Θανάσης Τριαρίδης: «Για τους άγνωστους σφαγμένους»

Μια από τις πιο αξιοπρόσεκτες ποιητικές συλλογές της χρονιάς που πέρασε, στο μέτρο και στον βαθμό που ο δημιουργός της θέτει υπό αμφισβήτηση και κρίση την ίδια τη φύση των ποιημάτων του και το αν και κατά πόσο αυτά μπορούν να θεωρηθούν ως τέτοια, συνθέσεις δηλαδή που έχουν ως πυρήνα τους το ωραίο και στόχευσή τους την ανάδειξή του, είναι αυτή του Θανάση Τριαρίδη, ο οποίος συγκέντρωσε σε έναν τόμο τα έργα του εκείνα που αφορμώνται και πλέκονται γύρω από τη φυσιογνωμία των άγνωστων σφαγμένων της ιστορίας. Ο ίδιος ο ποιητής κλείνει τη λέξη «ποιήματα» μέσα σε εισαγωγικά για

να καταδείξει ακριβώς ότι, όταν η εκκίνηση της σκέψης και της έκφρασης είναι τα μείζονα κοινωνικά ή ανθρωπιστικά ζητήματα, τότε η ποιητικότητα, νοούμενη ως ωραιοποιητική διάθεση και τάση, τίθεται σε δεύτερο πλάνο για να λάβει τη θέση της η αιχμηρότητα, η τολμηρότητα, το ευθύβολο και ευθύ των στίχων, που τοποθετούνται με ιδιαίτερη ευκρίνεια και σαφήνεια απέναντι στα γεγονότα εκείνα που αποτελούν την απαρχή της δημιουργίας. Πράγματι, από την πρώτη κιόλας ανάγνωση αντιλαμβάνεται κανείς ότι τα ποιήματα του Τριαρίδη δεν έχουν στόχο την αισθητική απόλαυση, την τέρψη, την επαφή με το ωραίο και τον κατευνασμό που αυτή προκαλεί, αλλά την αφύπνιση μέσα από τον φωτισμό του τρόπου με τον οποίο η ανθρώπινη φύση υπήρξε και εξακολουθεί να είναι αλαζονική και καταστροφική. Ο ποιητής αγγίζει ή, καλύτερα, ξεσκεπάζει τις πιο απεχθείς και ντροπιαστικές πτυχές του ανθρώπινου γίγνεσθαι, πολέμους, δολοφονίες, σφαγές, ρατσιστικές συμπεριφορές σε επίπεδο ανθρώπων και ολόκληρων κρατών, με διάθεση τελείως απογυμνωτική, με πρόθεσή του να φωτογραφίσει και να απαθανατίσει τις συμπεριφορές και τις εκδηλώσεις εκείνες των ανθρώπων που βρίσκονται σε κατάσταση πνευματικής και ψυχικής κατάπτωσης και σήψης. Κοντά σε αυτό το δριμύ, όσο και οδυνηρό «κατηγορώ» που τεχνουργεί, δεν εγκαταλείπει, ούτε παρακάμπτει τη δική του θέση, τον δικό του ρόλο, τη δική του συμπεριφορά. Αντίθετα, τη θέτει κάτω από το φως της αυτοκριτικής και του αυτοελέγχου για να διαπιστώσει ότι οι ευθύνες βαραίνουν εξίσου όλους, μαζί και τον ίδιο, και αυτή η παραδοχή είναι που δημιουργεί μια ευθεία σύνδεση με τον αναγνώστη, ο οποίος παραλαμβάνει τη σκυτάλη της συνυπευθυνότητας και αναμετρά ή καλύτερα αναμετράται με τη δική του συνεισφορά ή συμβολή στην πορεία των γεγονότων που, αυταπατώμενος και ψευδόμενος στον ίδιο του τον εαυτό, νομίζει πως γίνονται ερήμην του: Ξέρω πως το έχουμε αποφασίσει,/ δικαιούμαστε το ζεστό μας σπίτι,/ εξάλλου κι εγώ από τη ζέστα μου σας γράφω,/ η ζέστα μού επιτρέπει να έχω ευαισθησίες,/ κι επιπλέον μπαφιάσατε με τις ρητορείες/ και την υποκριτική κλάψα,/ αλλά καλό είναι να το λέμε κάπου κάπου,/ ή έστω να το πούμε μια μόνη φορά,/ πως όταν ένας κρυώνει εκεί κάτω/ ίσως η ζέστη μας να είναι αδικία («Γενέθλια 50»).

{jb_quote}Ο ποιητής αγγίζει ή, καλύτερα, ξεσκεπάζει τις πιο απεχθείς και ντροπιαστικές πτυχές του ανθρώπινου γίγνεσθαι.{/jb_quote}

