Προσπάθεια αναθέρμανσης σχέσεων Ιράν- Αιγύπτου

Το ιστορικό τριήμερο ταξίδι του προέδρου Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ στην Αίγυπτο, το πρώτο εδώ και τρεις δεκαετίες από Ιρανό ηγέτη, ξεκίνησε αρκετά ευχάριστα την Τρίτη. Ο αιγύπτιος πρόεδρος Μοχάμεντ Μόρσι υποδέχτηκε τον Ιρανό ηγέτη στο αεροδρόμιο του Καΐρου με ένα πλατύ χαμόγελο και πάνω σε ένα κόκκινο χαλί. Οι δυο τους μίλησαν για την κρίση στη Συρία και πώς μπορεί να βελτιωθεί η σχέση μεταξύ των χωρών τους,

«Η Αίγυπτος είναι μια πολύ σημαντική χώρα στην περιοχή και η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν πιστεύει ότι είναι ένα από τα σημαντικότερα κράτη στη Μέση Ανατολή», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Ali Akbar Salehi.

Στη συνέχεια όμως τα πράγματα πήραν μια άλλη τροπή. Κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης το απόγευμα στο τζαμί και το πανεπιστήμιο Al-Azhar, κέντρο σουνιτικών σπουδών, ο Αχμαντινετζάντ δέχτηκε επίπληξη σε δημόσια σε συνέντευξη Τύπου από τους οικοδεσπότες του, οι οποίοι κατηγόρησαν τους σιίτες ότι παρεμβαίνουν στις αραβικές χώρες, όπως η Αίγυπτος και το Μπαχρέιν, και ότι κάνουν διακρίσεις εις βάρος Σουνιτών στο Ιράν, μια χώρα με σιιτική πλειοψηφία. Καθώς ο εκπρόσωπος του Al-Azhar επέπληττε τον επισκέπτη του, χρησιμοποιώντας μια διχαστική θρησκευτική γλώσσα, ένας βοηθός του Αχμαντινετζάντ παρενέβη: «Εμείς δεν συμφωνούμε σε αυτό», είπε, καθώς ο Ιρανός ηγέτης κούνησε το κεφάλι και απάντησε: «Συμφωνήσαμε για ενότητα και αδελφοσύνη».

Μετά τη συνέντευξη Τύπου, ένας διαδηλωτής προσπάθησε να χτυπήσει τον Αχμαντινετζάντ με ένα παπούτσι. Σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων της Τουρκίας Anatolia, ο δράστης ήταν Σύριος, πιθανώς εξοργισμένος από την ισχυρή συμμαχία του Ιράν με τον πρόεδρο της Συρίας, Μπασάρ αλ- Άσαντ. Τέσσερα άτομα συνελήφθησαν αργότερα για επίθεση στην αυτοκινητοπομπή του ιρανού ηγέτη.

Εκτός από αυτές τις δημόσιες «αποτυχίες», οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών έχουν αναθερμανθεί μετά την ανατροπή του πρώην προέδρου της Αιγύπτου, Χόσνι Μουμπάρακ, ο οποίος ήταν έντονα εχθρικός προς την ηγεσία του Ιράν και παρουσίαζε τον εαυτό του στους συμμάχους του, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, τον μοναρχιών του Περσικού Κόλπου και του Ισραήλ, ως ένα προπύργιο κατά της ιρανικής επιρροής. Η σχέση είχε ατροφήσει εδώ και δεκαετίες, ειδικά αφού ο Αιγύπτιος πρόεδρος Ανουάρ ελ-Σαντάτ χορήγησε άσυλο στον έκπτωτο σάχη του Ιράν, Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί, ο οποίος κηδεύτηκε δημοσία δαπάνη στο Κάιρο το 1980. Όταν ο Σαντάτ δολοφονήθηκε το επόμενο έτος, το Ιράν ονόμασε ένα δρόμο προς τιμήν του δολοφόνου του, Χαλέντ Ισλαμπούλι.

