Το πάρε – δώσε Ερντογάν και Πούτιν

Διπλό παιχνίδι παίζει με τη Ρωσία και την Ουκρανία (δηλαδή με το ΝΑΤΟ) ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν μετά την επανεκλογή του και αυτό έχει προκαλέσει την ενόχληση της Μόσχας – ιδιαιτέρως η τουρκική υποστήριξη στην προσπάθεια της Ουκρανίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Ωστόσο είναι ο μόνος ηγέτης κράτους – μέλους του ΝΑΤΟ με ανοιχτό δίαυλο επικοινωνίας με τον Βλαντίμιρ Πούτιν.

Η

συνάντηση Πούτιν – Ερντογάν σε πρώτη ανάλυση είχε στόχο την επανεκκίνηση στις σχέσεις Τουρκίας – Ρωσίας και οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούσαν ότι θα απέφερε μία συμφωνία για την επιστροφή της Ρωσίας στο πλαίσιο της συμφωνίας για τη διακίνηση των ουκρανικών σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας.

Το παιχνίδι με τα σιτηρά

Κάτι τέτοιο δεν προέκυψε, αφού ο Πούτιν επέμεινε ότι προϋπόθεση για να αφήσει ελεύθερο τον θαλάσσιο δίαυλο μεταφοράς των ουκρανικών σιτηρών είναι η ικανοποίηση των ρωσικών αιτημάτων για τις εξαγωγές ρωσικών σιτηρών και λιπασμάτων. Βεβαίως, ως όφειλε, ο Ερντογάν εξέφρασε την ελπίδα ότι σύντομα θα ξεπεραστούν οι δυσκολίες για την επανάληψη του εμπορίου ουκρανικών σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας.

Ο Ρεσούλ Σερντάρ έγραψε στο Al Jazeera ότι «αξιωματούχοι στην Άγκυρα λένε πως προσπαθούν να πείσουν ορισμένες δυτικές χώρες να επιτρέψουν την περιορισμένη επιστροφή της Ρωσίας στο διεθνές σύστημα πληρωμών, ώστε να μπορούν οι δυτικές εταιρείες να ασφαλίζουν τα ρωσικά πλοία που μεταφέρουν σιτηρά και λιπάσματα». «Κάτι τέτοιο θα ήταν μεγάλο βήμα, διότι σημαίνει ότι η Ρωσία σπάει τις διεθνείς κυρώσεις που επιβλήθηκαν από τη Δύση» επισήμανε ο Σερντάρ. Κι εδώ ο Ερντογάν έβαλε πλάτη στον Πούτιν. Ο Πούτιν φρόντισε να δείξει ότι έχει το πάνω χέρι στο θέμα των σιτηρών διαβεβαιώνοντας τις αφρικανικές χώρες ότι «σε λίγες εβδομάδες θα αρχίσουν οι παραδόσεις» ρωσικών σιτηρών και μάλιστα δωρεάν για έξι χώρες.

Η Τουρκία έχει ήδη επωφεληθεί από τη συμφωνία για τα σιτηρά – με τους δασμούς που εισέπραττε από τα πλοία, αλλά και με την «εκμετάλλευση κλεμμένων φορτίων σιτηρών» που πουλούσε η Μόσχα με την Τουρκία ως ενδιάμεσο, όπως δήλωσε στο Politico ο Ράιαν Τζίνγκερας, καθηγητής στη Ναυτική Σχολή των ΗΠΑ.

Μπορεί να έμεινε αναπάντητο το ερώτημα αν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα αναδειχτεί σε παίκτη – κλειδί για την έναρξη συζήτησης επί μίας ειρηνευτικής πρότασης για το Ουκρανικό, αλλά προσώρας ουδείς ενδιαφέρεται για τον πόλεμο. Σημασία έχουν οι δουλειές που άνοιξαν από τον πόλεμο – και είναι πολλές. Πάντως ο Ερντογάν δεν έφυγε με άδεια χέρια από το Σότσι. Εξάλλου η συνάντηση είχε προετοιμαστεί προσεκτικά.

Το παιχνίδι με την ενέργεια

Η Τουρκία όχι μόνο αρνείται να ακολουθήσει τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ και να επιβάλει κυρώσεις στο ρωσικό πετρέλαιο, αλλά επωφελείται από τις εκπτώσεις που εξασφαλίζει από τη Μόσχα και έχει αυξήσει σημαντικά τις εισαγωγές πετρελαϊκών προϊόντων. Σύμφωνα με την εταιρεία αναλύσεων Kpler, τον περασμένο Ιούλιο οι εισαγωγές τέτοιων προϊόντων έφτασαν στα 25,5 εκατομμύρια βαρέλια, από τα 11,6 εκατομμύρια βαρέλια τον ίδιο μήνα του 2021.

Η Τουρκία πρωταγωνιστεί όμως και σε ένα άλλο κεφάλαιο της ενεργειακής πολιτικής του Πούτιν. Στην αρχή του χρόνου υπέγραψε συμφωνία με τη Βουλγαρία για τη διοχέτευση φυσικού αερίου από την Τουρκία στη Βουλγαρία και στις γειτονικές χώρες. Η συμφωνία αυτή είναι διακρατική και δεν παραβιάζει τις ευρωπαϊκές κυρώσεις, στον βαθμό που το φυσικό αέριο, από τη στιγμή που φτάνει σε αγωγό σε ευρωπαϊκή χώρα, μπορεί να διοχετεύεται σε οποιαδήποτε άλλη.