Με τη βαθιά λοιπόν γνώση της ανθρώπινης φύσης και ιδιοσυγκρασίας, όταν αυτή απεκδύεται την ανθρωπιά της, στο οπλοστάσιό του, ο Τριαρίδης συνθέτει τα ποιήματά του κατά τρόπο ώστε η επιφάνειά τους να αποτελεί ένα γλιστερό πεδίο, ένα έδαφος που προσφέρει την ψευδαίσθηση του ευκολοπάτητου, στην πραγματικότητα όμως μετατρέπεται σε μια οριακή εμπειρία για τον αναγνώστη, που συμπαρασύρεται σε μια συνθήκη αυτογνωσίας την οποία, μάλιστα, ούτε έχει επιλέξει, ούτε ενδεχομένως επιζητά. Γι’ αυτό και η έξοδος από το βιβλίο αυτό βρίσκει, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, τον αποδέκτη διαφορετικό από τη στιγμή που αυτός έχει έρθει σε άμεση, ειλικρινή, αληθινή επαφή με τους συσχετισμούς εκείνους που εμπλέκουν και τον ίδιο μέσα σε αυτή τη συνθήκη (αυτο)καταστροφής, παρακμής και πτώσης, μέσα σε αυτή τη διαδικασία επιστροφής στη βαρβαρότητα. Και πράγματι, δεν θα ήταν δυνατόν για τα ποιήματα να διατηρήσουν τον «ποιητικό» τους χαρακτήρα, την επένδυσή τους με στοιχεία λυρικά ή μουσικά, με εκφραστικά μέσα και σχήματα που θα έκαναν το ενδιαφέρον να μετατοπιστεί από το περιεχόμενο, το νόημα, το μήνυμα στη μορφή και τη λεκτική οικοδόμηση του ποιήματος: Επομένως σήμερα 25 Μαρτίου του 2022/ ας πούμε πως οι Ρώσοι στρατιώτες/ του δολοφόνου Πούτιν/ σκότωσαν τουλάχιστον τριακόσιους άμαχους/ Ουκρανούς/ στο Δημοτικό Θέατρο της Μαριούπολης,/ κατά τα άλλα,/ ο πόλεμος είναι πάντων πατήρ/ και ο διαλεκτικός υλισμός και ο Σπένγκλερ και/ η θεωρία των Παιγνίων/ μπλα-μπλα-μπλα («Ποίημα που όποιος το διαβάζει…»). Πρόκειται για μια μέθοδο και τεχνική στην οποία ενδεχομένως οδηγεί η ίδια η τέχνη του στίχου, όταν αυτή καλείται να εμπνευστεί και να δημιουργήσει πάνω σε μια πραγματικότητα απογοητευτική, ακυρωτική, δυσάρεστη. Η ίδια μεταστροφή της ποίησης παρατηρήθηκε στον μεσοπόλεμο και στο έργο της εμβληματικής φυσιογνωμίας του Καρυωτάκη, ο οποίος άρχισε σιγά σιγά να εγκαταλείπει τη φόρμα ή, μάλλον, να επιφέρει τις πρώτες ρωγμές στη συμπαγή, αψεγάδιαστη μορφή του ποιήματος, για να εικονίσει ακριβώς τις ρωγμές στο κοινωνικοπολιτικό σκηνικό, αποτέλεσμα του καταστροφικού πολέμου που προηγήθηκε και των όσων η Μικρασιατική Καταστροφή επισώρευσε στην ελληνική πραγματικότητα και κοινωνία.

Μια διαφορετική λοιπόν πρόταση για τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να λειτουργεί η ποίηση και η τέχνη γενικότερα, μια πρόταση που τη στρέφει στην επικαιρότητα και, ταυτόχρονα, στη διαχρονία, προκειμένου να μπορέσει να επιφέρει την επιθυμητή τομή στο κοινωνικοπολιτικό και το ανθρώπινο, εν γένει, πεδίο και σκηνικό. Ταυτόχρονα, όμως, και μια πρόταση για την ίδια τη δημιουργία, η οποία θα πρέπει να υιοθετεί μέσα και τρόπους, μεθόδους και τεχνικές που να καθιστούν τα σημαίνοντά της, το λεκτικό και τη μορφή σε απόλυτη συστράτευση με τον σκοπό, που είναι βασικά η ανάδειξη της σκέψης και της θέσης του συγγραφέα. Βεβαίως, και στον Τριαρίδη μπορεί κανείς να ανακαλύψει λογοτεχνικότητα και ποιητικότητα, όχι μόνο στο επίπεδο του ρυθμού και της ρυθμοποιητικής χροιάς και υπόστασης των λέξεων έτσι όπως τοποθετούνται μέσα στον στίχο, αλλά και στο επίπεδο της ειρωνείας την οποία μεταχειρίζεται, και μάλιστα με ιδιαίτερα εμφανή και επιδέξιο τρόπο, κυρίως όμως στον τομέα εκείνο που θα μπορούσε να οριστεί ως μετάδοση της εμπειρίας. Γιατί, ουσιαστικά, αυτό που κατορθώνει ο ποιητής είναι να σχηματοποιήσει κατά τέτοιον τρόπο το ποίημα, ώστε να μην αποτελεί απλώς και μόνο μια εμπειρία ανάγνωσης, θέασης, ακρόασης, αλλά μια αληθινή εμπειρία ζωής, ένα κομμάτι του βίου και της πραγματικότητας που έρχεται για να αρθρωθεί και να ορθωθεί μπροστά στον αναγνώστη, διεκδικώντας την αναγνώριση της αλήθειας του και της προοπτικής του να διαμορφώσει έναν νέο ορίζοντα για τον κόσμο και τον άνθρωπο.

Για τους άγνωστους σφαγμένους
«Ποιήματα» 2020-2022
Θανάσης Τριαρίδης
Gutenberg
σ. 123
ISBN: 978-960-01-2410-1
Τιμή: 9,00€