Ο Μόρσι, ισλαμιστής και ο πρώτος εκλεγμένος ηγέτης της Αιγύπτου, υποσχέθηκε μια νέα κατεύθυνση στην εξωτερική πολιτική, λέγοντας ότι θα είναι πιο ανεξάρτητη από αυτή των προκατόχων του και ότι θα επαναβεβαιώσει τον ιστορικό ηγετικό ρόλο της Αιγύπτου. Το ότι έτεινε το χέρι φιλίας στο Ιράν θεωρήθηκε ως μέρος της προσπάθειας για τη βελτίωση των σχέσεων με τις περιφερειακές δυνάμεις και, κυρίως, για εξεύρεση λύσης στον πόλεμο στη Συρία. Οι Ιρανοί αξιωματούχοι ήταν ακόμη πιο πρόθυμοι να αποκαταστήσουν τη σχέση, χαρακτηρίζοντας την Αίγυπτο και το Ιράν ως τον πυρήνα του άξονα των περιφερειακών στρατιωτικών δυνάμεων. Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, έχει προωθήσει την ιδέα ότι οι πρόσφατες αραβικές εξεγέρσεις ήταν εμπνευσμένες από την ιρανική επανάσταση του 1979.

Το πρώτο σημαντικό βήμα προς την αποκατάσταση της σχέσης ήρθε τον Αύγουστο, όταν ο Μόρσι επισκέφθηκε την Τεχεράνη κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του Κινήματος Μη Ευθυγράμμισης, σε μια κίνηση που θεωρήθηκε ως μια προσπάθεια διευκόλυνσης της διεθνούς απομόνωσης του Ιράν. Αλλά αυτό το ταξίδι, επίσης, παρέκλινε από το σενάριο. Ο Μόρσι δημιούργησε κάποια αμηχανία στους οικοδεσπότες, καταδικάζοντας τον πρόεδρο Άσαντ και ικανοποιώντας τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ, ισχυρούς οικονομικούς υποστηρικτές της Αιγύπτου και της εξέγερσης στη Συρία. Και μιλώντας για τις αραβικές εξεγέρσεις, ο Μόρσι απέφυγε, όπως κάνει συχνά, κάθε αναφορά την εξέγερση της σιιτικής ηγεσίας ενάντια στη σουνιτική μοναρχία του Μπαχρέιν, θέλοντας να γίνει πιο προσφιλής στους συμμάχους του στην περιοχή του κόλπου που απεικόνισαν την εξέγερση ως μια ιρανική υπόθεση παρά ως ένα λαϊκό κίνημα.

Πολλοί αναλυτές πιστεύουν ότι είναι μάλλον απίθανο ότι το ξεπάγωμα των σχέσεων Αιγύπτου-Ιράν θα εξελιχθεί σε πλήρη αποκατάσταση των σχέσεών τους, δεδομένης της πίεσης που ασκείται από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις μοναρχίες του Κόλπου στον Μόρσι, για να κρατήσει αποστάσεις του. Παρά την ομιλία του για τη χαρτογράφηση μιας νέας πορείας για την Αίγυπτο, «η διοίκηση Μόρσι προσπαθεί να αποφύγει οποιαδήποτε άμεση αντιπαράθεση με το διεθνές σύστημα», σχολιάζει ο Εμάντ Σαχίν, πολιτικός επιστήμονας στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Καΐρου.

Μια ξεχωριστή προσπάθεια του αιγύπτιου ηγέτη να αναπτύξει στενότερους δεσμούς με το Ιράν, συμπεριλαμβάνοντάς το σε μια περιφερειακή προσπάθεια με την Τουρκία και τη Σαουδική Αραβία για την επίλυση της κρίσης της Συρίας, επίσης παραπαίει, αφού οι Σαουδάραβες σταμάτησαν να συμμετέχουν, λένε οι διπλωμάτες. «Ο Μόρσι μαθαίνει τους περιορισμούς και τις πραγματικότητες του ψυχρού πολέμου στην περιοχή –τις παλιές αντιπαλότητες και τους τοπικούς υπολογισμούς» δήλωσε ο Σαχίν.

Την Τρίτη, ο Αχμαντινετζάντ αισθάνθηκε αμήχανα καθώς ο εκπρόσωπος του Al-Azhar, Hassan al-Shafei, συσχέτισε τις λεπτομέρειες της συνάντησης του ιρανού ηγέτη με αυτές του μεγάλου ιμάμη Al-Azhar, σεΐχη Ahmed el-Tayeb. Αφού είπε ότι ο Ιρανός ηγέτης δεν είναι «μόνο ένας σημαντικός επισκέπτης και πρόεδρος της αδελφής χώρας» αλλά και «φίλος», ο εκπρόσωπος ενίσχυσε τις διαφορές μεταξύ σουνιτών και σιιτών και μίλησε κυρίως για αυτό που αποκάλεσε εμπόδια για την ενότητα. Όταν τελείωσε, ο Αχμαντινετζάντ χαμογέλασε και φίλησε τον εκπρόσωπο στα δύο μάγουλα.

nytimes