Τι είναι το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και γιατί ανησυχούν αξιωματούχοι στο Ισραήλ

Ολοένα και πιο προβληματισμένοι φαίνονται αξιωματούχοι στο Ισραήλ σχετικά με το ενδεχόμενο το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο να εκδώσει εντάλματα σύλληψης για τους ηγέτες της χώρας πάνω από έξι μήνες μετά την έναρξη του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς.

Ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου έχει προβεί σε γενικές αναφορές περί δράσης του δικαστηρίου σε βάρος ισραηλινών μονάδων και αξιωματούχων και το υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ έχει πει ότι εξετάζει αναφορές περί επικείμενων ενεργειών.

Το ΔΠΔ

είχε δημιουργηθεί το 2002 ως δικαστήριο- τελευταία επιλογή για τη δίωξη ατόμων που κατηγορούνται για θηριωδίες- εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, γενοκτονία κ.α.

Το Καταστατικό της Ρώμης που δημιούργησε το ΔΠΔ υιοθετήθηκε το 1998 και τέθηκε σε ισχύ μετά από 60 επικυρώσεις την 1η Ιουλίου 2002. Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ενέκρινε το ΔΠΔ, μα το δικαστήριο είναι ανεξάρτητο.

Χωρίς να έχει αστυνομική δύναμη, το ΔΠΔ βασίζεται σε χώρες- μέλη για τις συλλήψεις υπόπτων, κάτι που αποτελεί μεγάλο εμπόδιο όσον αφορά στις διώξεις. Ο Νετανιάχου δήλωσε την Παρασκευή μέσω Χ ότι το Ισραήλ «δεν θα αποδεχτεί καμία προσπάθεια από το ΔΠΔ να υπονομεύσει το δικαίωμά του στην αυτοάμυνα».

«Ενώ το ΔΠΔ δεν θα επηρεάσει τις ενέργειες του Ισραήλ, θα μπορούσε να είναι επικίνδυνο προηγούμενο» έγραψε.

Το υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ είπε αργά την Κυριακή πως είχε ενημερώσει τις αποστολές του στο εξωτερικό για «φήμες» πως το δικαστήριο θα μπορούσε να διατάξει τη σύλληψη ανώτερων Ισραηλινών πολιτικών και στρατιωτικών αξιωματούχων.

Τι είναι το ΔΠΔ

Οι 124 χώρες- μέλη του ΔΠΔ έχουν υπογράψει το Καταστατικό της Ρώμης. Δεκάδες χώρες δεν υπέγραψαν και δεν αποδέχονται τη δικαιοδοσία του ως προς εγκλήματα πολέμου, γενοκτονίες και άλλα εγκλήματα. Μεταξύ αυτών είναι οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα και το Ισραήλ.

Το ΔΠΔ εμπλέκεται όταν χώρες δεν μπορούν ή δεν θέλουν να ασκήσουν διώξεις σε εγκλήματα στην επικράτειά τους. Το Ισραήλ απαντά πως έχει λειτουργικό σύστημα Δικαιοσύνης, και διαφωνίες σχετικά με τη δυνατότητα ή προθυμία για δίωξη έχουν βρεθεί στο επίκεντρο μεταξύ αντιπαραθέσεων ανάμεσα στο ΔΠΔ και κράτη.

Το 2020 ο τότε πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ είχε επιβάλει οικονομικές και ταξιδιωτικές κυρώσεις στον εισαγγελέα του δικαστηρίου και ένα άλλο υψηλόβαθμο μέλος του προσωπικού της εισαγγελίας. Το ΔΠΔ διερευνούσε τότε Αμερικανούς στρατιωτικούς και στελέχη των υπηρεσιών πληροφοριών για πιθανά εγκλήματα πολέμου στο Αφγανιστάν. Ο πρόεδρος Μπάιντεν προέβη σε άρση των κυρώσεων το 2021.

