu και Tutsi), ο πόλεμος στο Μάλι, η ισλαμιστική τρομοκρατία στην Κένυα και εν μέρει στην Τανζανία, κ.α. Εννοείται ότι ο Ερντογάν προσπαθεί να απλώσει δίχτυα του Τουρκικού επεκτατισμού στις πλείστες αυτών των χωρών, που πολλές εξ αυτών ειδικά στην υποσαχάρια Αφρική είναι Γαλλικού ενδιαφέροντος, εξ’ ου ένας επιπρόσθετος λόγος για τις τριβές μεταξύ Γαλλίας και Τουρκίας. 

Η Αραβική άνοιξη αποσταθεροποίησε περαιτέρω το όλο υποσύστημα (αποτυχία της τότε Αμερικανίδας ΥΠΕΞ Hillary Clinton), και προκάλεσε κύματα μεταναστών από Λιβύη και Τυνησία κυρίως στη Δ. Ευρώπη. Η Νοτιοανατολική Ασία (Πακιστάν, Μπαγκλαντές), οι συγκρούσεις στη Μ. Ανατολή (Συρία, Υεμένη, Ιράκ) η αλλαγή της πολιτικής κατάστασης στο Αφγανιστάν με τους Ταλιμπάν, ο αναβρασμός στο Ιράν, αυξάνουν τις ροές. Ειδικά κάποιος μπορεί να πει, ότι η πανδημία του COVID-19 στην κυριολεξία «έσωσε» το θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν από την αμφισβήτηση, όπου πριν τον ιό, καθημερινά εκατοντάδες χιλιάδες νέοι αμφισβητούσαν με τεράστιες διαδηλώσεις το καθεστώς, το οποίο αντιδρώντας σπασμωδικά έστελνε τους Φρουρούς της Επανάστασης (IRGC) κατά της νεολαίας του, που δεν είχε ζήσει την Ιρανική Επανάσταση (1978) προξενώντας μεγάλη αιματοχυσία.

Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να θεωρηθούν αυτοί οι μετανάστες ως κάτι ανάλογο με τους Έλληνες μετανάστες της περιόδου 1950-1970, προς Γερμανία, Καναδά, Η.Π.Α., Αυστραλία. Η Γερμανία ειδικά δέχθηκε το διάστημα 1960-1976 περισσότερους από 623.000 Έλληνες “φιλοξενούμενους εργάτες” (Gastarbeiters). Υπήρχε μία αμοιβαιότητα τότε για διοχέτευση του πλεονάζοντος εργατικού δυναμικού των χωρών του Νότου από τη μία και για την κάλυψη νέων θέσεων εργασίας των ανεπτυγμένων χωρών που ήθελαν φθηνά εργατικά χέρια για να αντιμετωπίσουν τις πληθωριστικές πιέσεις. Υφίστατο ωστόσο συνεργασία μεταξύ των κρατών για το ως άνω φαινόμενο της μετανάστευσης, ενώ το σημαντικότερο οι Έλληνες παρόλο που διατήρησαν τα ήθη και τις παραδόσεις του ενετάχθησαν πλήρως στον κοινωνικό ιστό, ενστερνίσθηκαν τον αξιακό κώδικα του φιλοξενούντος έθνους και δεν δημιούργησαν προβλήματα εγγενούς παραβατικότητας, σε καμία δε περίπτωση, δεν γκετοποιήθηκαν. 

ΓΙΑΤΙ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΣΕ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΟΧΙ ΣΕ ΟΜΟΡΕΣ ΧΩΡΕΣ; 

Στην Ευρώπη έρχονται για οικονομικούς λόγους αλλά και και για την ανοχή που επιδεικνύει στη διαφορετικότητα, στα ανθρώπινα δικαιώματα. Με άλλα λόγια τους αρέσουν τα δικαιώματα που απολαμβάνουν στην Ευρώπη, χωρίς πολλές φορές να ενστερνίζονται τις υποχρεώσεις που έχουν ως απόρροια αυτών των δικαιωμάτων. Υφίστανται και άλλοι λόγοι όμως: παράδειγμα δεν είναι δυνατόν Σιϊτης (Shia Muslim) μετανάστης εύκολα να μεταβεί σε Σουνιτική χώρα. Ακόμη όμως και εντός του Σουνιτικού πληθυσμού δεν είναι εύκολη η μετακίνηση καθώς υφίστανται πολλές εγγενείς αντιθέσεις μεταξύ τους: π.χ. αντίθεση Σουνιτικού Κατάρ με όλες τις Σουνιτικές Μοναρχίες του Κόλπου, αντίθεση Σουνιτών Αιγυπτίων με Σουνιτική κυβέρνηση Τρίπολης της Δυτικής Λιβύης, αντίθεση Αράβων με Ιράν, διάφορες σέχτες σε Αφγανιστάν (Παστούν κατά Τατζίκων, Ουζμπέκων, Χαζάρων) και διάφορες αιρέσεις μεταξύ Σαλαφιστικού και Ουαχαμπιστικού Ισλάμ, συγκρούσεις σε Δυτικό Πακιστάν μεταξύ φυλών κλπ.

