Τα μαγικά του εγκεφάλου

Μπροστά στα κόλπα των «μάγων» μένουμε συχνά με το στόμα ανοιχτό. Εκείνο όμως που θα...
έπρεπε να μας εντυπωσιάζει δεν είναι τόσο το εξαιρετικό ταλέντο τους όσο οι «τρύπες» της δικής μας αντίληψης τις οποίες εκμεταλλεύονται για να μας «τη φέρουν».

Ενας επιδέξιος «μάγος» μπορεί να προκαλέσει τον θαυμασμό αλλά και το γέλιο σας. Μπορεί να μαγνητίσει το βλέμμα σας, να κεντρίσει το ενδιαφέρον σας, να σας γεμίσει απορίες. Κυρίως όμως μπορεί να παίξει με το μυαλό σας. Χρησιμοποιώντας ένα σωρό μεθόδους κατορθώνει να εκμεταλλευθεί αδυναμίες του που καλά-καλά δεν ξέρετε ότι υπάρχουν. Και όλα αυτά δεν είναι λόγια του αέρα από κάποιους λάτρεις αυτού του είδους των θεαμάτων. Είναι διαπιστώσεις στις οποίες έχουν καταλήξει οι νευροεπιστήμονες. Ορισμένοι από αυτούς βρίσκουν μάλιστα τα μαγικά κόλπα τόσο άρτια ώστε έχουν αρχίσει να τα χρησιμοποιούν ως «εργαλείο» για να εξερευνήσουν τη λειτουργία του εγκεφάλου. Τα αποτελέσματα των ερευνών τους φαίνονται τελικά να… βγάζουν λαγούς από το εργαστήριο αποκαλύπτοντας άγνωστες πτυχές ενός από τα πολυτιμότερα όργανα που διαθέτει ο άνθρωπος.

Ο Μάγος Αϊζενχάιμ αυτοσυγκεντρώνεται ακίνητος στη σκηνή. Ολοι τον παρακολουθούν προσηλωμένοι. Ξαφνικά ανοίγει το χέρι και στην παλάμη του φυτρώνει μια μικρή πορτοκαλιά. Το κοινό παραληρεί.

Ε, εντάξει, θα πείτε, αυτή είναι μια σκηνή σε μια ταινία, τα κινηματογραφικά εφέ κάνουν πραγματικά θαύματα. Παρ’ όλα αυτά εκατοντάδες «μάγοι» ανά τους αιώνες βγάζουν περιστέρια και κουνέλια από άδεια καπέλα ή τεμαχίζουν καλλονές οι οποίες στη συνέχεια εμφανίζονται αρτιμελείς επί σκηνής αφήνοντας τους θεατές άφωνους να αναρωτιούνται: Μα πώς γίνεται αυτό;

Οσο και αν σε κάποιους η πεζή πραγματικότητα προκαλεί μια μικρή απογοήτευση, η «μαγεία» των θεαμάτων αυτού του είδους δεν έχει καμία σχέση με τη μεταφυσική. Βασίζεται πάντα σε μια άψογα οργανωμένη στρατηγική και στο ταλέντο του «θαυματοποιού» να μαγνητίζει την προσοχή και να παραπλανά το κοινό του. Δεν είναι τυχαίο ότι στα αγγλικά οι «μάγοι» του είδους λέγονται «illusionists» – δημιουργοί ψευδαισθήσεων.

Ακόμη και το πιο απλό κόλπο με τραπουλόχαρτα «παίζει» με βασικούς μηχανισμούς του εγκεφάλου σας

Για να στήσουν αυτές τις ψευδαισθήσεις, εκτός από την ταχύτητα των δαχτύλων τους χρησιμοποιούν πολλά τεχνικά μέσα – από λιγότερο ως περισσότερο εξελιγμένα «μηχανήματα», όπως τα κουτιά με διπλούς πάτους ή διάφορες κατασκευές, ως ειδικά εφέ, όπως οι ειδικοί φωτισμοί ή ο καπνός. Το πιο εξελιγμένο – και εκλεπτυσμένο – όπλο τους είναι όμως η θαυμαστή ικανότητά τους να «παίζουν» με τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Και μάλιστα χωρίς να έχουν συνήθως καμία σχετική επιστημονική γνώση.

Αυτό ακριβώς ώθησε ορισμένους νευροεπιστήμονες στο να αντλήσουν μυστικά από αυτόν τον «θησαυρό» εμπειρικής σοφίας για να βελτιώσουν τις μελέτες τους. Η Σουσάνα Μαρτίνεθ Κόντε, διευθύντρια του Εργαστηρίου Οπτικών Νευροεπιστημών στο Νευρολογικό Ινστιτούτο Μπάροους στο Φίνιξ της Αριζόνα