Τι είναι η κλιματική αλλαγή και πώς σχετίζεται με την ανθρώπινη δραστηριότητα;

Κλιματική αλλαγή είναι η μακροπρόθεσμη μεταβολή του κλίματος της Γης. Διαρκεί από δεκάδες μέχρι εκατομμύρια χρόνια και μπορεί να επηρεάσει τον μέσο όρο διαφόρων κλιματικών παραμέτρων όπως η θερμοκρασία και οι βροχοπτώσεις. Σε κάποιες περιπτώσεις ο μέσος αυτός όρος διατηρείται, αλλάζει όμως η κατανομή των φαινομένων. Μπορεί, π.χ. η ίδια ποσότητα βροχής αντί να είναι ομοιόμορφα κατανεμημένη στον χρόνο, να πέφτει «μαζεμένη» σε ελάχιστο χρονικό διάστημα μέσα από βίαια ξεσπάσματα και τον υπόλοιπο χρόνο να επικρατεί ξηρασία.

Το ιστορικό ξενοδοχείο Βερεγγάρια στον Πρόδρομο ως μάρτυρας

Σήμερα, ο όρος "κλιματική αλλαγή" συνδέεται συνήθως με την έννοια της "παγκόσμιας θέρμανσης", καθώς η αλλαγή που παρατηρείται είναι -σαφώς- προς το θερμότερο. Η ταχύτητα δε με την οποία αυξάνεται η μέση θερμοκρασία είναι πρωτοφανής.

Σύμφωνα με την κρατούσα επιστημονική άποψη, οι ρίζες του φαινομένου βρίσκονται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ανθρώπινη δραστηριότητα, η οποία παραγει σε μαζική κλίμακα αέρια του Θερμοκηπίου, όπως το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), που παγιδεύουν τη θερμότητα κι επιτείνουν την παγκόσμια θέρμανη. To μεγαλύτερο πρόβλημα είναι πως από ένα σημείο και μετά, το φαινόμενο θα αποκτήσει αυτοτροφοδοτούμενο, μη αναστρέψιμο χαρακτήρα.

Η έρευνα του Οικονομικού Λυκείου Εμπορικής Σχολής Μιτσή

Αρχικά ζητήθηκε πρόσβαση σε ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας Κύπρου και ακολούθησε η μαθηματική τους επεξεργασία. Διαπιστώθηκε ότι στο χωριό Πρόδρομος, η μέγιστη θερμοκρασία τον περασμένο Δεκέμβριο ήταν 17.1 °C, δηλαδή υψηλότερη κατά 8.8 °C από την κανονική. Παρόμοιες συνθήκες επικράτησαν τους μήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο, αν και όχι σε τόσο ακραία μορφή. Διερευνώντας δεδομένα από την ευρύτερη Κύπρο, παρατηρήθηκε αύξηση στη μέση μέγιστη θερμοκρασία Δεκεμβρίου κατά 4.1 οC μέσα σε διάστημα μόλις μιας οκταετίας.

Ανάλογη ήταν η κατάσταση της περιοχής από πλευράς χιονόπτωσης. Στην πλατεία Τροόδους μεταξύ 2022 και 2023,  είχαμε μείωση της χιονόπτωσης μέχρι και 91% για τον μήνα Ιανουάριο και 36.5% για τον Φλεβάρη. Κατά την περσινή χρονιά και φέτος, κατά τον μήνα Δεκέμβριο είχε σχεδόν μηδενική χιονόπτωση.
Η άνοδος της θερμοκρασίας και οι συνακόλουθες συνέπειες -φυσικά- δεν αφορούν μόνο τους χειμερινούς μήνες. Στον μετεωρολογικό σταθμό του Προδρόμου κατά τον Αύγουστο του 2023, η ακραία ελάχιστη θερμοκρασία που καταγράφτηκε ήταν κατά 11.4°C πιο πάνω από την κανονική και αποτελεί την πιο ψηλή ημερήσια ελάχιστη θερμοκρασία που καταγράφηκε ποτέ στον σταθμό αυτό από την έναρξη λειτουργίας του.

Και ενώ η μέση θερμοκρασία αυξάνεται η μέση βροχόπτωση μειώνεται. Κατά την πρώτη τριακονταετία του 20ου αιώνα, η μέση ετήσια βροχόπτωση στην Κύπρο ήταν 559 mm, o μέσος όρος της δεκαετίας 2013-2023 έχει πέσει στα 466.6 mm, δηλαδή σχεδόν 20% πιο χαμηλή από ό,τι στις αρχές του αιώνα.

Κλιματική Αλλαγή και αύξηση των μεγάλων πυρκαγιών

Ο κύριος Αντρέας Κυπριανού εκπροσωπώντας το Δασικό Κολλέγιο Κύπρου, μας ενημέρωσε για θέματα πυρκαγιών και πυροπροστασίας και απάντησε σε ερωτήσεις. Όπως ανέφερε, η συντριπτική πλειοψηφία των πυρκαγιών προέρχεται από τον ανθρώπινο παράγοντα και λόγω της κλιματικής αλλαγής, αυτές έχουν αυξηθεί τόσο σε αριθμό όσο και σε καταστροφικότητα. 

Το 2023, κάηκαν 21,26 km2 υπαίθρου με συνολικές ζημιές αξίας €9,500,000. Η αύξηση των πυρκαγιών -ιδίως για τους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο- οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις καιρικές συνθήκες με την παρατεταμένη ξηρασία, τις λίγες βροχοπτώσεις, στο καψάλισμα χωραφιών μετά τον θερισμό και άλλες  καύσεις.

