Κρίτων Αρσένης: Ξεριζώνοντας τον πολιτισμό μας κτήριο κτήριο

Πριν από 20 χρόνια, σε κάποιες σχολικές διακοπές, περπατώντας στα δρομάκια της Πλάκας συνάντησα ένα νεοκλασσικό με την επιγραφή “Ελληνική Εταιρεία για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς”. Υπήρχε ένας σύλλογος που ασχολούνταν λοιπόν, ακριβώς, με αυτό που με ενδιέφερε. Χτύπησα το κουδούνι και ανέβηκα στον πρώτο όροφο να ζητήσω πληροφορίες. Σύντομα άρχισα να συμμετέχω στις συναντήσεις και συζητήσεις για την ανάγκη κινητοποίησης για την προστασία της Πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Ήδη

από προσωπικό ενδιαφέρον είχα περπατήσει πολλούς παραδοσιακους οικισμούς εντός και εκτός πόλεων. Είχα την πεποίθηση ότι παρά την τραγική καταστροφή της αρχιτεκτονικής της κληρονομιάς η Ελλαδα είχε την ευκαιρία να διατηρήσει σύνολα, γειτονιές και χωριά και να μοιάσει λίγο με μια συνηθισμενη ευρωπαϊκή χώρα.

Μάχες, μεγάλες νίκες και στην πράξη ήττα ήταν αυτό που βίωσα τα χρόνια που ακολούθησαν. Η πολιτιστική κληρονομιά είναι αδιάφορη αξία για τους περισσότερους συμπολίτες μας. Στην Ελλάδα ξεριζωσαμε τον πολιτισμό μας κτήριο κτήριο. Και συνεχίζουμε. Ακομη και οι ανθρωποι που σπουδάσαν στα συγχρονα κεντρα παιδείας και πολιτισμού Σορβόνη, Οξφόρδη, Βενετια, Ρωμη, ΗΠΑ ή που επισκέπτονται τις υπόλοιπες πόλεις της Ευρώπης ακριβώς για να απολαύσουν την ξεχωριστή τους αρχιτεκτονική, επιστρέψαν στην Ελλάδα και γκρεμίσαν το νεοκλασικό τους, ή το πέτρινο παλιό σπίτι τους.

Ένας παραλογισμός και μια ιδιώτευση που αποφεύγουμε συστηματικά να συζητήσουμε στην κοινωνία μας καθώς δεν αφορά κάποιον τρίτο φταίχτη, αλλά εμάς τους ίδιους. Προφανώς και τη πολιτεία. Αλλά ήταν το πατρικό μας που κατεδαφίσαμε και τις ρυθμίσεις προστασίας του που αντιπαλεύσαμε.

Έτσι, φτάνουμε στο οξύμωρο σχήμα να ζούμε στην Ελλάδα από τον τουρισμό και να έχουμε σβήσει από το χάρτη της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς το ενετικό Ηράκλειο, το οθωμανικό Σιδηρόκαστρο και τις Σέρρες ή την Κοζάνη, την ενετική και βυζαντινή Χαλκίδα και οτιδήποτε άλλο θα μας προσέλκυε να το επισκεφτούμε αν ήταν στο εξωτερικό. Και αλήθεια, επειδή έχουμε μιλήσει πολύ σαν κοινωνία για χαμένες πατρίδες, τι θα είχε μείνει από το Αργυρόκαστρο τη Φιλιππούπολη και την Οχρίδα αν ήταν εντός συνόρων; Τι θα είχε μείνει από την κατεχόμενη ενετική Λευκωσία αν ήταν ελεύθερη; Τι θα είχε μείνει από το Πέρα και το Φανάρι στην Κωνσταντινουπολη;

Και συνεχίζουμε μέρα με τη ημέρα. Η πόλη είναι σχολείο. Διδάσκει αισθητική. Οι κάτοικοι της Ελλάδας διδασκόμαστε καθημερινά την αισθητική του τσιμέντου, τις αξίες της κερδοσκοπίας της γης και αυτό, μας είναι φυσικό πλέον να αναπαράγουμε ή να βλέπουμε να αναπαράγεται. Και μετά αρχίζουν οι δικαιολογίες, διαφθορά, φτώχεια, έλλειψη κινήτρων και πρόσφατα η κρίση. Και οι πιο συνειδητοποιημένοι από εμάς αν βρεθούν σε θέση άμυνας απέναντι σε έναν ξένο που θα ρωτήσει τις αιτίες της τσιμεντοποίησης των ιστορικών μας κέντρων θα δικαιολογήσουμε τη συλλογική αυτή επιλογή. Όσο και να είμαστε εξαιρετικοί στο να στρογγυλοποιούμε τις εντυπώσεις, η πραγματικότητα δεν αλλάζε