Η γενετική της ευτυχίας

Γράφει η Δέσποινα Αρχοντάκη, Ψυχολόγος συνεργάτης του doctoranytime.gr

“Ευδαιμονία: το υπέρτατο αγαθό που μπορούν να πετύχουν με τις πράξεις τους οι άνθρωποι” Αριστοτέλης

Tα αποτελέσματα σημαντικών ερευνών υποστηρίζουν το διαχωρισμό ηδονής και ευδαιμονίας, με την ηδονή να δηλώνει μια κατάσταση ευχαρίστησης και την ευδαιμονία να περιγράφει διαδικασίες που εμπεριέχουν πρόθεση, δράση και προσπάθεια. Πολλοί από μας συγχέουμε την ικανοποίηση ή την ευχαρίστηση που αισθανόμαστε κάποια δεδομένη στιγμή, δηλαδή την ηδονή,

Συχνά αυτό το μπέρδεμα ακολουθείται από τον προβληματισμό σε σχέση με τη μεταβολή αυτής της αίσθησης. Τί συμβαίνει αναρωτιόμαστε. Μας ξεγλιστράει η ευτυχία; Κάποιοι συνεχίζουμε να τη βιώνουμε σαν διαφημιστικά σποτ, άλλοι συμβιβαζόμαστε και μερικοί επιδιδόμαστε στο κυνήγι της «ευτυχίας». Σε αυτό το σημείο λοιπόν, και για την αποφυγή σύγχυσης εννοιών, νομίζω ότι θα ήταν χρήσιμη η επισήμανση ότι κάθε αναφορά μου στην ευτυχία αφορά την ευδαιμονία.

Η έννοια της ευδαιμονίας έχει τις ρίζες της στην Αριστοτέλεια σκέψη. Στο έργο του, η ευδαιμονία, «η ενέργεια της ψυχής κατ’αρετήν τελείαν», ορίζεται ως κάτι που δεν είναι αποτέλεσμα τύχης αλλά επιτυγχάνεται από τον ίδιο τον άνθρωπο με την άσκηση και τη σπουδή. Από τις πράξεις μας δηλαδή εξαρτάται αν θα φτάσουμε ή όχι στην ευδαιμονία. Ο «δαίμων» άλλωστε σύμφωνα με τον Ηράκλειτο και το Δημόκριτο δεν είναι το θείο αλλά ο χαρακτήρας του ανθρώπου. Η ευδαιμονία δεν είναι κατάσταση αλλά ενέργεια και το μέσο για την επίτευξη της είναι η αρετή.

Επιπλέον, η συνειδητή και διαρκής άσκηση διανοητικών αρετών, όπως η σοφία, η αντιληπτικότητα, η φρόνηση, ο αυτοέλεγχος και ηθικών αρετών, όπως η μεγαλοψυχία, η πραότητα, η αλήθεια, η φιλία, η γενναιοδωρία, η δικαιοσύνη και η ανδρεία, αναδεικνύεται ως απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη της ευδαιμονίας.

Σύγχρονες προσεγγίσεις που έχουν αναπτύξει εργαλεία μέτρησης της ευδαιμονίας αντλούν τα δεδομένα τους από τις θεωρίες των Έρικσον, Όλπορτ και Μάσλοου. Πιθανόν το ερωτηματολόγιο Ψυχολογικής Ευζωίας που έχει σχεδιάσει η Κάρολ Ρύφ, αποτελεί την πιο ευρέως διαδεδομένη μέτρηση της ευδαιμονίας σήμερα.

Συγκεκριμένα αξιολογεί έξι χαρακτηριστικά: την αυτονομία, την προσωπική ανάπτυξη, την αποδοχή του εαυτού, τον σκοπό ζωής, τις θετικές σχέσεις με τους άλλους και την επιδεξιότητα χειρισμού του περιβάλλοντος. Το μοντέλο της Ρυφ, ενσωματώνει αρκετά χαρακτηριστικά από την Αριστοτέλεια θεώρηση της ευδαιμονίας, πχ. το αίσθημα του «ανήκειν», την ικανότητα για προσφορά, φιλία, ανάπτυξη, πρόοδο, αυτοέλεγχο, και αντιληπτικότητα αλλά παραλείπει κάποια άλλα, όπως την σοφία την ανδρεία, τη δικαιοσύνη και τη γενναιοδωρία.

Στην έρευνα που κάναμε με τους καθηγητές Μπέιτς και Λιούις στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, εξετάσαμε τη γενετική δομή των έξι χαρακτηριστικών της Κάρολ Ρυφ. Τα αποτελέσματα έδειξαν μια σημαντική γενετική επίδραση, επιβεβαιώνοντας το ότι η ευδαιμονία υπόκειται σε γενετικές επιρροές.

Συγκεκριμένα πέντε διαφορετικοί γενετικοί παράγοντες είναι υπεύθυνοι για αυτήν την επενέργεια: η αυτενέργεια, η νοηματοδότηση της ζωής, η κοινωνικότητα, η προσωπική ανάπτυξη και ο αυτοέλεγχος, ο πλέον σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει και τους άλλους τέσσερεις.

«H ζωή μας δεν είναι απλά το αποτύπωμα της κληρονομικότητας και του περιβάλλοντος. Αυτό που την καθορίζει ουσιαστικά είναι το πώς διαχειριζόμαστε αυτές τις επιδράσεις», Χάρυ Έμερσον Φόστικ (Πάστορας, ιεροκήρυκας)

Εάν κάποιοι από μας είμαστε περισσότερο προικισμένοι γενετικά με μία φυσική ροπή προς τις αρετές που οδηγούν στην ευδαιμονία, αυτό δεν σημαίνει ότι αυτή η προδιάθεση δεν πρέπει να συνδυασθεί με την επίμονη άσκηση αυτών των αρετών. Επιστρέφοντας στον Αριστοτέλη, με τον ίδιο τρόπο που ένας βιολιστής πρέπει να ασκηθεί προκειμένου να γίνει βιρτουόζος, έτσι ακριβώς και ο άνθρωπος που επιδιώκει την ευτυχία πρέπει να ασκήσει με επιμονή τις αρετές που οδηγούν σε αυτήν.

Αντίστοιχα το ίδιο πρέπει να κάνουν όσοι από μας είμαστε λιγότερο προικισμένοι γενετικά με τη φυσική ροπή προς αυτές τις αρετές. Η γνώση του μέσου, των συγκεκριμένων αρετών δηλαδή, είναι το πρώτο σημαντικό βήμα. Η διαδικασία της επιλογής όμως, δηλαδή το αν θα επιλέξουμε την «αρετή» ή την «κακία» είναι το καθοριστικό βήμα.

«Είμαστε αυτό που κάνουμε επανειλημμένα. Η τελειότητα λοιπόν δεν είναι πράξη αλλά συνήθεια.» Αριστοτέλης

Αν «η τελειότητα είναι συνήθεια», τότε και η ευτυχία είναι «αυτό που κάνουμε επανειλημμένα». Κι αν μπορούμε να επιλέξουμε την αρετή ή την κακία, με τον ίδιον ακριβώς τρόπο μπορούμε να επιλέξουμε την ευτυχία ή τη δυστυχία. Έτσι απλά.

The post Η γενετική της ευτυχίας appeared first on Doctoranytime Blog.