Το καλοκαίρι του ’23 ήταν αξιοσημείωτες η διάρκεια και η ένταση των υψηλών θερμοκρασιών, αφού για 16 συνεχόμενες ημέρες μέσα στον Ιούλιο η θερμοκρασία στο εσωτερικό της Κύπρου ξεπερνούσε τους 40 οC – κάτι το οποίο δεν έχει ξανασυμβεί από το 1983 που υπάρχουν στοιχεία. Υπό το πρίσμα αυτό, δεν είναι τυχαία η έκταση των πυρκαγιών που σημειώθηκαν την ίδια περίοδο ή και λίγο αργότερα.

Κλιματική αλλαγή και βιοποικιλότητα

Ως γνωστόν, η παραμικρή επιδείνωση στο περιβάλλον μας έχει άμεσο αντίκτυπο στον πληθυσμό των πεταλούδων και των μελισσών. Μεταφορικά μιλώντας, οι πεταλούδες και οι μέλισσες είναι σαν τα καναρίνια στο κλουβί που χρησιμοποιούσαν κάποτε οι ανθρακωρύχοι για να αξιολογήσουν την επικινδυνότητα του αέρα στα ορυχεία όπου εργάζονταν. Η παρακολούθηση των πληθυσμών τους είναι μια σημαντική μέθοδος για την αξιολόγηση της κατάστασης του περιβάλλοντος. Επιπλέον βοηθά τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων στην Ε.Ε. να σχεδιάσουν τις περιβαλλοντικές τους πολιτικές.

Το σχολείο μας συμμετέχει σε δύο προγράμματα καταγραφής και διάσωσης των ειδών πεταλούδας και μέλισσας της περιοχής μας σε συνεργασία με το ΤΕ.ΠΑ.Κ. και το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Ως προς τις πεταλούδες, η καταγραφή γίνεται με τη μέθοδο “transect” και τα αποτελέσματα ανεβαίνουν σε μία ευρωπαϊκή βάση δεδομένων σε συνεργασία με την ερευνήτρια Δρ. Έλλη Τζιρκαλλή.

Σε ο,τι αφορά τα είδη μέλισσας, πρόκειται για τους σημαντικότερους επικονιαστές της περιοχής και χωρίς αυτές ουσιαστικά δεν θα είχαμε αγροτική παραγωγή. Γι’ αυτό, πέρα από την καταγραφή τους έχουμε δημιουργήσει τα πρώτα υπέργεια και υπόγεια ξενοδοχεία προστασίας μοναχικών μελισσών της περιοχής σε συνεργασία με τους Δρ. Άντρη Βαρνάβα και Δρ. Κωνσταντίνο Τσιόλη.

Ποια η άποψη του κυπριακού κοινού για την κλιματική αλλαγή και τις συνέπειές της;

Σε ηλεκτρονική έρευνα που διεξήγαγαν τελειόφοιτοι του Οικονομικού μας Λυκείου, αποτυπώθηκε η ανησυχία του  κοινού για την πορεία του φαινομένου στον ορεινό όγκο του Τροόδους. Ποσοστό 86% των ερωτηθέντων συμφώνησε ότι οι Χειμώνες πλέον στην Κύπρο δεν θυμίζουν εκείνους τους παρελθόντος. Η πλειοψηφία εκφράζει φόβους ότι η σημερινή κατάσταση ενέχει μεγάλο κίνδυνο πυρκαγιών, ενώ βλέπει αρνητικές συνέπειες για τη λειτουργία του τοπικού χιονοδρομικού κέντρου και την αγροτική παραγωγή. Συμφωνεί δε με την κρατούσα επιστημονική άποψη ότι την κύρια ευθύνη για την κλιματική αλλαγή φέρει ο άνθρωπος. Στα μέτρα που προκρίνει είναι η επιβολή αυστηρότερων περιβαλλοντικών κανόνων, η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η ενημέρωση/ευαισθητοποίηση του κόσμου.

Τι μπορεί να γίνει;

Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης απαιτεί ολοκληρωμένη και διεπιστημονική προσέγγιση, καθώς και δράση σε διάφορα επίπεδα. Ορισμένες εισηγήσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης περιλαμβάνουν:

1. Μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
2. Προώθηση δημόσιων μέσων μεταφοράς, ηλεκτροκίνησης και ποδηλατικών υποδομών.
3. Προσαρμογή υποδομών στις αλλαγές του κλίματος.
4. Προώθηση της αειφορίας στη γεωργία και τη βιομηχανία.
5. Ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας.
6. Εκπαίδευση/Ενημέρωση.

Είναι σημαντικό να εστιάσουμε στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού, καθώς η συμμετοχή των πολιτών είναι απαραίτητη για την επίτευξη αλλαγών. Μόνο με τη συνεργασία και την αποφασιστικότητα όλων, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα πιο βιώσιμο και ανθρώπινο μέλλον για τις επόμενες γενιές.

Δείτε ΕΔΩ σχετικό φωτορεπορτάζ. 

*Το άρθρο αυτό αποτελεί εργασία των μαθητριών Ευσταθίου Σοφίας, Παπαγεωργίου Μελίνας και Χαραλαμπίδου Σκεύης του Οικονομικού Λυκείου της Εμπορικής Σχολής Μιτσή της Λεμύθου. Εκπονήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Νέοι Δημοσιογράφοι για το Περιβάλλον» και χρησιμοποίησε στοιχεία ευρύτερης επιστημονικής έρευνας που έλαβε χώρα στα πλαίσια δράσεων STEAM της Σχολής. Υπεύθυνος Καθηγητής: Εμμανουήλ Καπετανάκης.