Μεταρρυθμιστική κόπωση για τους πολίτες

Αν υπάρχει μια φράση του πρωθυπουργού από την ομιλία του στη Βουλή επί του νομοσχεδίου του υπουργείου Δικαιοσύνης για τον νέο δικαστικό χάρτη της χώρας, η οποία μοιάζει να «σφραγίζει» τη ρητορική της κυβέρνησης αυτούς τους πρώτους δέκα μήνες της νέας της θητείας, είναι η εξής: «Θεωρώ το σημερινό νομοσχέδιο όχι μόνο μία σημαντική μεταρρύθμιση, ανάμεσα στις πολλές που προωθεί αυτή η κυβέρνηση,

Κατ’ αρχάς ένα caveat: το ζήτημα της επιτάχυνσης της απονομής δικαιοσύνης στη χώρα (σύμφωνα με τον ίδιο τον Κυριάκο Μητσοτάκη, «για να τελεσιδικήσει μία απόφαση θέλει κατά μέσον όρο 1.450 ημέρες, όταν το αντίστοιχο ευρωπαϊκό επίπεδο κινείται περίπου στις 600»), εκτός του ότι είναι μια υποχρέωση της Ελλάδας έναντι της Ε.Ε., στο πλαίσιο και των μέτρων του Ταμείου Ανάκαμψης, αποτελεί ένα διαχρονικό ζητούμενο, καθώς πολλές φορές παρατηρούνται φαινόμενα που αγγίζουν το όριο της αρνησιδικίας. Οπότε κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια σε αυτή την κατεύθυνση είναι, προφανώς, καλοδεχούμενη.

Ωστόσο, υπάρχει πάντα ο προβληματισμός για το πόσο επιδραστική θα είναι πραγματικά η μεταρρύθμιση αυτή και πόσο καλύτερη θα κάνει τη ζωή των πολιτών, οι οποίοι ζουν σε μια πιεσμένη καθημερινότητα, με πολλά και άλυτα προβλήματα και που, όταν εμπλακούν με τη δικαιοσύνη, συχνά αισθάνονται σαν τον χορό στην «Παράβαση» στους κατά Σαββόπουλο «Αχαρνής»: «Πρόστιμο μια ζωή στην κλεψύδρα και στα εφετεία, είναι μια κοροϊδία, σειρά του δικαστή». Ο προβληματισμός αυτός έρχεται ύστερα από πολλά χρόνια και πολλές μεταρρυθμίσεις σε πολλούς τομείς της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής της χώρας που – για διάφορους λόγους – δεν άφησαν το προσδοκώμενο αποτύπωμα.

Πάρτε για παράδειγμα την επιστολική ψήφο: η κυβέρνηση τη διαφήμισε ως μια πραγματική «τομή» στα πολιτικά πράγματα του τόπου και, τελικά, φαίνεται ότι ενδιαφέρει μόνο τους… ιθαγενείς που για διάφορους λόγους – είτε επειδή δουλεύουν σεζόν είτε επειδή έχουν προβλήματα υγείας είτε για ό,τι άλλο – δεν μπορούν να ψηφίσουν την ημέρα των εκλογών από τον τόπο κατοικίας τους.

Αντιθέτως ο εκτός Ελλάδας ελληνισμός (παρά το… μασάζ που δέχθηκε από κορυφαία κυβερνητικά στελέχη, τον ίδιο τον πρωθυπουργό, αλλά και στελέχη των κομμάτων της αντιπολίτευσης) δεν φάνηκε να συγκινείται ιδιαίτερα, καθώς στη σχετική πλατφόρμα ενεγράφησαν τελικά 49.234 απόδημοι.

Προφανώς είναι περισσότεροι από τους 22.855 Έλληνες του εξωτερικού που είχαν δηλώσει ότι θα συμμετάσχουν στις εθνικές εκλογές του 2023 (με διά ζώσης παρουσία σε εκλογικά κέντρα, κάποια πολύ μακριά από τον τόπο κατοικίας τους), αλλά και πάλι ο αριθμός δεν είναι για… πανηγυρισμούς, έστω κι αν ο Μητσοτάκης δήλωσε «ικανοποιημένος» από την ανταπόκριση και ανακοίνωσε ότι σύντομα θα επανέλθει στη Βουλή η τροπολογία για την επέκταση του μέτρου και στις εθνικές εκλογές.

(Υπενθυμίζεται ότι έγινε ήδη μια απόπειρα, όταν ψηφιζόταν το σχετικό νομοσχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών, που όμως απέτυχε, καθώς η αντιπολίτευση καταψήφισε).

Αν κάποιος παρατηρήσει προσεκτικά την πορεία των πραγμάτων στη χώρα, θα διαπιστώσει ότι – ειδικά μετά την εξαιρετικά οδυνηρή περίοδο των μνημονίων – οι πολίτες εμφανίζονται επιφυλακτικοί κάθε φορά που μια κυβέρνηση ανακοινώνει μια «μεγάλη μεταρρύθμιση».

