Ο αντίκτυπος του θατσερισμού στη σημερινή Ευρώπη

Όταν η είδηση για τον θάνατο της Μάργκαρετ Θάτσερ έγινε γνωστή τη Δευτέρα, φάνηκε να ταιριάζει με το ότι ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον ασχολούταν με αυτό που χαρακτηρίστηκε μια ευρωπαϊκή περιοδεία, ώστε να φέρει την ήπειρο πιο κοντά στον συντηρητικό τρόπο σκέψης της, ιδίως για τη σχέση της Βρετανίας με την Ευρώπη. Η Θάτσερ, είπαν πολλοί Βρετανοί, άλλαξε την χώρα τους, ανοίγοντας το δρόμο για σαρωτικές ιδιωτικοποιήσεις και απορρύθμιση, νομιμοποιώντας τον πλούτο απελευθερώνοντας καταναλωτικά, επιχειρηματικά πάθη μεταξύ των συμπατριωτών της. Αλλά ο θατσερισμός,

όπως έγινε γνωστός, δεν βρήκε γόνιμο έδαφος στην ηπειρωτική Ευρώπη, ούτε καν μετά την οικονομική κρίση και τα δεινά της ευρωζώνης που έχουν βυθίσει ένα μεγάλο μέρος της Ευρώπης σε μια οικονομική κατήφεια, τόσο σκοτεινή όσο εκείνη της δεκαετίας του 1970 στη Βρετανία.
Ωστόσο, οι αμφιβολίες της για ένα «ευρωπαϊκό υπερκράτος» και ένα κοινό νόμισμα αντηχούν και σήμερα, σχεδόν ένα τέταρτο του αιώνα αφότου παραιτήθηκε. Έχει προβλέψει σωστά στα απομνημονεύματά της, ότι οι ιστορικοί φόβοι της Γερμανίας για τον πληθωρισμό θα οδηγούσαν σε πολιτικές αργής ανάπτυξης, οι οποίες θα επιτείνουν τα προβλήματα των ασθενέστερων, λιγότερο αποτελεσματικών οικονομιών της ευρωζώνης που δεν μπορούσαν πλέον να στηρίζονται στην υποτίμηση για να λύσουν τα προβλήματά τους.

Η συνταγή της Θάτσερ για τη Βρετανία στη δεκαετία του 1980 – η πίστη σε δυνάμεις της αγοράς, η θέληση να επιβάλει βραχυπρόθεσμη λιτότητα χάριν της μακροπρόθεσμης ευημερίας και ο σκεπτικισμός, ή ακόμα και η εχθρότητα, προς τις φορολογικές και κοινωνικές δαπάνες του κράτους πρόνοιας – προανήγγειλε κάποιες από τις πολιτικές που η Γερμανία και οι ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές εξακολουθούν να συνιστούν, κακώς κατά την άποψη πολλών οικονομολόγων, για τις χώρες που παλεύουν στη Νότια Ευρώπη.
Αλλά ελάχιστα από αυτά τα έθνη, ακόμη και στο νότο που έχει χτυπηθεί πιο σκληρά, έχουν δείξει την πολιτική δύναμη ή πρόκειται να αντιμετωπίσουν τις περιχαρακωμένες δυνάμεις – συνδικάτα ή κρατικές επιχειρήσεις που περιβάλλουν τις πολιτικές ελίτ – όπως έκανε η Θάτσερ, με αποτέλεσμα η κρίση να βαθαίνει χωρίς λύση. Είναι ένα ανεξίτηλο μέρος της κληρονομιάς Θάτσερ, το ότι η επιτυχία της στην ανακατασκευή της Βρετανίας δεν έφερε ποτέ την Ήπειρο πιο κοντά στα εριστικά, υπεράκτια ξαδέλφια της. Παρόλα αυτά, παραμένει το σεβαστό σύμβολο του βρετανικού συντηρητισμού, ένα σημείο αναφοράς για τους αληθινούς πιστούς της ελεύθερης αγοράς και της ικανότητας του καπιταλισμού να σκορπίσει ευημερία με τρόπο που η σοσιαλιστική αναδιανομή δεν θα μπορούσε ποτέ να κάνει.