Το ΔΠΔ έχει 17 έρευνες σε εξέλιξη, έχει βγάλει 42 εντάλματα σύλληψης και έχει συλλάβει 21 υπόπτους. Οι δικαστές του έχουν καταδικάσει 10 υπόπτους και αθωώσει 4.

Στα πρώτα του χρόνια το δικαστήριο δεχόταν κριτική πως εστίαζε σε εγκλήματα στην Αφρική- 10 από τις έρευνες είναι σε αφρικανικές χώρες- μα τώρα έχει έρευνες στην Ασία, την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και τη Λατινική Αμερική.

Ποια είναι η σχέση του με το Ισραήλ και τα Παλαιστινιακά Εδάφη

Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ άλλαξε το status των Παλαιστινίων το 2012 από παρατηρητή στον ΟΗΕ σε «non-member observer state». Αυτό άνοιξε τον δρόμο για να μπουν σε διεθνείς οργανισμούς, περιλαμβανομένου του ΔΠΔ.

Το ΔΠΔ αποδέχτηκε το «Κράτος της Παλαιστίνης» ως μέλος το 2015, ένα χρόνο αφού οι Παλαιστίνιοι αποδέχτηκαν τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου.

Η επικεφαλής εισαγγελέας ανακοίνωσε το 2021 πως άρχιζε έρευνα σε πιθανά εγκλήματα στις περιοχές των Παλαιστινίων. Το Ισραήλ συχνά κατηγορεί για προκατάληψη τον ΟΗΕ και διεθνείς οργανισμούς και ο Νετανιάχου κατηγόρησε την απόφαση ως υποκριτική και αντισημιτική.

Ο νυν εισαγγελέας Καρίμ Χαν επισκέφθηκε τη Ραμάλα και το Ισραήλ τον Δεκέμβριο, συναντώντας Παλαιστίνιους αξιωματούχους και οικογένειες Ισραηλινών που σκοτώθηκαν ή απήχθησαν κατά την τρομοκρατική επίθεση της παλαιστινιακής ισλαμιστικής οργάνωσης Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, την οποία ακολούθησε ο πόλεμος.

Ο Χαν αποκάλεσε τις ενέργειες της Χαμάς «κάποια από τα πιο σοβαρά διεθνή εγκλήματα που σόκαραν τη συνείδηση της ανθρωπότητας, εγκλήματα για τα οποία το ΔΠΔ δημιουργήθηκε για να ασχολείται μαζί τους» και ζήτησε την άμεση και άνευ όρων απελευθέρωση όλων των ομήρων.

Ο Χαν είπε πως «το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο πρέπει να ισχύει» στον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς και «οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις ξέρουν ότι τον νόμο που πρέπει να εφαρμόζεται». Μετά την επίσκεψη ο Χαν είπε πως μια έρευνα του ΔΠΔ πάνω σε πιθανά εγκλήματα από ενόπλους της Χαμάς και ισραηλινές δυνάμεις «αποτελεί προτεραιότητα για το γραφείο μου».

Σε βάρος ποιων άλλων έχει απαγγείλει κατηγορίες

Ένα χρόνο πριν το δικαστήριο εξέδωσε ένταλμα για τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν, σχετικά με κατηγορίες περί ευθυνών για τις απαγωγές παιδιών από την Ουκρανία. Η Ρωσία απάντησε βγάζοντας εντάλματα σύλληψης για τον Χαν και δικαστές του ΔΠΔ.

Άλλοι ηγέτες σε βάρος των οποίων έχουν απαγγελθεί κατηγορίες είναι ο ανατραπείς Ομάρ Αλ Μπασίρ του Σουδάν, μεταξύ άλλων για γενοκτονία στο Νταρφούρ, ενώ ο Μουαμάρ Καντάφι σκοτώθηκε από αντάρτες λίγο μετά την έκδοση εντάλματός σε βάρος του από το ΔΠΔ για κατηγορίες που σχετίζονταν με την καταστολή αντικυβερνητικών διαδηλώσεων το 2011.

Με πληροφορίες από Associated Press