Ιωάννα Μαρία Γκέρτσου: «Ο Μπάμπου είναι τα μάτια μου στον δρόμο»

Η Ιωάννα-Μαρία Γκέρτσου, ψυχολόγος στο ΕΣΥ και συνιδρύτρια της πρώτης σχολής σκύλων οδηγών τυφλών στην Ελλάδα, της Σχολής Λάρα, μιλά για την οπτική βλάβη, το έργο που προσφέρουν οι σκύλοι οδηγοί και τη σημασία της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης.

Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζει ένα άτομο με προβλήματα όρασης στην καθημερινότητά του;

Στην περίπτωση του τυφλού παιδιού, εκείνο θα αναπτυχθεί ψυχοσυναισθηματικά και αισθητηριακά εφόσον έχει δίπλα του ένα περιβάλλον υποστηρικτικό, ειδικούς πρώιμης παρέμβασης (εργοθεραπευτές,

φυσικοθεραπευτές κ.λπ.) που θα δείξουν στους γονείς του πώς θα το ενθαρρύνουν να ανταποκριθεί στα ερεθίσματα που δεν βλέπει, αλλά αγγίζει και ακούει!  

Επίσης, θα αυτονομηθεί με έναν εκπαιδευτή κινητικότητας που θα το εξοικειώσει με τη χρήση λευκού μπαστουνιού, ώστε να μην τον «πηγαίνουν» οι άλλοι.  

Οι δυσκολίες που με ρωτάτε να αναφέρω, είναι ότι όλα τα παραπάνω, η πρώιμη παρέμβαση, η εκπαίδευση κινητικότητας κ.λπ., που είναι σχεδόν ανύπαρκτα σε κρατικό πλαίσιο!  

Υπάρχουν μεμονωμένα προγράμματα (π.χ. η Αμυμώνη προσφέρει πρώιμη παρέμβαση), αλλά οι ειδικοί αυτοί λείπουν από την επαρχία και στις πόλεις υπάρχει λίστα αναμονής. Σκεφτείτε, υπάρχει λίστα αναμονής για να μάθεις λευκό μπαστούνι και δεξιότητες ανεξάρτητης διαβίωσης, επειδή οι εκπαιδευτές είναι μόνο 9 σε όλη τη χώρα!  

Το παιδί αυτό όταν πάει σχολείο, θα είναι τυχερό εφόσον έχει ευαισθητοποιημένους εκπαιδευτικούς που προάγουν την συμπεριληπτική εκπαίδευση και προσαρμόζουν σημεία του μαθήματος σε εκείνο, ας πούμε έχουν απτικά αντικείμενα για να κατανοήσει μέσω της αφής τα σχήματα και τις εικόνες ή έχουν φτάσει εγκαίρως στο σχολείο τα βιβλία σε γραφή braille και η γραφομηχανή του.  

Αν πάλι, έχουμε νεοτυφλοθέντα, π.χ. κάποιον ενήλικα που έχασε την όρασή του, πάλι λείπουν οι ειδικοί στους οποίους θα απευθυνθεί.  

Προσθέστε στις ελλείψεις αυτές τα εμπόδια που θέτει η κοινωνία και καθιστούν κάποιον ανάπηρο, θέλοντας και μη.  

Γιατί αν ο οδηγός όδευσης είναι σπασμένος ή τον καλύπτουν τραπεζοκαθίσματα, γίνεσαι πιο ανάπηρος, ενώ αν ήταν ελεύθερος, θα μπορούσες να κινηθείς εύκολα με το λευκό μπαστούνι. Δεν θα σκεφτόσουν να κυκλοφορήσεις, θα ήσουν ορατός-ή.  

Και ασφαλώς δεν θα παραλείψω τον πολιτισμό. Πόσες ταινίες είναι προσβάσιμες στο σινεμά;  

Πόσα εκθέματα είναι απτικά σε ένα μουσείο που μπορεί να μην διαθέτει καν οπτική περιγραφή;  

Πού είναι η αντίληψη του να περικλείουμε τους πάντες αντί να τους αποκλείουμε;

Για εταιρική δράση, credit Ελισσαίος Κόντης

Πώς μπορεί ένας σκύλος οδηγός να βελτιώσει την καθημερινότητα ενός ατόμου με προβλήματα όρασης;  

Ο σκύλος οδηγός βοηθά έναν/μία τυφλό/ή να κερδίσει την αυτονομία του/της και να νιώθει ασφαλής, είτε μιλάμε για νεοτυφλοθέντα είτε για εκ γενετής τυφλό.  

