Ο Καλός Άνθρωπος του Σετσουάν

Από εδώ βγήκε το «ο καλός καλό δεν έχει».

Ή όπως το διατύπωσε ο Μπρεχτ μέσω της ηρωίδας του, Σεν Τε: «Πώς μπορώ να είμαι καλή την ώρα που όλα γύρω μου είναι τόσο ακριβά»; Και σκληρά. Και ύπουλα.

Στην παραβολή του «Καλού Ανθρώπου του Σετσουάν» (έργο της περιόδου 1938-1943 της εξορίας του Μπρεχτ) τρεις Θεοί κατεβαίνουν στη Γη με αποστολή να ανακαλύψουν αρκετούς «καλούς ανθρώπους που να ζουν με αξιοπρέπεια» (σύμφωνα με τους θεϊκούς νόμους πάντα)

Και βρίσκουν (με το ζόρι) ακριβώς έναν: την καλοκάγαθη και ευγενική πόρνη με το όνομα Σεν Τε από την κινέζικη επαρχία Σετσουάν. Όταν την ανταμείβουν για την καλοσύνη της με ένα γενναίο χρηματικό ποσό, αυτή το επενδύει αφελέστατα σε ένα καπνοπωλείο, προσπαθώντας να αλλάξει την τύχη της. Η κουτοπονηριά των συντοπιτών της που εκμεταλλεύονται την αδυναμία της να αρνηθεί μια έκκληση για βοήθεια, αναγκάζει τη Σεν Τε να εφεύρει την περσόνα του «εξάδερφου» της, σκληρού καπιταλιστή (και το πιο σημαντικό, άντρα) Σούι Τα, ώστε να μπορεί να είναι όσο ψυχρή και αμείλικτη χρειάζεται για να επιζήσει.

Γιατί αλήθεια πόσο μπορεί να επιβιώσει ένας άνθρωπος που προσπαθεί να συμβιβάσει το να είναι καλός ταυτόχρονα με τους άλλους και με τον εαυτό του, σε ένα κόσμο που διέπεται από κανόνες τόσο άκαμπτους που καθιστούν τις δυο συνθήκες αμοιβαία αποκλειόμενες;

Ο Μπρεχτ στηλιτεύει θρησκεία-εξουσία και αφυπνίζει το κοινό θέτοντας το αντιμέτωπο με μια σειρά από αδιέξοδα σενάρια. Εδώ δεν προσφέρονται βολικές σεναριακές άσπρες και μαύρες λύσεις, ξεκάθαρα ηθικά ή αμαρτωλά μονοπάτια για να διαλέξει η πρωταγωνίστρια που να της επιτρέπουν να παραμείνει το άσπιλο ηθικό πρότυπο που θέλει για τον εαυτό της – και για τους υπόλοιπους. Ο «ίδιος» ο Μπρεχτ απολογείται στο μη-φινάλε για αυτό, καθώς αφήνει το βάρος της όποιας λύσης να πέσει αποκλειστικά στο κοινό.

Η σκηνοθέτις Κατερίνα Ευαγγελάτου (Γυάλινος Κόσμος, Ψευδαισθήσεις) επικεντρώνεται στην ουσία της ποιητικής παραβολής του Μπρεχτ, απελευθερώνοντας την από τα «περιττά» των θεατρικών συμβάσεων-σκηνικών και επενδύοντας περισσότερο στην «παραμυθένια» αλαφρότητα της αφήγησης. Οι ηθοποιοί υπάρχουν πάνω στην εντυπωσιακή ανυψωμένη επικλινή σκηνή όχι ως ρόλοι αλλά ως οι εαυτοί τους που υποδύονται τους ρόλους, παρακολουθούν τη δράση και απευθύνονται στο κοινό για σχολιασμό της. Οι δραματικές παύσεις φωνάζονται δυνατά «παύσεις» (και είναι ακόμα πιο ουσιώδεις για αυτό). Οι (διασκεδαστικές όσο και εντυπωσιακές) μεταμφιέσεις από ρόλο σε ρόλο γίνονται και αυτές φωναχτά. Η μουσική έρχεται από τους ίδιους τους ηθοποιούς αν και μερικά τραγούδια (όλα υπέροχα δουλεμένα) κόβονται «για να μην κάνει κοιλιά το πρόγραμμα». Δεν πρέπει το κοινό ούτε στιγμή να αφεθεί στην ψευδαίσθηση του θεάτρου. Πρέπει να αφεθεί χαλαρό για να παγιδευτεί αληθινά.

