Σε μια χώρα που μικραίνει

Η πρόσφατη έκθεση της ΕΛΣΤΑΤ με στοιχεία για τη φυσική κίνηση του πληθυσμού ήταν αποκαλυπτική: το 2022, για πρώτη φορά από τότε που άρχισαν να καταγράφονται στοιχεία, στην Ελλάδα γεννήθηκαν λιγότερα από 80.000 παιδιά. Είναι μια πολύ παλιά τάση αυτή, βεβαίως. Το 1980 είχαν γεννηθεί 148.000, το 1990 102.000, πέρυσι 76.000. Καθώς οι θάνατοι είναι πλέον σχεδόν διπλάσιοι των γεννήσεων, και καθώς η χώρα μας δεν είναι φιλόξενος ή δημοφιλής προορισμός για μετανάστες

(αντίθετα, οι Έλληνες που μεταναστεύουν σε άλλη χώρα είναι περισσότεροι από τους μετανάστες που έρχονται από αλλού), ο πληθυσμός της από το 2011 και μετά μειώνεται.

Πολλή συζήτηση γίνεται για τα αίτια του φαινομένου, λίγο λιγότερη για τις συνέπειες, αλλά ο σημαντικότερος παράγοντας συχνά περνά απαρατήρητος: ότι δηλαδή, δεν υπάρχει «λύση». Αυτή είναι μια τάση που είναι κοινή σε όλες τις κοινωνίες του κόσμου, προχωρά σταθερά εδώ και δεκαετίες και δεν υπάρχει περίπτωση να ανακοπεί ή να αναστραφεί. Δεν είναι θέμα «προβλέψεων» αυτό το πόσα παιδιά κάνουν τα ζευγάρια είναι ένας δείκτης που επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, αλλά κυρίως από συγκεκριμένα και πεπερασμένα μεγέθη, όπως ο αριθμός των γυναικών και η ηλικία τους. Ακόμα και αν με κάποιο μαγικό τρόπο στην Ελλάδα εφαρμόζονταν κάποιες αδιευκρίνιστες πολιτικές που επέτρεπαν στα ζευγάρια να κάνουν όσα παιδιά επιθυμούν, ο πληθυσμός θα εξακολουθούσε να μειώνεται, καθώς τα νεαρά ζευγάρια σε κάθε γενιά είναι πολύ λιγότερα από ό,τι στις προηγούμενες.

Το φαινόμενο επηρεάζει όλες τις ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου. Οι μόνες που έχουν καλύτερο δημογραφικό προφίλ, είναι αυτές που προσελκύουν ενεργητικά μετανάστες. Ακόμα και οι χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου πλέον βλέπουν τους δείκτες γονιμότητας να πέφτουν πολύ γρηγορότερα από τις προβλέψεις και τα μοντέλα των ειδικών.

Οπότε κάθε σχεδιασμός, κάθε πλάνο, κάθε στρατηγική με ορίζοντα 10 ή 20 χρόνων σε οποιοδήποτε πεδίο στην Ελλάδα (πολιτικό, κοινωνικό, επιχειρηματικό) πρέπει να λαμβάνει υπόψιν ότι θα είμαστε μια χώρα που μικραίνει. Και, επιπλέον, και κάτι άλλο σημαντικό: μια χώρα που γερνάει, με ολοένα και λιγότερους νέους, λιγότερα παιδιά, μικρότερες γενιές.