Επίκαιρα μηνύματα από την προετοιμασία του 1821

Γράφει ο Κωνσταντίνος Χολέβας-Πολιτικός Επιστήμων
Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ο υπόδουλος Ελληνισμός αντιστάθηκε και με το ντουφέκι και με το φιλότιμο. Στην πρώτη μορφή αντιστάσεως, τις ένοπλες εξεγέρσεις πρωταγωνιστούν οι κλεφταρματολοί, αλλά σημαντικός ήταν και ο ρόλος των Επισκόπων και των απλών ιερέων. Στη δεύτερη μορφή αντιστάσεως την πνευματική και την ηθική, η Εκκλησία υπήρξε ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης και καθοδηγητής. Τούτο ομολογούν και οι αγωνιστές του 1821 που έζησαν τα γεγονότα από κοντά. Χαρακτηριστικά ο Δυτικομακεδόνας οπλαρχηγός Νικόλαος Κασομούλης γράφει

στα Ενθυμήματα Στρατιωτικά και τα εξής ενδιαφέροντα:
«Από τα διάφορα ιστορικά και εκκλησιαστικά συγγράμματα και από αυτά τα πράγματα
γνωρίζοντες ότι η Ελληνική γλώσσα, ο χαρακτήρ και τα έθιμα του Ελληνικού λαού, μετά την πτώσιν του Βασιλείου μας, εδιατηρήθησαν (sic) υπό την επαγρύπνησιν του Κλήρου μας και των διαφόρων πεπαιδευμένων του Έθνους μας και δια της κοινής ευλαβείας προς την αγίαν ημών Θρησκείαν…».
Αλλά και ο έντιμος Βρετανός Βυζαντινολόγος, ο αείμνηστος Στήβεν Ράνσιμαν, στον Επίλογο του βιβλίου του «Η Μεγάλη Εκκλησία εν Αιχμαλωσία» επισημαίνει: «Η Ορθοδοξία ήταν η δύναμη που διατήρησε τον Ελληνισμό κατά τη διάρκεια των σκοτεινών αιώνων…»
Η Ορθόδοξη Εκκλησία διαφύλαξε όχι μόνο την Πίστη αλλά και την εθνική συνείδηση. Κατά τη διάρκεια της δουλείας οι έννοιες Ορθόδοξος και Ρωμηός ήταν σχεδόν ταυτόσημες. Εθνάρχης όλων των Ορθοδόξων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν ο Πατριάρχης. Η απώλεια της θρησκευτικής ταυτότητος σήμαινε αυτομάτως και την απώλεια της εθνικής ταυτότητος. Όποιος άλλαζε την Πίστη του -δια της βίας ή εκουσίως- τούρκευε ή φράγκευε. Η Εκκλησία αγωνίσθηκε για να σταματήσουν οι προσχωρήσεις Ορθοδόξων στο Ισλάμ. Ο Νεκτάριος Τέρπος και ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα μοναχών που έδωσαν την πνευματική μάχη για να αποτρέψουν τον εξισλαμισμό των ταλαιπώρων Ελλήνων και για να διατηρήσουν την ελληνικότητα της γλώσσας και της εθνικής συνειδήσεως. Οι τουρκόφωνοι Καππαδόκες στη Μικρά Ασία κράτησαν την ελληνική εθνική ταυτότητα, διότι παρέμειναν πιστά μέλη της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Αντιθέτως οι εξισλαμισθέντες Τσάμηδες της Θεσπρωτίας μαζί με το θρήσκευμα άλλαξαν και εθνική συνείδηση. Ήταν Έλληνες που προσχώρησαν στο Ισλάμ μετά την ατυχή εξέγερση του Διονυσίου Φιλοσόφου-Σκυλοσόφου το 1611 και αργότερα οι απόγονοί τους έσφαζαν τον Ελληνισμό ως όργανα των Τούρκων και των Γερμανοϊταλών κατακτητών.
Οι μεγαλύτεροι αντιστασιακοί κατά του κατακτητή είναι οι Νεομάρτυρες, Το παράδειγμα της αυτοθυσίας τους στέριωνε την πίστη των υποδούλων και περιόριζε τους εξισλαμισμούς. Ο π. Γεώργιος Μεταλληνός στο βιβλίο του «Τουρκοκρατία» γράφει χαρακτηριστικά : «Το μαρτύριο των Νεομαρτύρων δείχνει και τη συμμετοχή της Εκκλησίας στην Αντίσταση και την ενότητα του Γένους έναντι του τυράννου. Στην επιστροφή και ομολογία των Νεομαρτύρων συνέβαλλαν αποφασιστικά οι Πνευματικοί τους. Σ’ αυτούς κατέφευγαν, κυρίως στα αγιορείτικα μονα