Οι στιγμές που η σκηνοθεσία ξεφεύγει από αυτήν τη λιτότητα είναι λιγοστές και ταιριαστά υπέρογκες, με εμφανή την αδυναμία της Ευαγγελάτου για παιχνίδια με τις διαστάσεις και τις οπτικες ψευδαισθήσεις. Οι Θεοί που μιλάνε με απόκοσμο βάθος φωνής και εμφανίζονται με υπερμεγέθη κεφάλια, η βροχή που παρασύρει (και προδίδει) Σεν Τε και κοινό σε ένα παραπλανητικό χολυγουντιανό love at first sight…

Οι σημειώσεις του Μπρεχτ απαιτούν, σύμφωνα με το δελτίο τύπου, «η Σεν Τε να παιχτεί από μιαν ηθοποιό πρώτης τάξεως [καθώς] μόνο μια ευφάνταστη καλλιτέχνης μπορεί να παίξει έναν καλό άνθρωπο». Κανονικά, βλέποντας το όνομα της Στεφανίας Γουλιώτη θα θεωρούσα χαιρέκακα τη σημείωση μια ειρωνική στροφή, όμως να που η γενικά πιο overhyped ηθοποιός της νέας γενιάς καταφέρνει εδώ να δικαιολογήσει τόσο το hype όσο και την αξία της. Ως Σεν Τε απαλύνει την αύρα της και θαρρείς πως ενσωματώνει το καλό όλης της ανθρωπότητας σε κάθε καθησυχαστική, όσο πρέπει αφελή στην παράδοση της, πρόταση. Ως εξάδερφος Σουί Τα, πάλι, ξεδιπλώνει έναν πομπώδη θεατρινισμό και μια αμείλικτη σαρδόνια αυτοπεποίθηση που κι όμως καταφέρνει να περικλείει μέσα την αληθινή φύση της Σεν Τε, όπως αυτή ουρλιάζει απελπισμένα από τα σωθικά του/της.

Είναι έτσι κάθε αφελές παιδί τη στιγμή ακριβώς που αποτυγχάνει για πάντα να συμφιλιώσει τα κενά διδάγματα της όποιας θρησκείας και των γονιών του με τις απαιτήσεις της βάναυσης πραγματικότητας. Τα υπόλοιπα είναι απλά προσποίηση.

Κείμενο: Bertolt Brecht
Μετάφραση: Άννυ Κολτσιδοπούλου

Σκηνοθεσία & Δραματουργική επεξεργασία: Κατερίνα Ευαγγελάτου
Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος
Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη
Σχεδιασμός Φωτισμών: Σάκης Μπιρμπίλης
Βοηθός σκηνοθέτη: Ελένη Βλάχου
Ερμηνεύουν: Στεφανία Γουλιώτη, Αλεξάνδρα Λέρτα, Δαυίδ Μαλτέζε, Νικόλας Παπαγιάννης, Όμηρος Πουλάκης, Νάνσυ Σιδέρη, Σωτήρης Τσακομίδης κ.ά.

Παραγωγή: Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών
Εκτέλεση Παραγωγής: Polyplanity productions
Διεύθυνση Παραγωγής: Μαρία Δούρου, Γιολάντα Μαρκοπούλου

Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών
Λεωφόρος Συγγρού 107-109, Αθήνα 11745
Εισιτήρια: 210 900 5 800,
Διοίκηση: 2130 1 78000
Email: [email protected]

Κάθε μέρα εκτός Δευτέρας και Τρίτης στις 20:30.
Παράταση παραστάσεων μέχρι 17/2

Τιμές εισιτηρίων:
28 – 18 – 15 ευρώ
Μειωμένα: 15 – 12 – 10 ευρώ