Το Εθνικό που θα θέλαμε

Χαρακτηρίστηκε ως η πλέον αναμενόμενη παράσταση του φετινού Φεστιβάλ Επιδαύρου, κι όμως το αποτέλεσμα υπερέβη κάθε προσδοκία: ίσως αυτό και μόνο το γεγονός επαρκεί για να περιγράψει το θρίαμβο του «Αμφιτρύωνα» του Μολιέρου που μας χάρισε ο Λευτέρης Βογιατζής.

Δώρο πολύτιμο: δίδαξε με θαυμαστό τρόπο ένα εξαιρετικό έργο, φώτισε λαμπρές λεπτομέρειες στο εσωτερικό του, κατέδειξε πώς πρέπει να παρουσιάζεται ένας εξαιρετικά παρεξηγημένος και κακοποιημένος από τα ως τώρα ανεβάσματά του στην Ελλάδα (και αλλού) μέγιστος συγγραφέας.

Αυτό

το τελευταίο έχει από μόνο του τη σημασία του: αν θυμηθούμε πόση βεβιασμένη ευθυμία, πόσους φαιδρούς σουμπρετισμούς, πόσες μούτες, αναίτια χοροπηδητά και μπαλαφαρισμούς έχει υποχρεωθεί να υποστεί ο δυστυχής Έλλην θεατής του Μολιέρου, γίνεται εμφανής η διαφορά της αντιμετώπισης. Ο Βογιατζής γνωρίζει, όπως κι οι εξίσου σημαντικοί ανά τον κόσμο ομότεχνοί του, πως τα συμβάντα και οι καταστάσεις που παρουσιάζονται σε αυτά τα έργα μόνο αστεία δεν είναι: το γέλιο προκύπτει ως αποτέλεσμα, ενώ η παρουσίαση είναι απολύτως δραματική. «Γελάμε με φρικτά πράγματα», συνήθιζε να λέει ο Αντουάν Βιτέζ, αναφερόμενος σε ένα άλλο έργο του συγγραφέα, τις «Κατεργαριές του Σκαπίνου». Πράγματι: διόλου αστείο δεν βρίσκει ο Σωσίας το να βρίσκεται δαρμένος και διωγμένος από τον ίδιο του τον εαυτό, πεινασμένος και ανίκανος να αποδείξει την αθωότητά του, στερημένος από το ίδιο του το όνομα και το εγώ, αφού Σωσίας είναι πλέον ο Ερμής. Ούτε η κατάσταση του Αμφιτρύωνα εμπεριέχει καμιά ελαφρότητα: η εδώ και μερικές μέρες σύζυγός του εξομολογείται με απόλυτη αθωότητα τη χθεσινοβραδυνή της απιστία με ...αυτόν τον ίδιο, κι αυτός βλέπει τον κόσμο του να καταρρέει αμέσως μετά το θρίαμβό του στη μάχη, και ετοιμάζεται να διώξει την αγαπημένη του γυναίκα, ενώ εκείνη αγανακτεί δικαίως για τη θανάσιμη προσβολή που δέχεται από τον ίδιο τον άντρα της. Τέλος, σε μια στιγμή άφατου κυνισμού, ακούει τον Δία να του εξηγεί πως θα πρέπει να νιώθει και τυχερός που η γυναίκα του τον απάτησε με εκείνον και θα αποκτήσει διάδοχο θεϊκής καταγωγής. Όπως είπαμε, κάποιες στιγμές το γέλιο προκύπτει. Δεν προκαλείται όμως ποτέ.

Ο Λευτέρης Βογιατζής έχει παλαιόθεν τη φήμη του δύσκολου, του σχεδόν απάνθρωπα απαιτητικού συνεργάτη. Δεν αμφιβάλλω πως είναι σκληρός - με τους άλλους και με τον εαυτό του. Δεν μπορώ όμως να σκεφτώ κανένα άλλο τρόπο να φτάσει κανείς σε ένα αποτέλεσμα τέτοιου βάθους, ακρίβειας και ωριμότητας. Και κάτι ακόμα: ο Βογιατζής δεν διστάζει να αφήσει έδαφος στους συνεργάτες του να λειτουργήσουν με ελευθερία και θάρρος υπέρ του από κοινού επιδιωκόμενου στόχου.

Στον «Αμφιτρύονα», όποιος γνωρίζει τη δουλειά του Δημήτρη Καμαρωτού, διακρίνει αμέσως πόσο ανεξίτηλη είναι η σφραγίδα του στο αποτέλεσμα της παράστασης, όχι τόσο με μουσικά θέματα, όσο με τις διαρκείς ηχητικές παρεμβάσεις του, που αποτελούν σημαντικό και ουσιαστικό κομμάτι της ίδιας της δραματουργίας. Κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί παλαιότερα και με τον Δημήτρη Παπαιωάννου: ας