Αμέσως μετά την ανακοίνωσς του θανάτου της Θάτσερ σε ηλικία 87 ετών, η Βασίλισσα Ελισάβετ II και ο Ντέιβιντ Κάμερον απέτισαν τιμή σε αυτό που αποκάλεσαν «μια μεγάλη ηγέτιδα, μια σπουδαία πρωθυπουργός, μια σπουδαία Βρετανίδα». Το γραφείο του πρωθυπουργού δήλωσε ότι, σύμφωνα με τις επιθυμίες της οικογένειάς της, η κηδεία της Θάτσερ δεν θα είναι πλήρως δημοσία δαπάνη, αλλά παρ ‘όλα αυτά θα ταφεί με στρατιωτικές τιμές. Η τελετή θα λάβει χώρα στον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου. Οι αξιωματούχοι δεν έδωσαν άλλες λεπτομέρειες, ​​λέγοντας ότι οι ρυθμίσεις θα είναι παρόμοιες με εκείνες που έγιναν για την κηδεία της πριγκίπισσας Νταϊάνα.
Ο τελευταίος πρωθυπουργός με αυτές τις τιμές ήταν ο Ουίνστον Τσόρτσιλ το 1965, μια σύγκριση που δείχνει την αίσθηση της Βρετανίας για την Θάτσερ ως μια ιστορική προσωπικότητα, και, όπως πολλοί από τους θαυμαστές της δήλωσαν τη Δευτέρα, ίσως τη σπουδαιότερη ηγέτιδα της χώρας εν καιρώ ειρήνης.
Η Θάτσερ ήταν η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της Βρετανίας, επί 11 χρόνια, αρχής γενομένης από το 1979. Πολλοί Βρετανοί την θυμούνται ως μια κυρίαρχη, παρότι διχαστική, προσωπικότητα, της οποίας η επίδραση στην βρετανική ζωή και την κοινωνία ήταν διαρκής, αν και βαθιά αμφιλεγόμενη στην εποχή της, και της οποίας η ευρύτατη επιρροή στην πολιτική σκέψη σχετικά με το ρόλο του κράτους στις ελεύθερες κοινωνίες εξαπλώθηκε πολύ πέρα ​​από τις ακτές της Βρετανίας.
Μαζί με τον Πρόεδρο Ρόναλντ Ρέιγκαν, μαζί με τον οποίο καθόρισαν τον σύγχρονο συντηρητισμό, η Θάτσερ διέδωσε μια πίστη στη λυτρωτική δύναμη του καπιταλισμού, που έγινε κυρίαρχη σε όλο τον κόσμο και επιτάχυνε την πτώση του κομμουνισμού. Αλλά, επίσης, βοήθησε στην απελευθέρωση των δυνάμεων της αγοράς και ξήλωσε κοινωνικά κατεστημένα με τρόπους που πολλές κοινωνίες ακόμα δεν έχουν επιλύσει.
Ακόμη και την ημέρα του θανάτου της, πολιτικοί ηγέτες, σχολιαστές και απλοί πολίτες από την Κύπρο και την Ελλάδα, ως την Πορτογαλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, συζητούσαν –συχνά με οργή- τις πολιτικές που όρισε η κληρονομιά της. Αυτά τα κινήματα συνεχίζουν να υπάρχουν και στην ίδια τη χώρα της, ένα εργαστήριο υπό τον Κάμερον με σκληρές πολιτικές λιτότητας. Εκτός από τις αλλαγές που προκάλεσε στο εσωτερικό, η Θάτσερ υπερασπίστηκε με πάθος την άποψή της για τη Βρετανία ως μια σημαντική δύναμη στον κόσμο, με τα δικά της συμφέροντα και επιρροές, που ήταν ανεξάρτητα από την Ευρωπαϊκή Ένωση των 27. Ακριβώς όπως η ίδια δήλωσε κάποτε περίφημα στο Κοινοβούλιο «Όχι! Όχι! Όχι!», απαντώντας στην ώθηση της γαλλικής ηγεσίας για την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Έβλεπε τη Βρετανία με μια «ειδική σχέση» με τις Ηνωμένες Πολιτείες και όχι με την Ευρώπη, ως ένα μέσο που θα διευκόλυνε το βάρος της Βρετανίας στις διεθνείς υποθέσεις, μια άποψη που επίσης υποστήριξε έντονα και ο Κάμερον.