Όμως ουδείς μπορεί να εξακριβώσει την προέλευση του φυσικού αερίου που μπορεί να στέλνει η Τουρκία στη Βουλγαρία. Μπορεί να είναι ρωσικό, αλλά και από το Αζερμπαϊτζάν… Στις Βρυξέλλες υποπτεύονται ότι η Τουρκία μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη χρησιμοποιώντας ως «κερκόπορτα» τη Βουλγαρία. Αλλά οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να κάνουν και πολλά. Επιπλέον, μετά τον πυρηνικό σταθμό παραγωγής ενέργειας στο Ακούγιου της Τουρκίας, η Ρωσία δηλώνει έτοιμη να αναλάβει την κατασκευή και δεύτερου πυρηνικού σταθμού, στη Σινώπη, δίνοντας ώθηση στις ενεργειακές δυνατότητες της Τουρκίας.

Το παιχνίδι στην «πίσω αυλή» της Άγκυρας

Ο Ερντογάν γνωρίζει πως το παιχνίδι των ενεργειακών πόρων έχει πολύ ψωμί και δεν λέει όχι. Έστω κι αν το αλισβερίσι με τον Πούτιν προκαλεί δυσφορία στη Δύση. Κι επειδή είναι πολλά τα λεφτά στην ενέργεια, ο Τούρκος Πρόεδρος θα κάνει πως δεν βλέπει τις ρωσικές μεθοδεύσεις για κάτι που ο ίδιος κατήγγειλε το 2016: Τότε είχε κατηγορήσει τη Μόσχα ότι θέλει να κάνει «ρωσική λίμνη» τη Μαύρη Θάλασσα και πρότεινε να συγκροτηθεί στόλος από τουρκικά, βουλγαρικά και ρουμανικά πλοία, υπό ΝΑΤΟϊκή εποπτεία, για να ανακοπούν οι ρωσικές φιλοδοξίες.

Τώρα φαίνεται πως ο Ερντογάν δείχνει κατανόηση στο ρωσικό παιχνίδι στον βαθμό που η Τουρκία ελέγχει τον αγωγό που θα διοχετεύει το ρωσικό φυσικό αέριο στη Βουλγαρία κι από εκεί στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Το μήνυμα που έστειλε ο Πούτιν στον Ερντογάν, στα μέσα Αυγούστου, με τα προειδοποιητικά πυρά και την κατάληψη του τουρκικών συμφερόντων εμπορικού πλοίου «Şükrü Okan» καθώς έπλεε σε τουρκικά χωρικά ύδατα, ήταν σαφές: «Όλα τα πλοία που πλέουν στη Μαύρη Θάλασσα προς τα ουκρανικά λιμάνια θα θεωρούνται δυνητικοί μεταφορείς στρατιωτικού φορτίου». Οι κινήσεις αυτές γίνονται με φόντο τις φιλοδοξίες της Ρωσίας και της Τουρκίας για τον έλεγχο της Μαύρης Θάλασσας.

«Για τους Ρώσους είναι ζήτημα πρωτοκαθεδρίας» λέει ο Σεργκέι Ραντσένκο, καθηγητής Διεθνών Σπουδών στο πανεπιστήμιο Johns Hopkins. «Η Μαύρη Θάλασσα ήταν αντικείμενο των ρωσικών φιλοδοξιών εδώ και αιώνες, στη διάρκεια της αυτοκρατορικής επέκτασης, και προκάλεσε συγκρούσεις με την Οθωμανική Αυτοκρατορία».

Ο Ερντογάν το 2016 επιδίωκε ΝΑΤΟϊκή εμπλοκή στον έλεγχο της Μαύρης Θάλασσας. Αν τώρα δεν βρεθεί λύση στο θέμα της μεταφοράς σιτηρών και η Ρωσία αρχίζει να καταλαμβάνει πλοία ή να τα εκδιώκει, «το ΝΑΤΟ μπορεί να απαντήσει υποστηρίζοντας έναν ανθρωπιστικό διάδρομο για τη ναυσιπλοΐα», όπως δήλωσε στο Politico ο απόστρατος Αμερικανός ναύαρχος Τζέιμς Σταυρίδης, με ΝΑΤΟϊκά πολεμικά να αναλαμβάνουν τη συνοδεία των πλοίων που θα μεταφέρουν σιτηρά από την Οδησσό.

Αν όμως γίνει κάτι τέτοιο η Τουρκία θα έχει παραχωρήσει στις δυτικές χώρες τον έλεγχο της «πίσω αυλής της», της Μαύρης Θάλασσας, σύμφωνα με τον Ντίμιταρ Μπέτσεφ, ειδικό σε θέματα Τουρκίας στη Σχολή Διεθνών Μελετών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

Διαβάστε επίσης:

ΚΚΕ: Βλέπει παζάρι στα ελληνοτουρκικά πέραν ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας

Μανιφέστο για τη νέα Κεντροαριστερά

Ελληνοτουρκικά: Στο τραπέζι «άνευ όρων» – Η Αθήνα αποδέχθηκε διμερή και εφ’ όλης της ύλης διάλογο