Ηλίας Κεφάλας: «Τα χάικου των αιώνιων εποχών»

Με το που θα αντικρίσει κάποιος το εξώφυλλο του βιβλίου, αμέσως θα υποψιαστεί ότι πρόκειται για χάικου, χάρη στο υπέροχο εικαστικό της Φωτεινής Χαμιδιελή, η οποία κάθε φορά επιβεβαιώνει και διατρανώνει το επίθετο «χαρισματική», με το οποίο αναφέρθηκα πρώτη φορά σε εκείνη. Εκδόσεις; «λογείον» με έδρα τα Τρίκαλα. Όσα βιβλία τους έχω δει, εκτός από συνολική καλαισθησία, αποπνέουν το άρωμα της ιδιαίτερης φροντίδας και αγάπης για την εκδοτική τέχνη. Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε το τάλαντο του χαϊκουίστα Ηλία Κεφάλα (προσφιλής

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Εκατόν εξήντα οκτώ χάικου αναπτύσσονται σε 88 σελίδες, κατανεμημένα θεματικά σε τέσσερις αιώνιες εποχές, συνοδευόμενες (εκτός από τα τρία εισαγωγικά μότο) από μια συνοπτικότατη σημείωση για το είδος, μαζί με τις ευχαριστίες στη ζωγράφο, η οποία με ευδιάκριτη αρμονία και σεμνότητα φυτεύει τα δικά της ζωγραφικά χάικου στον λεκτικό χάρτινο κήπο του ποιητή, συντείνοντας στην εντροπία του όλου εγχειρήματος. Όταν έρθει η ώρα του μετασχηματισμού ή της μετενσάρκωσης, ο κήπος αυτός γίνεται χάρτινο καραβάκι που πλέει στα ρυάκια της ποίησης, χωρίς ποτέ να βουλιάζει.

Οι αιώνιες εποχές είναι οι για αιώνες γνωστές τέσσερις, αλλά και εκείνες που πηγάζουν συναισθηματικά από αυτές ή με αφορμή τα χαρακτηριστικά τους, όπως οι εποχές εφηβείας-νεότητας-ωριμότητας-γήρατος, συννεφιάς-βροχής-αέρα-ήλιου, οργώματος-σποράς-βλάστησης-καρποφορίας, βιώματος-μνήμης-λήθης-θανάτου, κ.ά. Εποχές, κόρες του Χρόνου. Χρόνος, πατήρ και των χάικου. Εγγεγραμμένος στο DNA τους με μία χαρακτηριστική λέξη που παραπέμπει στην εποχή ή στον χρόνο στον οποίο συμβαίνει το ποίημα, το περίφημο κίγκο (kigo), συχνότατα ανιχνεύεται στα «χάικου των τεσσάρων εποχών».

Υπάρχουν πολλά γραμμένα με τον καθαρά γνήσιο ιαπωνικό τρόπο των μεγίστων του είδους (Μπασό, Ίσα, Σίκι, κ.λπ.):

Μοναξιά; ποτέ
είπαν οι πεταλούδες
πριν σε κυκλώσουν

Στάσιμο νερό·
κι ένα νούφαρο βγαίνει
για να το σπρώξει.

Η Φύση πάντοτε ενεργή στο προσκήνιο, κυριολεκτικά και μεταφορικά:

Μέσα στα χιόνια
τ’ αποψινό φεγγάρι
διαλύθηκε

σε όλους τους ρόλους, με πλείστα σχήματα λόγου

Μελίχροον φως·
στου δειλινού την άχνη
λύπης μετάξι

με πάμπολλες εκφάνσεις της, όπως π.χ. χλωρίδας:

Θα ξεκουμπιστείς;
στον κισσόν επιμένει
παθιασμένη δρυς

πανίδας:

Τραυματισμένη
μια πάπια οδύρεται
στα σάπια βούρλα

περιβάλλοντος, φυσικού και τεχνητού, με αλληλοεισχώρηση του ενός στο άλλο, όπως οι ποιητές τη Φύση θωρούν:

Νέφη που έρπουν:
πάνω τους επιπλέουν
οι καμινάδες.

Μεγάλο προσόν των χάικου η αριστοτεχνική κατασκευή (ή άλλοτε, η ανάσυρση από τα έγκατα της ψυχής του ποιητή) άκρως ενεργής εικόνας, η οποία με αυστηρά καθορισμένη ποσότητα υλικού λέξεων σχηματίζει το συγκεκριμένο έργο τέχνης. Η μαγεία προκύπτει όταν κατά την αναγνωστική ψηλάφιση του ποιήματος των δεκαεπτά συλλαβών χωρίς να το καταλάβεις περνάς από τον νατουραλισμό στον σουρεαλισμό και εκτινάσσεσαι σε έναν τόσο βαθιά βιωμένο συμβολισμό, που καταλήγει νατουραλισμός σε υψηλότερο ενεργειακό επίπεδο:

Πυκνός υετός
επί στιλπνών κεράμων
εξαχνώνεται.

