Κι αν οι Μάγια έχουν δίκιο;

Ο Ευγένιος Αρανίτσης πριν μερικά χρόνια είχε γράψει ένα μυθιστόρημα με τον επιβλητικό τίτλο «Λεπτομέρειες για το τέλος του κόσμου». Παρά τον εσχατολογικό τίτλο το μυθιστόρημα δεν είχε να κάνει με καταστροφές και συντέλειες, αλλά με την παρακμή μιας αθηναϊκής οικογένειας σε μια πορεία πενήντα χρόνων.Αν και δεν υπήρχε τίποτα το συναρπαστικό στην πλοκή και στην εξέλιξη η ιδέα του συγγραφέα μου είχε αρέσει πολύ: το τέλος του κόσμου, έτσι όπως ο καθένας τον αντιλαμβάνεται, έλεγε ο Αρανίτσης, δεν έρχεται με ένα ξαφνικό φινάλε, αλλά προκύπτει όταν αθροίζονται λεπτομέρειες – τίποτα δεν τελειώνει απότομα, αλλά όλα τελειώνουν.Οι Μάγιας προφήτευσαν το τέλος του κόσμου στα ημερολόγια τους, τοποθετώντας το στις 22/12/2012. Πριν από τους Μάγιας υπήρξαν πολλές ακόμα προφητείες που δεν ευοδώθηκαν. Είναι εντυπωσιακό ότι υπάρχει κόσμος που συχνά πυκνά πιστεύει αυτές τις εκτιμήσεις, αλλά είναι και πολύ ανθρώπινο: πολύς κόσμος βρίσκει γοητευτικό το τέλος. Συχνά πυκνά μ αρέσει να διακρίνω τους ανθρώπους σε αυτούς που αγαπούν τους προλόγους και τις αρχές και σε αυτούς που ζουν για το μεγάλο φινάλε και γουστάρουν τον επίλογο: από πείρα σας λέω ότι οι δεύτεροι είναι περισσότεροι γιατί το τέλος επιτρέπει απολογισμούς, αφήνει μνήμες, δημιουργεί ολοκληρωμένες ιστορίες, ενώ κάθε αρχή θέλει κουράγιο και τόλμη και από αυτά δεν διαθέτουμε. Σε αυτό να προσθέσουμε και λίγη άγια ματαιοδοξία: πολλοί θα ήθελαν ο κόσμος να τελειώσει μαζί τους. Είχα ένα θείο που τον αγαπούσα και τον έχω χάσει εδώ και κάποια χρόνια. Ηταν μάρτυρας του Ιαχωβά, χιλιαστής. Το 1976 ήταν ένας από τους ελάχιστες έλληνες που ταξίδεψαν στο Μόντρεαλ για να είναι παρόντες στο τέλος του κόσμου που πρόβλεπε η ανάγνωση και η μελέτη των Γραφών – τουλάχιστον αυτή που υπήρχε από τη δική τους σκοπιά. Ο θείος μου ήταν άνθρωπος σοβαρός, μορφωμένος και συντηρητικός: ποτέ δεν κατάλαβα πως ήταν δυνατόν να πιστεύει πραγματικά ότι θα άνοιγαν οι ουρανοί και θα ξεκινούσε η Αποκάλυψη. Κάποτε, σε μια από τις πολλές καλοκαιρινές  μας συζητήσεις τόλμησα και τον ρώτησα, ελπίζοντας ότι δεν θα τον θίξω. Υπήρξε ειλικρινής: «αυτό που θα συνέβαινε» μου είπε «ήταν για μένα τόσο σημαντικό ώστε δεν ήταν θέμα λογικής, αλλά πίστης. Αν δεν συνέβαινε τίποτα, η απάντηση ήταν ότι κάπου κάναμε λάθος. Λάθη κάνουμε πολλά, συνηθίσαμε σε τέτοια, δεν υπάρχει πρόβλημα». Κοντά στη ματαιοδοξία ας προσθέσουμε και την ανάγκη της πίστης.Εχουν όμως άδικο οι Μάγια; Δεν μπορώ να έχω γνώμη για τα επιστημονικά δεδομένα του κειμένου τους – τα θεωρώ προφανώς ανύπαρκτα. Αλλωστε τέτοια εμφανίζονταν - τάχα μου - σε άλλες εσχατολογικές ιστορίες, όπως στην σύγκρουση της γης με κομήτη, που τρόμαξε την ανθρωπότητα στα τέλη της δεκαετίας του 60, στον υιό της χιλιετίας που θα διέλυε όλα τα ηλεκτρονικά συστήματα το 2000, στην ευθυγράμμιση των πλανητών που θα σήμαινε το τέλος όλων κτλ. Από αυτές τις επιστημονικολογικές αηδίες προτιμώ τα ημερολόγια των Μάγιας κι ας πέσανε έξω – αν πέσανε. Τα προτιμώ κυρίως για ένα λόγο: γιατί τα ημερολόγια στηρίζονται κυρίως σε παρατηρήσεις και εκτιμήσεις που συχνά έχουν χαρακτήρα εξομολόγησης – ίσως οι Μάγια ημερολογώντας μας προειδοποιούν.