Αντικειμενικότητα και ΜΜΕ

Ας επιλέξουμε ένα γεγονός που βιώσαμε κατά την πρόσφατη προεκλογική περίοδο. Και ας προσπαθήσουμε να δούμε πως προσεγγίστηκε από τα ΜΜΕ, – τις εφημερίδες, τα sites, τα κανάλια ή τα ραδιόφωνα. Είναι σίγουρο ότι οι προσεγγίσεις που θα δούμε θα είναι αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους, σε ορισμένες περιπτώσεις τόσο διαφορετικές που θα μας κάνουν να σκεφτούμε εάν μιλάμε για το ίδιο γεγονός ή εάν εμείς δεν το είδαμε σε όλη του την έκταση.

Τι συμβαίνει τελικά; Υπάρχει

αντικειμενική αλήθεια; Αφού κάθε μέσο προσεγγίζει το γεγονός ανάλογα με την πολιτική του τοποθέτηση, πως μιλάμε για αντικειμενικότητα και αλήθεια; Μήπως τελικά έχει δίκιο ο Έκο;

Προσωπικά πιστεύω ότι έχει απόλυτο δίκιο. Η αλήθεια είναι σχετική. Και η ύπαρξη πολλών προσεγγίσεων το αποδεικνύει. Ο ανθρώπινος νους αντιλαμβάνεται ένα πολιτικό γεγονός ανάλογα με την ιδεολογική του τοποθέτηση, αλλά και τις δικές του, εντελώς προσωπικές και ιδιαίτερες προσλαμβάνουσες. Κατά τη γνώμη μου είναι απόλυτα ουτοπικό να αναζητάμε από τον άνθρωπο αντικειμενικότητα. Αλλά και είναι φασιστικό να του επιβάλλουμε τρόπο σκέψης, μόνο μεθοδολογία σκέψης μπορούμε να συγκροτήσουμε.

Γιατί κανένας άνθρωπος δεν έχει την απόλυτη γνώση, δεν είναι κάτοχος της απόλυτης αλήθειας, οπότε δεν έχει το δικαίωμα να επιβάλλει στους άλλους τους τρόπους με τους οποίους θα την αντιλαμβάνονται. Ίσως ακριβώς σε αυτό το χαρακτηριστικό να οφείλεται και η ομορφιά της ζωής, στην ιδιαιτερότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Κάθε άνθρωπος σκέφτεται με ένα δικό του μοναδικό και ιδιαίτερο τρόπο και αυτό δεν πρέπει ποτέ να το ξεχνάμε. Η εικόνα ενός γεγονότος εξαρτάται καθαρά και μόνο από τη θέση του παρατηρητή ή με άλλα λόγια, από τον παρατηρητή, δηλαδή από το υποκείμενο.

Οπότε, ποιος ο ρόλος του δημοσιογράφου και των ΜΜΕ; Είναι να μεταδίδουν την αλήθεια ή όχι; Και ποια είναι η αλήθεια; Η απάντηση κατά τη γνώμη μου είναι σύνθετη: αντί να μιλάμε για την μετάδοση της αλήθειας είναι καλύτερα να μιλάμε για κοινωνικά αποδεκτές αποστάσεις του δημοσιογράφου και του μέσου από το γεγονός.

Κι ας πάμε μερικά βήματα πιο πίσω: οι άνθρωποι που διδάσκουν δημοσιογραφία θα πρέπει να δίνουν κατευθύνσεις σκέψης, μεθοδολογία για κάθε περίπτωση και να συνιστούν στους υποψήφιους δημοσιογράφους όταν κωδικοποιούν τα γεγονότα να έχουν στο μυαλό τους ότι το μήνυμα που θα φτάσει στον δέκτη πρέπει να είναι εύληπτο και όσο το δυνατόν απαλλαγμένο από διφορούμενες έννοιες – αν μπορούμε να ισχυριστούμε βέβαια ότι αυτό είναι εφικτό. Όπως αναφέρει ο Έκο, «ο δημοσιογράφος ως ανθρώπινο ον, δεν είναι δυνατόν να αποτελέσει ένα μηχανιστικό φορέα απόψεων και πληροφοριών, αφού δεν καταγράφει μηχανικά, αλλά νοητικά. Δεν φωτογραφίζει, ζωγραφίζει». Οπότε η ζωγραφιά του θα περιέχει αποχρώσεις της δικής του διανοητικής ικανότητας, προσθέτω εγώ. Κατά τον Έκο, ο δημοσιογράφος δεν είναι υποχρεωμένος να είναι αντικειμενικός, χρέος του είναι να παίζει τον ρόλο του μάρτυρα.

Πρέπει να λέει ότι ξέρει και πρέπει – αφού εκθέσει τις απόψεις όλων των μερών μιας υπόθεσης – να λέει και τη δική του γνώμη. Πρέπει όμως να την τεκμηριώνει με επιχειρήματα και να μην την εκφράζει αφοριστικά. Τόσο για το κοινό του, όσο και για την αξιοπιστία του. Έχοντας τα παραπάνω ως οδηγό, ίσως μπορέσουμε να αντιληφθούμε καλύτερα τις ερμηνείες των γεγονότων από τα ΜΜΕ. Κι αυτό σίγουρα είναι χρήσιμο.