Οι πρώτες σχολές σκύλων οδηγών έκαναν την εμφάνισή τους μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Γερμανικοί ποιμενικοί και λαμπραντόρ άρχισαν να εκπαιδεύονται μαζικά για να βοηθήσουν εκατοντάδες βετεράνους πολέμου που έχασαν την όρασή τους, να επανενταχθούν στην κοινωνία.

Να κυκλοφορούν πιο γρήγορα και με ασφάλεια παντού.  

Σήμερα, οι σκύλοι οδηγοί, έχοντας λάβει εκπαίδευση έως τα 2 τους χρόνια, γνωρίζουν τουλάχιστον 25 εντολές. Μπορούν να περπατήσουν δίπλα στον τυφλό απομακρύνοντάς τον από εμπόδια σε ένα πεζοδρόμιο, να εντοπίσουν, κατόπιν σχετικής εντολής, άδεια θέση σε μια πλατεία ή στα μέσα μαζικής μεταφοράς, να εντοπίσουν το ασανσέρ, τη σκάλα, το γκισέ στην τράπεζα ή αλλού.

Μπορούν να μην υπακούσουν μια εντολή-έξυπνη ανυπακοή λέγεται αυτό-αν αντιληφθούν πως ο χειριστής θα κινδυνεύσει. Για παράδειγμα, μπορεί να μην υπακούσουν την εντολή «πέρνα» και να παραμείνουν στάσιμοι στο πεζοδρόμιο αν δουν ένα ποδήλατο να έρχεται.  

Τέλος, ο σκύλος οδηγός είναι ένας ανθρωποκεντρικός σκύλος. Είναι σύντροφος ζωής αυτά τα 8 περίπου χρόνια που δουλεύει δίπλα στον χειριστή του.

Ο σύντροφος που τον βοηθά να γίνει πιο αυτόνομος. Μιλώντας για τον σκύλο οδηγό μου, τον Μπάμπου, θα έλεγα ότι είναι ένα παιδί που μου δίνει ζωή και αποτελεί συνοδοιπόρο μου.

Είναι τα μάτια μου στον δρόμο.

Υπό ποιες προϋποθέσεις μπορεί ένας τυφλός να αποκτήσει έναν σκύλο – οδηγό;

Οι προϋποθέσεις για να δώσουμε σε έναν τυφλό σκύλο οδηγό είναι κυρίως να γνωρίζει καλή κινητικότητα και προσανατολισμό με λευκό μπαστούνι, ώστε να έχει αίσθηση του πού πηγαίνει.  

Με τη γνώση αυτή θα κατευθύνει τον σκύλο οδηγό του σωστά σε γνωστές και άγνωστες διαδρομές. Εφόσον έχει κατακτήσει αυτή τη γνώση κινητικότητας και προσανατολισμού με λευκό μπαστούνι, είναι ενήλικας και διαθέτει χρόνο αλλά και κάποιο ποσό για την ευζωία του σκύλου οδηγού του, είναι υποψήφιος για να πάρει σκύλο -οδηγό.  

Με τον όρο ευζωία του σκύλου οδηγού, εννοώ ότι ο χειριστής είναι υπεύθυνος να του αφιερώνει ελεύθερο χρόνο να παίζει και να εκτονώνεται.  

Ο σκύλος οδηγός εκπαιδεύεται με θετικό τρόπο στη Σχολή Λάρα, πρέπει να έχει στιγμές εκτόνωσης και να μην είναι ένας δυστυχισμένος και εξαντλημένος σκύλος.

Επομένως, αναζητάμε χειριστές με φιλοζωικά αισθήματα για τον σκύλο που του παραχωρούμε, ώστε να μην τον αντιμετωπίζει ως εργαλείο.