Εχετε κρατήσει ποτέ ημερολόγιο; Είναι από τα πιο δύσκολα πράγματα, αν θες όντως να το κάνεις συναρπαστικό. Επειδή στη ζωή σου πολλά σπουδαία και σπάνια δεν υπάρχουν, αν τηρήσεις την υποχρέωση που έχεις δώσει στον εαυτό σου να γεμίζεις καθημερινά σελίδες, αργά ή γρήγορα κάνεις εξάσκηση στην παρατήρηση, προχωρώντας και σε ένα είδος αυτοψυχανάλυσης, που για να έχει νόημα πρέπει να είναι άλλοτε βιωματική, δηλαδή να αφορά εσωτερικούς φόβους και ανομολόγητες ανάγκες. Γενικώς τα ημερολόγια, όταν και εφόσον τηρούνται με τον ψυχαναγκασμό που η περίπτωσή τους απαιτεί, είναι φρικτά κείμενα στα οποία καταγράφεται ανασφάλεια, πόνος και πλήξη. Συνήθως όποιος περνά αυτή τη δοκιμασία καταλήγει κατά κάποιο τρόπο να γίνει σοφότερος: ακόμα κι αν μαστιγώνει λίγο ή αδικεί τον εαυτό του, η θεώρηση του κόσμου του γίνεται καλύτερη. Που θέλω να καταλήξω; Ότι πιθανότατα οι Μάγια είδαν τον κόσμο μας, πολύ πριν από μας και με μια ματιά μάλλον καθαρότερη από τη δική μας.Ατύχησαν ως προς την εκτίμηση οι Μάγια; Από τη στιγμή που υπάρχουμε ναι: καμία συντέλεια δεν συνέβη. Προσοχή όμως σε μια σειρά από λεπτομέρειες – για να θυμηθώ και τον Αρανίτση. Είναι ίδιος ο κόσμος μας μετά το 2012; Νομίζω ούτε για αστείο, και δεν αναφέρομαι μόνο στα οικονομικά ή μόνο στη χώρα μας, αλλά στο σύνολο της δυτικής οικουμένης που τρίζει από τους διαρκείς και ασταμάτητους σεισμούς της κρίσης. Μπορεί να μην φαίνεται, (γιατί οι λεπτομέρειες παίζουν πάντα κρυφτούλι με την καθημερινότητα), αλλά στο τέλος του 2012 στην Ευρώπη μια σειρά από σιγουριές δεκαετιών έχουν κλονιστεί απερίγραπτα: υπάρχει η ανάγκη ενός νέου μανιφέστου αξιών, η ανάγκη μιας καινούργιας αντίληψης για την ευημερία, η ανάγκη να δοθεί νέο περιεχόμενο σε έννοιες όπως «οικογένεια», «γάμος», «κέρδος», «κράτος», «εργασία», «επιχείρηση», «σπουδές», «ευτυχία». Μας αρέσει δεν μας αρέσει ο κόσμος καταρρέει γιατί καταρρέουν οι παραδοσιακοί θεσμοί και τα παραδοσιακά όνειρα. Ισως μάλιστα αυτή η 22η Δεκεμβρίου να μην ήταν μια μέρα σαν τις άλλες: μπορεί κάπου κάτι να έγινε που θα επηρεάσει καθοριστικά τη μελλοντική ζωή μας, αλλά θα το μάθουμε μόνο χρόνια αργότερα.Σήμερα κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά ότι οι Μάγια είχαν άδικο. Μπορεί μόνο ν απορεί πως στα ημερολόγιά τους πρόβλεψαν το σημερινό χάος των ιδεών και των αντιλήψεων: αυτό είναι που οδηγεί τον κόσμο μας στην αυτανάφλεξη του. Μπορεί να μην φαίνεται η φωτιά και να μην ακούγονται εκρήξεις, αλλά αλίμονο σε όποιον δεν βλέπει τα σπίρτα...