 

Ακόμη και οι Παλαιστίνιοι έχουν διχασθεί μεταξύ PLO και Hamas. Οι κοσμικοί Σουνίτες Κούρδοι συγκρούονται με τους Σουνίτες Τούρκους, ενώ το ίδιο το ISIS αλλά και η Al Qaeda που είναι εξτρεμιστικά Σουνιτικά τρομοκρατικά κινήματα ένωσαν εναντίον τους τόσο τους Σουνίτες όσο και τους Σιϊτες. Η Σιϊτική Hezbollah αποσταθεροποιεί το Λίβανο, ενώ στην Αίγυπτο η Σουνιτική κυβέρνηση μάχεται τους Σουνίτες τρομοκράτες του Σινά αλλά και τη Σουνιτική Μουσουλμανική Αδελφότητα. Η ειρηνική Ιορδανία επίσης, έχει ένα μεγάλο πρόβλημα. Στις προηγούμενες δεκαετίες ένας τεράστιος αριθμός Παλαιστινίων προσφύγων εισήλθε στα εδάφη της και έκτοτε παρέμεινε εκεί, συνεπώς είναι ανέφικτο για αυτή τη χώρα να δεχθεί και άλλους πρόσφυγες ή μετανάστες. Ενώ το Ιράν σπαρασσόταν από κοινωνικές αναταραχές προ του COVID-19  και με πολλούς νεκρούς καθημερινώς και ποιος άλλωστε μετανάστης θα έφευγε από τη δική του χώρα να πάει σε ένα ανελεύθερο καθεστώς όπως αυτό των Ayatollah; Οι Σουνίτες Αφγανοί που φεύγουν από την πατρίδα τους ένεκα των Ταλιμπάν πως θα συμβιώσουν με τους Σιϊτες του Ιράν και τους εκεί mujahideen;

 

Στον όλο αναβρασμό της περιοχής βεβαίως δεν μπορούμε να παραβλέψουμε και τα γεωπολιτικά συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων (Ρωσία, ΗΠΑ, Κίνα, Γαλλία), αλλά και τον νεοηγεμονισμό περιφερειακών δυνάμεων όπως η Τουρκία και το Ιράν που δια πολέμου μέσω αντιπροσώπων (proxy war) επιτείνουν την αστάθεια. Οι δύο πυρηνικοί γίγαντες της περιοχής Ινδία και Πακιστάν, συγκρούονται συχνά στο φόντο του Kashmir, όπου δρα η ισλαμιστική οργάνωση Jaish – e – Mohammed, ενώ το Μπαγκλαντές μαστίζεται από φτώχεια και φυσικές καταστροφές.

Επίσης χώρες όπως η Τουρκία έχουν εργαλειοποιήσει το μεταναστευτικό – προσφυγικό ζήτημα και είναι φανερό ότι διεξάγει πλέον έναν τύπο υβριδικού πολέμου κατά της Ε.Ε. αλλά και ειδικότερα κατά της Ελλάδος προσδοκώντας να λάβει τα περισσότερα οικονομικά και γεωπολιτικά οφέλη. Αλλά και οι Ταλιμπάν με χαρά διώχνουν τους αντικαθεστωτικούς.

NOMIKO STATUS ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ.

Η Ελλάδα έχει υπογράψει τη σύμβαση της Γενεύης 1951 για το καθεστώς των προσφύγων και το αντίστοιχο πρωτόκολλο της Νέας Υόρκης (1967). Έχει επαρκές νομοθετικό πλαίσιο που ρυθμίζει το καθεστώς των πολιτών τρίτων χωρών (TCNs) και ποιοι δικαιούνται καθεστώτος διεθνούς προστασίας, δηλαδή οι πρόσφυγες.  Οι εθνικές ρυθμίσεις ενσωματώνουν τις Ευρωπαϊκές οδηγίες περί Ασύλου. Όσοι δεν είναι πρόσφυγες είναι μετανάστες, και εξ αυτών νόμιμοι είναι όσοι διαμένουν νόμιμα, π.χ για εργασία, σπουδές κλπ. με βίζα ή άδεια παραμονής που να τελεί σε ισχύ.  Όσοι δεν διαθέτουν ταξιδιωτικά έγγραφα ή αυτά είναι πλαστά, αυτοί είναι παράνομοι μετανάστες. 