Βροχή πυκνή, μάλλον στην επαρχία, αφού υπάρχουν κέραμοι, και μάλιστα στιλπνοί, άρα όχι φθαρμένοι, ίσως και νέοι, μέρα ζεστή, εποχή πιθανότατα καλοκαιράκι, το μεσημέρι ή μετά, να καίνε τα κεραμίδια και να εξαχνώνουν τη βροχή: υπέροχη ζώσα εικόνα, σε απευθείας σύνδεση με τους διαύλους της μνήμης. Όπως και τούτη εδώ, αποκαλύπτουσα την τρυφερή καρδιά του ποιητικού υποκειμένου, με ευαισθησία και λεπτότητα:

Με κυκλάμινα
κεντά όλους τους ίσκιους
το φθινόπωρο.

Δείγμα λυρικής τελειότητας, περιγραφικής δεινότητας, μεγίστης συμπύκνωσης:

Με δυο κοχύλια
το καλοκαίρι όλο
μπήκε στο σπίτι.

{jb_quote} Εποχές, κόρες του Χρόνου. Χρόνος, πατήρ και των χάικου. {/jb_quote}

Δεν χρειάζεται τίποτε άλλο. Όλα τα άλλα είναι φλυαρίες. Σε τρεις στίχους είναι όλη η θάλασσα, το ιώδιό της, ο ήλιος, τα χρώματα, η ζέστη, η ακρογιαλιά, οι διακοπές, η ραθυμία, οι αναμνήσεις. Ένα μικρό σύμπαν (δυο κοχύλια), συγκεκριμένη εποχή-κίγκο (καλοκαίρι), εισχωρεί (μπήκε) σε ένα άλλο σύμπαν (σπίτι) και προκάλεσε εκρήξεις καλοκαιρίας, μνήμης, φωτός. Το χάικου δεν είναι το βαρυφορτωμένο δαχτυλίδι, είναι το μονόπετρο του αρραβώνα. Του λόγου με τη δωρικότητα. Δεν είναι τυχαία η επιλογή μονόπετρου σε τέτοιες περιστάσεις. Μία πολύτιμη πέτρα για τη μονάκριβη της καρδιάς μας. Μία δεκαεπτασύλλαβη πέτρα του ποιητή για τη μονάκριβη ποίησή του.

Χωρίς δεύτερη σκέψη, έγινε είσοδος στα ερωτικά. Όταν η σφοδρή ερωτική ανεμοθύελλα σμίξει με τον οργασμικό της ποίησης παλμό, ο έρωτας που ξεκινά από τα μάτια (εκ του οράν)

Μ’ αιχμαλώτισε
ο φράχτης των δοντιών σου
λαμποκοπώντας

αλώνει τις αισθήσεις σωρηδόν και το ρίγος που προκαλείται είναι σεισμικό:

Τρέμω που ψάχνω
με γλώσσα στο δείχτη σου
τ’ αγκάθι να βρω.

Στη ζωή παρών αναντίρρητα και ο πόνος:

Τα δάκρυά σου
σαν τις ίριδες φέγγουν
πλυμένης πέτρας

η εγκατάλειψη:

Στράβωσε μουγγό
το ξεχασμένο σείστρο
στην αποθήκη

με όλα τα παρεπόμενά της, όπως παραμόρφωση (στράβωσε), σιωπή (μουγγό), λήθη (ξεχασμένο), απομόνωση (αποθήκη), μοναξιά:

Στον άδειο δρόμο
αργοσαλεύω μόνος –
στον νου; συρφετός.

Όλα στην εγρήγορση ή στη συνειδητή κατάσταση συντελούνται με τα μόρια του λόγου, τις λέξεις:

Λέξεις ανοίγουν
και λέξεις πάλι κλείνουν
τα μυστικά μας

ως την κατάσταση του ύπνου, η οποία και αυτή με λέξεις μπορεί να ζωγραφιστεί ή να τραγουδιστεί, με σιγόντο το τριζοβόλημα της θράκας, σε μια απόπειρα ισορροπίας μεταξύ τεσσάρων ζευγαρωμένων αντιθέσεων (μαύρο=νύχτες # άσπρο=χιόνι, κρύο=χιόνι # ζέστη=θράκα, αδράνεια=αποκοιμιέμαι # θράκα=καύση-δράση, έξω # μέσα):

Νύχτες με χιόνι
κι εγώ γερτός στη θράκα
ν’ αποκοιμιέμαι.

Τέσσερις αιώνιες εποχές σπάνε τον εγκλεισμό και βόσκουν χάικου στην ολόλευκη της ποίησης πλάτη. Έτσι όπως:

Τέσσερα πουλιά
στη χιονισμένη ράχη
βοσκούν τ’ αλόγου.

Τα χάικου των αιώνιων εποχών
Ηλίας Κεφάλας
Εικαστικά: Φωτεινή Χαμιδιελή
Λογείον
σ. 88
ISBN: 978-960-9566-48-3
Τιμή: 7,20€