Η πληθυσμιακή έκρηξη και η εξήγηση του φαινομένου

Τα Ηνωμένα Έθνη ανακοίνωσαν στις 31 Οκτωβρίου ότι ο πληθυσμός του πλανήτη μας ξεπέρασε τα 7 δισ. άτομα…
και ότι θα συνεχίσει να αυξάνεται για να φθάσει τα 9 δισ. το 2050 και τα 10 δισ. στο τέλος του αιώνα μας (ενδιάμεσο σενάριο δημογραφικών προβολών). Πώς, όμως, φτάσαμε τόσο γρήγορα στα 7 δισ.; Γιατί η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού θα συνεχιστεί και ποιες οι επιπτώσεις από τη νέα αναμενόμενη αύξηση κατά 2 δισ. ως το 2050;

Απαντήσεις σ' αυτά κι άλλα ερωτήματα σχετικά με την παγκόσμια πληθυσμιακή «έκρηξη» δίνει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο καθηγητής Δημογραφίας στο Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Βύρων Κοτζαμάνης.

"Αν κάνουμε μία μικρή αναδρομή στον χρόνο, θα διαπιστώσουμε ότι ο πληθυσμός του πλανήτη μας ήταν 1 δισ. το 1800, 2 δισ. το 1927, 3 δισ. το 1960, 4 δισ. το 1974, 5 δισ. το 1987 και 6 δισ. το 1999. Τα διαθέσιμα δεδομένα μας επιτρέπουν να διαπιστώνουμε ότι οι ρυθμοί αύξησης του πληθυσμού διαφοροποιούνται σαφώς τους δύο τελευταίους αιώνες, καθώς χρειάστηκαν περίπου 130 χρόνια για να διπλασιασθεί (1800-1927), αλλά μόνον 50 χρόνια για υπερδιπλασιασθεί και να περάσει από 3 δισ. το 1960 σε 7 δισ. το 2011", επισημαίνει ο κ. Κοτζαμάνης.

Ταυτόχρονα, υπενθυμίζει πως ο παγκόσμιος πληθυσμός υπερ-τετραπλασιάσθηκε από το 1900 (ήταν μόλις 1,63 δισ.), υπερ-πενταπλασιάσθηκε από το 1850 (1,24 δισ.) και δεκαπλασιάστηκε από το 1700 (0,69 δισ.).

Γνωρίζουμε, επίσης, σύμφωνα με τον καθηγητή, ότι, αν χρειάσθηκε ένας μόνον αιώνας για να τετραπλασιασθεί ο αριθμός των κατοίκων του πλανήτη μας, απαιτήθηκαν 750 χρόνια (500-1250) για να διπλασιαστεί (207 εκατομμύρια, το 500 μ.Χ, 417 εκατομμύρια, το 1250) και άλλα 500 σχεδόν χρόνια (1250-1750) για να διπλασιασθεί εκ νέου, περνώντας από 420 εκατομμύρια, το 1250, στα 850, λίγο πριν από το 1750.

Η εξέλιξη επομένως του παγκόσμιου πληθυσμού, εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Κοτζαμάνης, δεν υπήρξε ποτέ γραμμική, αλλά "ανώμαλη" και μέχρι τα τέλη του 17ου αιώνα, περίοδοι ταχείας αύξησης διαδέχονταν περιόδους κρίσης και συρρίκνωσης και αντίστροφα.

Η ανθρωπότητα γνώρισε τα τελευταία 200 χρόνια δυο μείζονες επαναστάσεις: την επιμήκυνση της ανθρώπινης ζωής και τον έλεγχο της γονιμότητας. Οι δυο αυτές επαναστάσεις εξηγούν τόσο την ταχύτατη αύξηση του πληθυσμού του πλανήτη μας στην διάρκεια των δύο προηγούμενων αιώνων (ιδιαίτερα δε στον 20ό, όσο και την άνιση κατανομή του ανάμεσα στις ανεπτυγμένες και τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, υπογραμμίζει ο καθηγητής.

"Το μέλλον, ποιο μέλλον;"

Όπως αναφέρει ο κ. Κοτζαμάνης, οι πληθυσμιακές προβολές των Ηνωμένων Εθνών δεν εμπεριέχουν μεγάλες πιθανότητες λάθους (τουλάχιστον για τις επόμενες 3-4 δεκαετίες), καθώς η πλειοψηφία των ατόμων που θα είναι εν ζωή το 2050 έχουν ήδη γεννηθεί, γι' αυτό και βάσιμα μπορούμε να προβλέψουμε τη θνησιμότητά τους, ενώ οι μελλοντικές γεννήσεις είναι, επίσης, προβ