Ο πρόσφυγας πρέπει να τεκμηριώσει λόγους που αδυνατεί να παραμείνει στη χώρα προέλευσής του, και επίσης η επιστροφή του να συναρτάται με αντίποινα και φόβο που είναι άμεσος και εξατομικευμένος και θα διωχθεί λόγω της ομάδας που ανήκει. Συνεπώς όταν διεξάγεται εμφύλιος σε μία χώρα, αυτός που δύναται να μετακινείται εσωτερικά σε ασφαλή ζώνη (αν υπάρχουν βέβαια τέτοιες) θεωρητικά δεν έχει το νομικό status του πρόσφυγα. Φυσικά και ο τρομοκράτης του DAESH που προέρχεται π.χ. από την Idlib της Συρίας, επειδή είναι επικίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια δεν θεωρείται πρόσφυγας. Αυτός που φέρει ψευδή έγγραφα, δεν θεωρείται πρόσφυγας. Εφόσον δεν έρχεται απευθείας από τη χώρα που κινδυνεύει ο αιτούμενος άσυλο, τότε δεν είναι πρόσφυγας, συνεπώς όσοι έρχονται από Τουρκία (ως πρώτη χώρα υποδοχής) και απολύτως επί νομικής βάσεως δεν θεωρούνται πρόσφυγες. Υπό την αυστηρή έννοια λοιπόν του δικαίου οι συγκεκριμένοι άνθρωποι δηλαδή τρίτων χωρών που έρχονται από την Τουρκία, δεν θεωρούνται πρόσφυγες. Η Τουρκία επικαλείται (και είναι πιθανότατα αληθές) ότι έχει ήδη στο έδαφός της άνω των 3.000.000 Συρίων και επίσης εκατοντάδες χιλιάδες άλλους από λοιπές χώρες, συνεπώς αδυνατεί να δεχθεί άλλους πρόσφυγες και σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η προσπάθειά της να διοχετεύσει μέρος των ροών στην Ε.Ε. (πέραν των γεωπολιτικών και οικονομικών λόγων). Έτσι προσπαθεί να έρθει σε συμφωνία με την Ε.Ε. δίδοντάς τους τον χαρακτηρισμό πρόσφυγες, οπότε στο πλαίσιο του ΟΗΕ και της Ύπατης Αρμοστίας η Ε.Ε. θα πρέπει (κατά την Τουρκία πάντα) να χορηγήσει σε αυτές τις μεταναστευτικές ροές το νομικό status του πρόσφυγα.  

Η αρμοδιότητα του να χορηγηθεί όμως το status του πρόσφυγα ανήκει στις αρμόδιες Ευρωπαϊκές ή Ελληνικές Αρχές και όχι στις ΜΚΟ ή στον ΔΟΜ ή στην Ύπατη Αρμοστία. Οι μετακινούμενοι τα τελευταία έτη, είναι στη συντριπτική πλειοψηφία άνδρες, μουσουλμάνοι, νέοι, με διασυνδέσεις στο εξωτερικό, χωρίς έγγραφα, και πάσχουν στο νομικό status του πρόσφυγα. Δύναται να θεωρηθεί ως οιονεί επικοισμός που σε λίγα έτη μπορεί να προκαλέσει εκτεταμένη αποσταθεροποίηση στην Ελλάδα και στην Ε.Ε. (ήδη η Σουηδία στην περιοχή του Gothenburg το βιώνει ως ένα βαθμό) και βέβαια σε συνάφεια με τα δημογραφικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα μας. Στο εσχάτως ενσκήψαν θέμα με το Αφγανιστάν θεωρείται πιθανόν ότι η Τουρκία αρχικώς θα προωθήσει τις ευάλωτες ομάδες, γυναίκες, μειονότητες κλπ, ώστε και να μην εφαρμοσθούν σκληρά μέτρα ανάσχεσης επί αυτών αλλά και να αγγίξει την ευαισθησία των Ευρωπαίων για την αποδοχή. Σε μελλοντικό άρθρο θα αναφερθούμε σε δέσμη μέτρων αντιμετώπισης αυτής της πιθανής Τουρκικής υβριδικής επιχείρησης πάντα εντός των ορίων του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου.

The post Η “ακτινογραφία” του μεταναστευτικού-προσφυγικού και η Ελλάδα! Ανάλυση του Δ.Δρόσου appeared first on Militaire.gr.