Τα καλά και τα κακά του κρατικού καπιταλισμού

Εδώ και δεκαπέντε χρόνια, τα αρχηγεία των επιχειρήσεων του αναπτυσσόμενου κόσμου αντανακλούν την νέα οικονομική του δύναμη. Πολυτελή κτίρια και γυαλιστεροί ουρανοξύστες σηματοδοτούν την νέα ισχύ του Πεκίνου, της Μόσχας, και της Κουάλα Λουμπούρ. Πρόκειται για μνημεία αφιερωμένα στην ανάδυση ενός νέου τύπου υβριδικών εταιριών, που στηρίζονται από το κράτος, αλλά που λειτουργούν και συμπεριφέρονται

Ο κρατικός καπιταλισμός δεν είναι καινούργια ιδέα (θυμηθείτε για παράδειγμα την East India Company). Αυτό που έγινε όμως, είναι να αναγεννηθεί.

Στη δεκαετία του 1990, οι περισσότερες δημόσιες επιχειρήσεις δεν ήταν παρά κάποια ασήμαντα κρατικά  τμήματα των κυβερνήσεων στις αναδυόμενες αγορές. Η λογική ήταν ότι όσο ωρίμαζε η οικονομία, τότε η κυβέρνηση θα τις έκλεινε, ή θα τις ιδιωτικοποιούσε.

Ο καιρός πέρασε, αλλά ακόμη δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι το κράτος πρόκειται να απεμπολήσει τον έλεγχό του, είτε πρόκειται για τεράστιες βιομηχανίες (οι 10 μεγαλύτερες επιχειρήσεις του κόσμου στον τομέα της ενέργειας είναι κρατικές), είτε για άλλου είδους επιχειρήσεις, αφού σήμερα οι κρατικές επιχειρήσεις αποτελούν το 80% της αξίας του κινεζικού χρηματιστηρίου, και το 62% του αντίστοιχου ρωσικού.

Οι επιχειρήσεις αυτές έχουν περάσει στην επίθεση. Όποια βιομηχανία και αν δούμε, θα υπάρχει ένας νέος αναδυόμενος κρατικός γίγαντας πίσω της. Για παράδειγμα, η China Mobile έχει 600 εκατομμύρια πελάτες. Οι κρατικές επιχειρήσεις είναι υπεύθυνες για το 1/3 των (άμεσων) επενδύσεων του αναπτυσσόμενου κόσμου στο εξωτερικό, στο διάστημα 2003-10.

Με την Δύση σε κρίση, και τις αναδυόμενες οικονομίες σε άνθηση, οι Κινέζοι έπαψαν να βλέπουν τις κρατικές επιχειρήσεις ως έναν απλό σταθμό στον δρόμο προς τον φιλελεύθερο καπιταλισμό, και τις θεωρούν πλέον ως ένα βιώσιμο και σταθερό μοντέλο. Πιστεύουν μάλιστα ότι επανασχεδίασαν τον καπιταλισμό, κάνοντας τον πιο λειτουργικό, και πολλές ανερχόμενες οικονομικές δυνάμεις συμφωνούν.

Η κυβέρνηση της Βραζιλίας, που αγκάλιασε τις ιδιωτικοποιήσεις στη δεκαετία του 1990, σήμερα πιέζει τις μικρές επιχειρήσεις να ενωθούν σε ένα μεγαλύτερο (δημόσιο) σχήμα. Το  ίδιο κάνει και η Ν. Αφρική.

Αυτή η εξέλιξη γεννά δυο ερωτήματα: Πόσο πετυχημένο είναι αυτό το μοντέλο; Και ποιες είναι οι επιπτώσεις του, τόσο μέσα, όσο και πέρα από τις ανερχόμενες οικονομίες;

Οι υποστηρικτές του κρατικού καπιταλισμού ισχυρίζονται πως αυτός παρέχει σταθερότητα και ανάπτυξη. Η άγρια ιδιωτικοποίηση που κυριάρχησε στη Ρωσία του Boris Yeltsin τρόμαξε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, και συνετέλεσε στο να επικρατήσει η άποψη ότι το κράτος θα πρέπει να χαλιναγωγήσει τον άκρατο καπιταλισμό, και να παρέχει όχι μόνο υποδομές σε επίπεδο δρόμων και γεφυρών, αλλά και σε επίπεδο ναυαρχίδων εταιριών της οικονομίας.

Η Σιγκαπούρη είναι από τις πρώτες που εφάρμοσαν αυτό το μοντέλο, επέτρεψε την είσοδο ξένων επιχειρήσεων, και αγκάλιασε τις δυτικές μεθόδους διοίκησης και οργάνωσης. Παράλληλα διατηρούσε μεγάλο μέρος των