Η Ευρώπη προειδοποιεί για το τέλος της Pax Americana

Στην φετινή διοργάνωση της Διάσκεψης Ασφαλείας του Μονάχου, η Ευρώπη εξετάζει το ενδεχόμενο να γίνει η νέα στρατιωτική υπερδύναμη που θα αντικαταστήσει την Αμερική, γράφει ο Leonid Bershidsky.

Πέρυσι, η παγκόσμια τάξη της ασφάλειας ανησυχούσε ήπια για μια αυξανόμενη αποχώρηση των ΗΠΑ από το εξωτερικό. Φέτος, η ανησυχία έχει δώσει τη θέση της σε μια συνειδητοποίηση ότι η "φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη" - ένα άλλο όνομα για την Pax

Americana- μπορεί να τελειώσει, και ότι απαιτούνται νέες ρυθμίσεις ασφαλείας. Αυτό είναι το συμπέρασμα που μπορεί να εξαχθεί από την φετινή Έκθεση Ασφαλείας του Μονάχου, ένα έγγραφο το οποίο παρουσιάζεται σε ετήσια βάση από τους διοργανωτές της Διάσκεψης Ασφαλείας του Μονάχου, της πιο διάσημης γεωπολιτικής συνόδου στον κόσμο. Το συνέδριο θα ανοίξει στις 17 Φεβρουαρίου και αξιωματούχοι όπως η Γερμανίδα Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ και ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Μάικ Πένς αναμένεται να παρευρεθούν. Ίσως για πρώτη φορά μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, οι συμμετέχοντες να προσπαθήσουν να χαράξουν στρατηγική σε έναν κόσμο στον οποίο δεν μπορούν να προβλέψουν περισσότερες από μία ή δύο κινήσεις στο μέλλον.

Το 2016, η έκθεση Ασφαλείας του Μονάχου σημείωσε σχεδόν εν παρόδω ότι η απουσία των ΗΠΑ από τις συζητήσεις σχετικά με την σύγκρουση στην ανατολική Ουκρανία θα ήταν αδιανόητες πριν, και ότι οι ΗΠΑ δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την επίλυση της κρίσης στη Συρία με τους όρους του. Το 2017, όλα είναι πιθανά για το τι θα κάνουν τελικά οι ΗΠΑ: ο Ντόναλντ Τραμπ και τα μέλη της ομάδας του έχουν κάνει τόσες πολλές αντικρουόμενες δηλώσεις σχετικά με την εξωτερική πολιτική (και ορισμένες από αυτές παρουσιάζονται στην έκθεση, πλάι-πλάι), που τίποτα δεν είναι ξεκάθαρο εκτός από το ότι προτίθενται να κρατήσουν κλειστά τα χαρτιά τους, αφού είναι "η Αμερική πρώτα". Η έκθεση αναφέρει:

"Οι συνέπειες για τη διεθνή τάξη θα μπορούσαν να είναι τεράστιες: αν οι ΗΠΑ υποχωρήσουν, τα κενά θα καλυφθούν από άλλους φορείς. Βασικά θεσμικά όργανα θα πρέπει να αποδυναμωθούν, ο αντιπερισπασμός θα ενθαρρυνθεί. Και κάποιοι σύμμαχοι των ΗΠΑ μπορεί να μην δουν άλλη εναλλακτική λύση, από το να ξεκινήσουν την αντιστάθμιση αναζητώντας νέους εταίρους. Άλλοι θα προσπαθήσουν να πείσουν τη νέα κυβέρνηση ότι οι υπό αμερικανική ηγεσία συμμαχίες συνεχίζουν να είναι μια καλή συμφωνία για την Ουάσιγκτον - και ότι υπάρχει εγγενής αξία σε μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις. Εξάλλου, οι επιτυχείς διαπραγματεύσεις βασίζονται στην εμπιστοσύνη, η οποία απαιτεί κάποια προβλεψιμότητα και συχνά είναι ισχυρότερη μεταξύ των χωρών που μοιράζονται κοινές αξίες - όχι μεταξύ οπορτουνιστών ηγετών. Μια μονομερής διοίκηση Τραμπ μπορεί να διαπιστώσει ότι έχει μια διαφορετική συμμετοχή ό,τι νομίζει σήμερα. Και μόλις ανοίξεις τα χαρτιά σου, δεν μπορείς να προσποιηθείς ότι δεν ποτέ δεν έπαιξες"…