Για παράδειγμα, όταν ερχόταν προς ψήφιση το νομοσχέδιο για την ίδρυση μη κρατικών ΑΕΙ στην Ελλάδα, σε τουλάχιστον μία δημοσκόπηση είχε παρατηρηθεί το εξής παράδοξο: η πλειονότητα των πολιτών τασσόταν υπέρ της πρωτοβουλίας της κυβέρνησης και αντίστοιχο ποσοστό θεωρούσε ότι δεν πρόκειται κάποιο μεγάλο πανεπιστήμιο του εξωτερικού να κάνει την κίνηση και να ιδρύσει παράρτημά του στη χώρα (άλλωστε κάποια από τα ιδρύματα αυτά έχουν ήδη συνεργασίες με ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια).

Παραμένοντας στον χώρο της Εκπαίδευσης, θα ήταν παράλειψη να μην γίνει αναφορά στη διαβόητη πλέον πανεπιστημιακή αστυνομία, της οποίας η ίδρυση ανακοινώθηκε από τα υπουργεία Παιδείας και Προστασίας του Πολίτη, προσελήφθησαν οι άνδρες και γυναίκες που θα στελέχωναν το σώμα, εκπαιδεύτηκαν στα νέα τους καθήκοντα και… εξαφανίστηκαν.

Η κυβέρνηση απαντά με μισόλογα και υπεκφυγές κάθε φορά που ερωτάται για το θέμα (μάλιστα, φαίνεται πως την αναποφασιστικότητα και το αλαλούμ της κυβέρνησης για το τι θα γίνει με την πανεπιστημιακή αστυνομία πλήρωσε… μόνος του ο πρώην υπουργός Προστασίας του Πολίτη Νότης Μηταράκης, ο οποίος και παραιτήθηκε λίγο αφότου ανέλαβε το εν λόγω χαρτοφυλάκιο).

Συνειρμικά η ακύρωση της πανεπιστημιακής αστυνομίας φέρνει στο μυαλό τις κατά καιρούς δηλώσεις της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη για μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις στη λειτουργία της αστυνομίας, ώστε να εμπεδωθεί εκ νέου το αίσθημα ασφάλειας στους πολίτες, το οποίο δέχθηκε απανωτά χτυπήματα τα τελευταία χρόνια.

Ωστόσο οι εξαγγελίες για μια νέα, πιο αποτελεσματική και πιο φιλική για τον πολίτη ΕΛ.ΑΣ. δεν φαίνεται να υλοποιούνται. Αντιθέτως πλέον έχουμε γυναικοκτονίες έξω από αστυνομικά τμήματα και κάθε τόσο «σκάει» και ένα θέμα σκληρής παραβατικότητας που συνήθως σχετίζεται με το οργανωμένο έγκλημα.

Από την άλλη, διάφορες μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις που έχουν γίνει στον εξαιρετικά κρίσιμο τομέα της Υγείας – αλλά και κάποια μπρος – πίσω σε αποφάσεις για διάφορα ζητήματα – δεν φαίνεται να έχουν ουσιαστικό αποτέλεσμα στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Μάλιστα οι εργαζόμενοι στο ΕΣΥ μιλούν διαρκώς για ελλείψεις και οι ασθενείς παραδέχονται ότι το σύστημα δεν έχει φθάσει σε σημείο κατάρρευσης κυρίως λόγω του ηρωισμού του προσωπικού (ιατρικού, νοσηλευτικού, διοικητικού), που καθημερινά δίνει μάχες και διαμαρτύρεται ότι η κυβέρνηση δεν του δίνει όπλα για να πολεμήσει, δηλαδή προσωπικό και υλικά.

Βέβαια, ήδη έχουν αρχίσει κάποια έργα σε μερικά ιδρύματα, ωστόσο ο τομέας της Υγείας είναι κρίσιμος και δεν παίρνει αναβολές.

Φυσικά είναι εύλογο να πει κάποιος ότι τα αποτελέσματα μιας μεταρρυθμιστικής προσπάθειας μπορεί να χρειαστούν χρόνια για να φανούν επί του πρακτέου, καθώς και ότι συχνά οι μεταρρυθμίσεις συναντούν αντιστάσεις από διάφορα status quo που υπάρχουν σε πολλούς τομείς της ζωής της χώρας.

Επίσης υπάρχουν και μεταρρυθμιστικές προσπάθειες που είχαν άμεσα και απτά αποτελέσματα, όπως η επέκταση της ψηφιοποίησης του κράτους και η πλατφόρμα gov.gr, που απάλλαξε τους πολίτες από ένα μεγάλο κομμάτι γραφειοκρατίας και ταλαιπωρίας. Ωστόσο μια γενικότερη αίσθηση που υπάρχει είναι ότι στους πολίτες – όχι στην κυβέρνηση – επικρατεί αυτό που είχε πει ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε για την Ελλάδα το 2014: μια «μεταρρυθμιστική κόπωση».