Τέλος, θέλουμε να είναι σε θέση να καλύψει ο ίδιος τις ανάγκες του σκύλου οδηγού, τα παιχνίδια του, τις λιχουδιές, την τροφή του. Είναι σημαντικό να αναλάβει ευθύνες για τον σκύλο οδηγό του. 

Για εταιρική δράση, credit Ελισσαίος Κόντης

Πόσους σκύλους οδηγούς και πόσους εκπαιδευτές έχουμε στην Ελλάδα; Πόσους χρειαζόμαστε;

Η Ελλάδα απέκτησε μόλις το 2008 την πρώτη σχολή σκύλων οδηγών, τη Σχολή Λάρα!  

Στον αντίποδα, η Βρετανία έχει έναν αιώνα ιστορίας και χιλιάδες σκύλους οδηγούς.  

Από το 2008 έως σήμερα είναι παράδοξο πώς έχουμε μετά βίας έως 30 σκύλους οδηγούς εν ενεργεία και 3 σχολές σκύλων οδηγών χωρίς κριτήρια.  

Είναι παράδοξο, γιατί το άκριτο άνοιγμα σχολών δε βοηθά τον θεσμό να εξελιχθεί.  

Όσο για τους εκπαιδευτές σκύλων οδηγών, στην Ελλάδα είναι μετά βίας 6. Ασφαλώς, χρειαζόμαστε περισσότερους εκπαιδευτές κινητικότητας, ώστε να έχουμε κατάλληλους υποψήφιους χειριστές, περισσότερους εκπαιδευτές σκύλων οδηγών, περισσότερους σκύλους οδηγούς.  

Αν και ακριβή στατιστικά δεν υπάρχουν, εκτιμάται ότι οι τυφλοί είμαστε τουλάχιστον 16.000 στην Ελλάδα.

Διάβαζα πρόσφατα στα social media σας μια ιστορία από το… ασανσέρ του Παίδων. Είναι ένα σημάδι ότι τα πράγματα αλλάζουν και οι Έλληνες αναγνωρίζουν τον ρόλο των σκύλων οδηγών;

Οι νέοι έχουν διαβάσει και δει τους σκύλους οδηγούς και τους αναγνωρίζουν. Κάποιοι από τους χειριστές εργάζονται, άλλοι σπουδάζουν. Ο κόσμος εξοικειώνεται. Βοηθά η εξωστρέφεια από μέρους μας και ασφαλώς συμβάλλουν και οι επισκέψεις στα σχολεία.  

Η Ελλάδα είναι μια χώρα διακρίσεων;

Η απουσία διακρίσεων προϋποθέτει ίσες ευκαιρίες στο χώρο της εργασίας και της παιδείας.  

Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία για τη χώρα μας, το 60% των νέων 25-29 ετών με σοβαρή αναπηρία είναι άνεργοι, ενώ 9 στους 10 (83,7%) ηλικίας 20-24 ετών με σοβαρή αναπηρία δεν έχει καμία εργασιακή εμπειρία.  

Στις γυναίκες, τα ποσοστά είναι ακόμα πιο απογοητευτικά.  

Επομένως, ναι, γίνονται διακρίσεις. Η εργασία είναι ένα διαβατήριο για την ανεξαρτησία και όλοι οι άνθρωποι δικαιούνται ευκαιρίες.  

Τώρα στην παιδεία… Δεν έχουμε συμπεριληπτικά σχολεία, όμως είναι αισιόδοξο πως ολοένα περισσότεροι εκπαιδευτικοί μαθαίνουν πώς να συμπεριφερθούν σε έναν ανάπηρο μαθητή και να τον εντάξουν στην τάξη, χωρίς να περιμένουν από τον εκπαιδευτικό της παράλληλης στήριξης να τα κάνει όλα.

Το υπουργείο Παιδείας οφείλει να εκπαιδεύσει τους εκπαιδευτικούς.  

Η κοινωνία χρειάζεται εκπαίδευση για να πάμε μαζί μπροστά και να μάθουμε ο ένας από τον άλλο.  