Η αναποτελεσματικότητα των ΗΠΑ ως πυλώνας ασφάλειας, ωστόσο, δεν προέρχεται μόνο από τη μη προβλεψιμότητα του Τραμπ. Δεν υπάρχει κανένας τρόπος να επιβληθεί σε ορισμένες από τις πιο σημαντικές παγκόσμιες κρίσεις. Οι ΗΠΑ όχι μόνο αισθάνονται υποχρεωμένες να αποφύγουν μια άμεση αντιπαράθεση με τη Ρωσία, όπως έχει προφανώς γίνει στην Ουκρανία και στη Συρία - φαίνεται επίσης να έχουν φθάσει στο όριο της επιρροής τους στην περίπτωση της Βόρειας Κορέας. "Εάν οι ΗΠΑ προσθέσουν κυρώσεις (συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που έπληξαν τις κινεζικές τράπεζες), πιέσουν την Κίνα να αυξήσει τα μέτρα καταναγκασμού κατά της Βόρειας Κορέας, ή ακόμα και αν επιλέξουν μα στρατιωτική κίνηση, μια μεγάλη κρίση ΗΠΑ-Κίνας θα μπορούσε να είναι προ των θυρών" αναφέρει η έκθεση. Με άλλα λόγια, οι οικονομικές κυρώσεις, το πιο εύκολο "όπλο" των ΗΠΑ, μπορεί να οδηγήσουν σε στρατιωτική κλιμάκωση την οποία οι ΗΠΑ δεν μπορούν να αντέξουν. Η "στρατηγική κοινότητα", όπως χαρακτηρίζουν οι διοργανωτές του Συνεδρίου του Μονάχου τους παρευρισκόμενους, προφανώς αρχίζει να βλέπει τα ίσως των ΗΠΑ ως μια ανυπόφορη μπλόφα. Σαφώς υπάρχει, αλλά δεν μπορεί πραγματικά να χρησιμοποιηθεί.

Το 2017, οι ΗΠΑ δεν είναι πλέον η φάλαινα στην πλάτη της οποίας ο κόσμος μπορεί να στηρίζεται, αλλά μια πηγή αβεβαιότητας και έντασης. Η συμβατική σοφία προ Τραμπ προόριζε αυτό το ρόλο για ένα διαφορετικό μέρος της Δύση: την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ενώ στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο οι αναλυτές συχνά εξακολουθούν να επιμένουν σε αυτόν τον τρόπο σκέψης, η έκθεση του Μονάχου - γραμμένη στη Γερμανία εξάλλου- συζητά την ΕΕ ως μια πιθανή νέα υπερδύναμη. Σε ένα πλαίσιο ασφαλείας, αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό ευσεβής πόθος προς το παρόν, αλλά η ουσία του μηνύματος της έκθεσης είναι ότι οι αυξανόμενες απειλές για την ευρωπαϊκή ασφάλεια - ιδιαίτερα ο ρωσικός επεκτατισμός και η ισλαμική τρομοκρατία- πιέζουν την Ευρώπη προς πιο ενότητα, μια σημαντική τάση.

"Πότε, αν όχι τώρα, θα πρέπει η επιρροή των Βρυξελλών στον κόσμο να είναι στην κορυφή του μενού;" αναρωτιέται η έκθεση. Σημάδια μιας μεγαλύτερης ευρωπαϊκής συνείδησης, ότι η εξάρτηση από τις ΗΠΑ για την άμυνα δεν είναι πλέον εφικτή, μπορεί να ανιχνευθούν στις αυξανόμενες αμυντικές δαπάνες - αν και οι ΗΠΑ εξακολουθούν να ξεπερνούν ολόκληρη την ΕΕ σε δαπάνες.

Λιγότερη εξάρτηση από άλλους

Περίπου το ένα τρίτο των Γερμανών και Γάλλων θα ήθελαν να δουν τη χώρα τους να δαπανά περισσότερα στο στρατό. Η Πολωνία και άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης είναι αξιόπιστα υπέρ της ενίσχυσης των αμυντικών δαπανών. Τα χρήματα από μόνα τους, όμως, δεν θα είναι αρκετά για να προχωρήσει η Ευρώπη πιο κοντά στην στρατιωτική αυτάρκεια. Πρέπει να κινηθεί προς πιο στρατιωτική ολοκλήρωση, που σημαίνει εξορθολογισμό συμβάσεων. Οι ευρωπαϊκοί στρατοί χρησιμοποιούν πάρα πολλά διαφορετικά οπλικά συστήματα: δεκαεπτά κύριες οικογένειες αρμάτων μάχης σε σύγκριση με μόλις μία για τις ΗΠΑ, 20 τύπους μαχητικών αεροσκαφών σε σύγκριση με μόλις έξι και 13 είδη πυραύλων αέρος-αέρος σε σύγκριση με τρεις. Το χάος είναι δύσκολο να καθοριστεί επειδή ο επανεξοπλισμός είναι ακριβός και οι Ευρωπαίοι πολιτικοί δεν μπορούν να επιτρέψουν στην αμυντική βιομηχανία της κάθε χώρας να παρακμάσει.

Η στρατιωτική συνεργασία εκτός του πλαισίου του ΝΑΤΟ, επίσης, δεν έχει δοκιμαστεί και είναι δύσκολη. Χωρίς έναν κυρίαρχο παίκτη, όπως οι ΗΠΑ, μπορεί πάντα να είναι μία αμφιλεγόμενη επιχείρηση, ιδίως αν ληφθούν υπόψη οι μακροχρόνιες και όχι εντελώς ξεχασμένες στρατιωτικές αντιπαραθέσεις. Για τους λόγους αυτούς, η πορεία της Ευρώπης προς μια κατάσταση υπερδύναμης φαίνεται μακριά και ακανθώδης. Αλλά το γεγονός ότι οι διοργανωτές της διάσκεψης του Μονάχου τη θεωρούν άξια συζήτησης δείχνει ότι δεν είναι ένα άπιαστο όνειρο. Η Ευρώπη μπορεί να μην έχει άλλη επιλογή, αν η κυριαρχία των ΗΠΑ στον κόσμο συνεχίζει να διαβρώνεται.

bloomberg.com

Διαβάστε περισσότερα