Η οικονομία της Μάργκαρετ Θάτσερ

Ο Vernon Bogdanor, καθηγητής στο King ‘s College του Λονδίνου, αναλύει την θατσερική οικονομία στο New Statesman, μέσα από δύο βιβλία που εκδόθηκαν πρόσφατα: το «Making Thatcher’s Britain» των Ben Jackson και Robert Saunders (Cambridge University Press) και το «The Conservatives Since 1945» του Tim Bale (Oxford University Press).

Το «Making Thatcher’s Britain» (Δημιουργώντας τη Βρετανία της Θάτσερ) είναι μια συλλογή διορατικών

δοκιμίων, κυρίως από μία νεότερη γενιά ιστορικών και πολιτικών επιστημόνων. Πολλοί από αυτούς χρησιμοποιούν την τεράστια μνήμη του αρχικού υλικού που είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μάργκαρετ Θάτσερ και στο αρχείο περί Θάτσερ του Κέντρου Τσόρτσιλ, στο Κέμπριτζ. Το βιβλίο παρέχει ό, τι είναι ίσως η καλύτερη διαθέσιμη εισαγωγή για τα ιστοριογραφικά προβλήματα της εποχής Θάτσερ, και μπορεί να διαβαστεί αποκομίζοντας πράγματα αλλά και ευχάριστα. Επίσης, φωτίζει σημαντικά την σύγχρονη πολιτική.

Το κεντρικό θέμα που διαπερνά τα δοκίμια είναι ότι θατσερισμός δεν ήταν κατά κύριο λόγο μια οικονομική θεωρία, αλλά ένα ηθικό δόγμα. «Η πραγματική περίπτωση ενάντια στο σοσιαλισμό», επέμενε η Θάτσερ το 1977, «δεν είναι η οικονομική αναποτελεσματικότητά του. Πολύ πιο θεμελιώδης είναι η βασική του ανηθικότητα». «Τα οικονομικά είναι η μέθοδος»  δήλωσε στους Sunday Times το 1981. «Σκοπός είναι να αλλάξει η ψυχή». Αυτή η ηθική διάσταση του θατσερισμού έγινε για πρώτη φορά κατανοητή από τους συνεισφέροντες στο περιοδικό «Μαρξισμός σήμερα», όπως ο Stuart Hall, ο Martin Jacques και ο Andrew Gamble. Ο  Hall ήταν αυτός ο οποίος επινόησε τον όρο «θατσερισμός» ήδη από τον Ιανουάριο του 1979. Ωστόσο, υπάρχει ένα παράδοξο στην καρδιά του θατσερισμού, όπως επεσήμανε ο John Campbell, βιογράφος της Θάτσερ. Αυτό είναι ότι, παρότι οι αξίες της ήταν «συντηρητικές, ντεμοντέ και πουριτανικές», δεν προήδρευσε πάνω στην αποκατάσταση της παραδοσιακής ηθικής τάξης, αλλά στο αντίθετό της, «την κουλτούρα του ανεξέλεγκτου υλισμού». Κατά τη διάρκεια της πολιτικής σταδιοδρομίας της Θάτσερ, η Βρετανία πέρασε, με μεγάλη ταχύτητα, από τον κόσμο του Άλφρεντ Ρόμπερτς (πατέρα της Θάτσερ) σε εκείνον του Μαρκ Θάτσερ (γιου της).

Η ταινία «Η Σιδηρά Κυρία»  παρουσιάζει τη Θάτσερ στο λυκόφως της ζωής της. Αλλά, ακόμα κι αν έφυγε από την πολιτική σκηνή πριν από αρκετό καιρό, παραμένει μια ισχυρή ζωντανή παρουσία στη βρετανική πολιτική σκηνή. Είναι σχεδόν αδύνατο να κατανοήσουμε την οικονομική κρίση του 2008 και τα γεγονότα που ακολούθησαν, χωρίς να εξετάσουμε την κληρονομιά της.

Το κεντρικό δόγμα του θατσερισμού ήταν ότι αν το κράτος σταματήσει να παρεμβαίνει στις κερδοφόρες διαδικασίες, όλοι θα ωφεληθούν. Από τότε, οι πλούσιοι έγιναν πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι.  Αυτή είναι η φιλοσοφία που οδήγησε στη συντριβή. Υποδούλωσε και το Νέο Εργατικό Κόμμα και τους Συντηρητικούς. Ο Peter Mandelson δήλωσε κάποτε σε μια συγκέντρωση στην Καλιφόρνια για στελέχη πληροφορικής το 1998, ότι «Είμαστε πολύ χαλαροί με τους ανθρώπους που γίνονται πλού