Διαλόγου εγκώμιον

του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη

...για τη χώρα μας, φαίνεται ότι η ισχύει η ρήση του Παναγιώτη Κονδύλη «ο διάλογος μεταξύ ετεροφρόνων είναι αδύνατος και μεταξύ ομοδόξων περιττός».

Πρόσφατα σε μία παρέα, τόλμησα να υποδείξω σε λογοτεχνίζουσα περσόνα του διαδικτύου πως ο γερμανικός ρομαντισμός δεν είναι η Μπάρμπαρα Κάρτλαντ με τα γκουρμέ δείπνα υπό το φως των κεριών των ηρώων των ροζ μυθιστορημάτων της, αλλά ο φιλοσοφικός στοχασμός των Καντ, Χέγκελ,

Φίχτε, Σέλλινγκ και άλλων που καθόρισαν την πορεία αλλά και τη μοίρα του ευρωπαϊκού πνεύματος. Η πρώτη αντίδραση ήταν το κλασσικό, για τη φυλή των αμαθών, υποτιμητικό ανασήκωμα του φρυδιού, ενώ στην δεύτερη μου υπόμνηση ότι εκτίθεται δημοσίως, απάντησε με τη συνήθη απαξιωτική επιχειρηματολογία των ανθρώπων που υποτιμούν τον κόπο και τον πόνο της γνώσης.

Το περιστατικό αυτό είναι χαρακτηριστικό για την ενδημική απουσία διαλόγου τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο στην Ελλάδα. Ή καλύτερα, είναι χαρακτηριστικό για τη στρεβλή αντίληψη περί διαλόγου που υπάρχει σ' αυτή την άκρη της Βαλκανικής Χερσονήσου.

Οι κληρονόμοι του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού γνωρίζουν καλά τις αρχές του διαλόγου, όπως αυτές καθιερώθηκαν από την κλασσική ελληνική φιλοσοφία. Γνωρίζουν πως ο διάλογος γίνεται και στοχεύει στην παρουσίαση τεκμηριωμένων και λογικά ορθών προκείμενων προτάσεων, προκειμένου να στοιχειοθετηθεί το συμπέρασμα ή επιχείρημα που προβάλλουν το καθένα από τα μέρη που λαμβάνουν μέρος σ' αυτόν. Γνωρίζουν πως στόχος δεν είναι η βίαιη επιβολή της γνώμης του ενός ή του άλλου, αλλά η πειθώ με βάση τη λογική και τη γνώση. Εξάλλου, ύψιστος στόχος του διαλόγου είναι η αναζήτηση της αλήθειας και όχι η προβολή του υπερτροφικού Εγώ των συνομιλητών.

Η κουλτούρα του διαλόγου απουσιάζει σ' αυτή τη χώρα. Πολίτες, πολιτικοί, κοινωνικές ομάδες και συντεχνίες δεν έχουν συνηθίσει να συνδιαλέγονται μεταξύ τους. Προτιμούν τις κραυγές και τα αναθέματα, παρά τον ήρεμο και με επιχειρήματα διάλογο. Στη θέση της λογικής προτάσσουν το θυμικό. Στη θέση των επιχειρημάτων βάζουν τα συνθήματα. Στη θέση του διαλόγου τοποθετούν την χωρίς αρχές πολεμική, με στόχο την εξόντωση του αντιπάλου.

Η απουσία του διαλόγου είναι πρωτίστως, και κυρίως, απουσία παιδείας και καλλιέργειας, οι οποίες, όμως, αποκτώνται με κόπο και θυσίες και όχι παρακολουθώντας εκλαϊκευμένα ντοκιμαντέρ επί παντός επιστητού. Μόνο οι δοκησίσοφοι, οι ημιμαθείς, οι άξεστοι, εν τέλει, μπορούν να διακατέχονται από τις απόλυτες βεβαιότητες της πίστης τους. Γι' αυτούς, η κβαντική επανάσταση και η μεγάλη απορία είναι άγνωστες έννοιες. Ζηλωτές της πίστης τους, κύμβαλα αλλαλάζοντα και μουτζαχεντίν της δικής τους απόλυτης και μοναδικής αλήθειας, προσπαθούν να την επιβάλλουν, μεταχειριζόμενοι κάθε πρόσφορο μέσο, κυρίως όμως, την ηθική εξόντωση του υποτιθέμενου αντιπάλου τους.

Η απουσία του διαλόγου στις μέρες μας γίνεται ακόμη πιο αισθητή, στερώντας το τόπο από το χρησιμότερο, ίσως, εργαλείο, αναστοχασμού της διαδρομής