Ωστόσο, θα έλεγα πως και οι άνθρωποι που έχουμε κάποια κινητική, αισθητηριακή βλάβη, είναι καλό να διεκδικούμε τη γνώση και την κοινωνική επαφή. 

Τι πρέπει να κάνει καθένας από εμάς όταν συναντά έναν τέτοιο σκύλο;

Να σεβαστεί το έργο του και να μην του τραβήξει την προσοχή. Όταν βλέπετε τον σκύλο οδηγό να φορά το σαμάρι του και να συνοδεύει τον τυφλό χειριστή, δεν πρέπει να τον χαϊδεύετε, ούτε να του μιλάτε ή να του δίνετε φαγητό.  

Αν έχετε δικό σας σκύλο στη βόλτα, διευκολύνετε τον τυφλό και απομακρυνθείτε.

Φανταστείτε τι θα γίνει αν αποσπαστεί ο σκύλος οδηγός, τραβήξει απότομα τον τυφλό για να παίξει με έναν άλλο σκύλο ή για να φάει.  

Είναι μεν εκπαιδευμένος, αλλά δεν παύει να είναι σκύλος.  

Εκπαιδεύετε σχολεία αλλά και εταιρείες. Ποιο είναι το κόστος εκπαίδευσης και διάθεσης ενός σκύλου οδηγού; Από πού εξασφαλίζονται αυτοί οι πόροι;

Η Σχολή σκύλων οδηγών τυφλών Λάρα είναι αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία (ΑΜΚΕ) και προσφέρει δωρεάν τους σκύλους οδηγούς στους τυφλούς χειριστές.

Να σημειώσω εδώ ότι όσοι απαρτίζουμε το διοικητικό συμβούλιο δεν πληρωνόμαστε, έχουμε τις δουλειές μας και εργαζόμαστε εθελοντικά στη Λάρα.  

Ωστόσο, πληρώνουμε τους εκπαιδευτές για την εκπαίδευση που προσφέρουν στους σκύλους οδηγούς. Πληρώνουμε τα μαθήματα κινητικότητας και προσανατολισμού με λευκό μπαστούνι, πρόγραμμα που ξεκινήσαμε την άνοιξη του 2022.  

Τα καταφέρνουμε όποτε έχουμε δωρεές μεμονωμένων ιδιωτών και εταιρειών που πιστεύουν στην εταιρική κοινωνική ευθύνη, η οποία είναι τόσο σημαντική και για εμάς αλλά και για τους εργαζόμενους μιας εταιρείας που επενδύει στην ευαισθητοποίηση και την ενημέρωσή τους, πράγματα στα οποία είμαστε ανοιχτοί.

Αγαπάμε τον σκοπό που υπηρετούμε και τα καταφέρνουμε ακόμη και χωρίς κρατικές/ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις ή οικονομική υποστήριξη από ενώσεις/οργανισμούς τυφλών.

Πώς θα βοηθήσετε το έργο της Σχολής Λάρα;

Μπορείτε να στηρίξετε οικονομικά την εκπαίδευση σκύλων οδηγών και τα μαθήματα κινητικότητας & προσανατολισμού τυφλών με λευκό μπαστούνι ηλεκτρονικά μέσω του www.laraguidedogs.gr και μέσω τραπέζης: Alpha Bank, ΙΒΑΝ:GR26 0140 1230 1230 0200 2007 643.
Ακολουθήστε τη Λάρα:  
Facebook: Σκύλοι οδηγοί Λάρα
Instagram: @laraguidedogs  

CV: Η Ιωάννα-Μαρία Γκέρτσου είναι ψυχολόγος στο τμήμα αναπτυξιακών διαταραχών του νοσοκομείου Παίδων «Η Αγία Σοφία», συνιδρύτρια της Σχολής Λάρα, χειρίστρια του σκύλου οδηγού Μπάμπου.  

Αποτελεί τη μοναδική τυφλή πρόεδρο μιας σχολής σκύλων οδηγών τυφλών στην Ελλάδα και εκείνη που άνοιξε το δρόμο στην ανάπτυξη ενός τέτοιου θεσμού στη χώρα μας.