Από τότε που αποσύρθηκε από την πολιτική το 1990, έχοντας ανατραπεί από τη δική της κομματική ελίτ, η Βρετανία έχει βασιστεί στον σκεπτικισμό της για την Ευρώπη, κάτι που αν μη τι άλλο την απομάκρυνε ακόμη περισσότερο από την Ήπειρο. Δεν συμμετέχει σε ορισμένα από τα βασικά σχέδια της ολοκλήρωσης – το ευρώ νόμισμα, και τη συμφωνία Σένγκεν για τα ελεύθερα ταξίδια εντός των συνόρων της ηπείρου. Υποκύπτοντας στις ισχυρές ευρωσκεπτικιστικές θατσερικές δυνάμεις στο κόμμα του, ο Κάμερον έχει υποσχεθεί τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τη συνέχιση ή μη της βρετανικής ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μέχρι το 2017.
Έχει επίσης εμποδίσει την ευρωπαϊκή ώθηση για περιορισμούς στα μπόνους των τραπεζιτών και αντιτάχθηκε στην επιβολή αυστηρότερης πανευρωπαϊκής φορολόγησης επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών. Τα μέτρα αυτά είναι ανάθεμα για τους Συντηρητικούς του Κάμερον και τον χρηματοπιστωτικό κλάδο που βρίσκεται στο City του Λονδίνου, ο οποίος έχει υπηρετήσει ως πηγή της άμεσα πολιορκούμενης ευημερίας της Βρετανίας.
Αν υπήρχε ένα σύμβολο για την κληρονομιά της Θάτσερ, αυτό ήταν ένας Βρετανός πρωθυπουργός που εγκατέλειψε την προσέγγιση στην Ευρώπη για να επιστρέψει στην πατρίδα της και να θρηνήσει σε ένα μαυσωλείο τον ευρωσκεπτικισμό, η επιρροή του οποίου ακόμα προκαλεί πολλά ιδεολογικά πάθη. Ο Κάμερον μίλησε εκ μέρους των περισσότερων Συντηρητικών, όταν είπε τη Δευτέρα ότι η Θάτσερ δεν κυβέρνησε απλά Βρετανία, αλλά «έσωσε τη χώρα μας». Όμως, οι τιμές συνοδεύονταν και από πιο έντονες, ακόμη και βιτριολικές, αναμνήσεις από εκείνους που την έβλεπαν ως μια καταστροφική εικόνα που διέλυσε τον οικονομικό και κοινωνικό ιστό της μεταπολεμικής Βρετανίας και άφησε μια χώρα που ήταν πιο διαιρεμένη, πιο εγωιστική και περισσότερο αγανακτισμένη από οποιαδήποτε στιγμή στην πρόσφατη ιστορία της.
Σε όλο τον κόσμο, η αντίδραση στον θάνατο της Θάτσερ ταλαντεύτηκε μεταξύ παρόμοιων πόλων. Πολλοί ξένοι ηγέτες και σχολιαστές μίλησαν γι ‘αυτήν, όπως ο Πρόεδρος Ομπάμα, χαρακτηρίζοντάς την ως «έναν από τους μεγάλους πρωταθλητές της ελευθερίας», και ως παράδειγμα για τις γυναίκες του ότι «δεν υπάρχει καμιά γυάλινη οροφή που να μην μπορεί να σπάσει». Ωστόσο, υπήρξαν και άλλοι, ιδίως από την πολιτική αριστερά, οι οποίοι μίλησαν με πικρία για την μόδα που εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο στο όνομα του θατσερισμού και, όπως είπαν, είχε ως αποτέλεσμα εκατομμύρια που δεν βρήκαν προσφυγή στις ανταμοιβές των ελεύθερων επιχειρήσεων να ζουν σε συνθήκες ανείπωτης φτώχειας.

http://www.nytimes.com/2013/04/09/world/europe/tributes-pour-in-for-margaret-thatcher.html?ref=global-home&_r=0&pagewanted=print