Ο πιο σωστός όρος, βέβαια, θα ήταν «μεταρρυθμιστική καχυποψία», ήτοι μια επιφυλακτική στάση κάθε φορά που η κυβέρνηση ανακοινώνει μια νέα παρέμβαση διαρθρωτικού χαρακτήρα.

Η στάση αυτή δεν είναι περίεργη: οι πολίτες στα μνημονιακά χρόνια είχαν συνδέσει τη λέξη «μεταρρύθμιση» με περικοπές, απορρυθμίσεις και απώλειες, οπότε μια καχύποπτη στάση έναντι μιας κυβέρνησης που θέτει ως βασικό στόχο της τον «πολυδύναμο εκσυγχρονισμό» της χώρας θα πρέπει να θεωρείται σχεδόν αναμενόμενη. Πολλώ δε μάλλον από τη στιγμή που διαπιστώνεται από τους πολίτες ότι η καθημερινότητά τους παραμένει δύσκολη, αλλά και ότι οι μεταρρυθμίσεις του παρελθόντος δεν έφεραν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

Αντιθέτως η τραγωδία των Τεμπών, οι χειρισμοί της κυβέρνησης σε περιπτώσεις κρίσεων (π.χ. χιόνια στην Αθήνα, φωτιές, πλημμύρες κ.λπ.), η παραδοχή ότι η αγορά εν συνόλω έχει σοβαρές δυσλειτουργίες που επιτείνουν την ακρίβεια, αλλά και μια αίσθηση ότι το αποτέλεσμα των εθνικών εκλογών αύξησε φαινόμενα αλαζονείας στην κυβέρνηση φαίνεται ότι ενισχύουν τη δυσπιστία έναντι του μεταρρυθμιστικού οίστρου της κυβέρνησης.

Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, το ότι δεν υπάρχει ούτε μία – αριθμητικώς, 1 – δημοσκόπηση στην οποία οι πολίτες στη συντριπτική τους πλειονότητα να μην δηλώνουν ότι η χώρα κινείται σε λάθος κατεύθυνση και το ότι, σύμφωνα με έρευνα της διαΝΕΟσις, τα συναισθήματα που κυριαρχούν είναι αυτά της ανασφάλειας, της απογοήτευσης και της οργής.

Η συγκεκριμένη περιρρέουσα ατμόσφαιρα είναι άκρως προβληματική για συγκεκριμένους λόγους:

● Πρώτον, η απογοήτευση των πολιτών ενδεχομένως θα κάνει την αποδοχή νέων και ίσως πιο ριζικών μεταρρυθμιστικών προσπαθειών της κυβέρνησης πιο δύσκολη και θα αυξήσει τις αντιστάσεις.

● Δεύτερον, ο χρόνος για την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων – ειδικά του Ταμείου Ανάκαμψης – είναι περιορισμένος, όπως και το «παράθυρο ευκαιρίας» για τη μετατροπή τους σε σημαντικά έργα.

● Τρίτον, κάνει ακόμα πιο δύσκολη τη συζήτηση για ένα νέο παραγωγικό μοντέλο στη χώρα, ζήτημα εκ των ων ουκ άνευ για να διασφαλιστεί μια σταθερή και κατά το δυνατόν ισχυρή οικονομική ανάπτυξη.

Στο πλαίσιο αυτό, μόνο τυχαίο δεν πρέπει να θεωρείται το γεγονός ότι – τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα – η διάθεση των πολιτών ενόψει των ευρωεκλογών, με βάση τα ευρήματα των δημοσκοπήσεων, ήταν να σταλεί «μήνυμα» προς την κυβέρνηση (έστω κι αν αυτό το μήνυμα φαινόταν να ενισχύει τα κόμματα στα δεξιά της Ν.Δ., τα οποία έχουν ένα πιο συντηρητικό, αλλά και πιο λαϊκιστικό προφίλ). Στην τρέχουσα συγκυρία, η κυβέρνηση μοιάζει να έχει ανατρέψει σε κάποιον βαθμό την εικόνα αυτή, ωστόσο, όπως λέει κι ο θυμόσοφος λαός, «όσα φέρνει η ώρα, δεν τα φέρνει ο χρόνος όλος»…

Διαβάστε επίσης:

Μάτι: Η δίκη που εξέθεσε τους χειρισμούς της ΝΔ – Η γκρίνια και η αυτοκριτική

Βαρτζόπουλος: Σάλος με τις σκοταδιστικές δηλώσεις του περί γυναικοκτονιών – Όταν έλεγε «ναι» σε πλαστικές σφαίρες από την αστυνομία

Χαρίτσης: «Η κυβέρνηση αποκλειστικά υπεύθυνη για την ακρίβεια» – Επίσκεψη σε Λαχαναγορά του Ρέντη και Πειραιά