Γενετικοί πόροι: μέτρα για την καταπολέμηση της «βιοπειρατείας»

Μια νέα πρόταση, η οποία προβλέπεται να εξασφαλίσει αξιόπιστη πρόσβαση σε γενετικούς πόρους που βρίσκονται εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), δίνει ώθηση στους ερευνητές και στις εταιρείες της ΕΕ.

Σκοπός της πρότασης αυτής – σχέδιο κανονισμού με τον οποίο θα εφαρμοστεί το «Πρωτόκολλο της Ναγκόγια για την πρόσβαση στους γενετικούς πόρους και τον καταμερισμό των οφελών» – είναι να προστατεύονται τα δικαιώματα των χωρών και των αυτοχθόνων και τοπικών κοινοτήτων οι οποίες επιτρέπουν τη χρησιμοποίηση των γενετικών τους πόρων και

των σχετικών παραδοσιακών γνώσεών τους, ενώ παράλληλα θα παρέχεται στους ευρωπαίους ερευνητές βελτιωμένη και αξιόπιστη πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας δείγματα γενετικών πόρων, με χαμηλό κόστος και υψηλή ασφάλεια δικαίου.

Οι γενετικοί πόροι διαδραματίζουν σημαντικό και ολοένα μεγαλύτερο ρόλο σε πολλούς τομείς της οικονομίας, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται η αναπαραγωγή φυτών και ζώων, η βιομηχανία καλλυντικών και η φαρμακοβιομηχανία.

Πολλοί από τους πόρους αυτούς προέρχονται από «θερμά σημεία» (hotspot) βιοποικιλότητας που βρίσκονται σε αναπτυσσόμενες χώρες. Εξαιτίας της απουσίας σαφών κανόνων, ορισμένες χώρες ισχυρίζονται ότι οι αλλοδαποί ερευνητές παραβιάζουν τα κυριαρχικά τους δικαιώματα: πρόκειται για την κατάσταση που αποκαλείται «βιοπειρατεία».

Αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης είχε κάποιες φορές ως αποτέλεσμα την επιβολή περιοριστικών όρων που παρεμποδίζουν την πρόσβαση στους γενετικούς πόρους.

Με τις προτάσεις που κατατέθηκαν επιδιώκεται να αντιμετωπιστούν οι σχετικές ανησυχίες και, παράλληλα, να μεγιστοποιηθούν οι δυνατότητες έρευνας, ανάπτυξης και καινοτομίας σε προϊόντα και υπηρεσίες που βασίζονται στη φύση.

Η επικράτηση ίσων όρων ανταγωνισμού για όλους τους χρήστες γενετικών πόρων στην ΕΕ προβλέπεται να αποφέρει ιδιαίτερα οφέλη για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και για την έρευνα που χρηματοδοτείται με δημόσια κονδύλια και διεξάγεται από μη εμπορικούς φορείς και να αυξήσει τις δυνατότητες διεθνούς συνεργασίας.

Ο προτεινόμενος κανονισμός θα επιβάλλει στους χρήστες την υποχρέωση να ελέγχουν αν η πρόσβαση στους γενετικούς πόρους και στις σχετικές παραδοσιακές γνώσεις πληροί τις εφαρμοστέες νομοθετικές απαιτήσεις της χώρας προέλευσης και αν τα οφέλη καταμερίζονται με δίκαιο και ισότιμο τρόπο.

Οι χρήστες θα οφείλουν επίσης να δηλώνουν ότι επέδειξαν (ή θα επιδείξουν μελλοντικά) τη «δέουσα επιμέλεια» που απαιτεί ο κανονισμός. Η παράβαση των διατάξεων του κανονισμού από τους χρήστες θα επισύρει κυρώσεις.

Ο κανονισμός στοχεύει επίσης στη διευκόλυνση της τήρησης των κανόνων από τους ερευνητές και τη βιομηχανία. Σημαντικός θα είναι ο ρόλος των τομεακών βέλτιστων πρακτικών.

Οι ενώσεις χρηστών θα μπορούν να ζητούν την επίσημη αναγνώριση βέλτιστων πρακτικών πρόσβασης και καταμερισμού των οφελών, οι οποίες βασίζονται σε υφιστάμενους κώδικες δεοντολογίας των πανεπιστημίων και των διαφόρων βιομηχανικών κλάδων σχετικά με την πρόσβαση και τον καταμερισμό των οφελών.

Θα σ