Το ευρώ από σύμβολο ενότητας, φορέας διάλυσης

 

Με την Ευρώπη συνολικά να μπαίνει σε ύφεση το 2012 και με την κρίση να αναζωπυρώνεται αυτή τη φορά έχοντας σαν… επίκεντρο την Ισπανία (βλ. επιτόκιο δανεισμού εκ νέου στο 6%) και την Ιταλία (όπου η αίγλη του Μόντι ως δήθεν θαυματοποιού αρχίζει να ξεθωριάζει), το ερώτημα για το μέλλον και τη βιωσιμότητα της Ευρωζώνης, (ΕΖ), ξανάρχεται επιτακτικά στο προσκήνιο. Από τότε που ξέσπασε η κρίση, πήρε αρκετό καιρό ώστε τουλάχιστον οι οικονομολόγοι ν’ αντιληφθούν ότι το πρόβλημα ήταν δομικό και σύμφυτο με την αρχιτεκτονική

του ίδιου του ευρώ το οποίο ήταν φτιαγμένο έτσι ώστε να παράγει ελλείμματα στην περιφέρεια και πλεονάσματα στο κέντρο. Έτσι, ένα μέρος της προβληματικής λογικό ήταν να κατευθυνθεί πίσω στο χρόνο και να διερευνήσει εκ νέου τις συνθήκες κάτω από τις οποίες γεννήθηκε και προωθήθηκε η ιδέα της νομισματικής ενοποίησης. Όπως επίσης και να εξετάσει κάτω από νέο πρίσμα τις αντιρρήσεις και τους ενδοιασμούς που είχαν τότε διατυπωθεί, αλλά όπως φαίνεται, στην πορεία αγνοήθηκαν.

Για να ερμηνεύσουμε τις ατέλειες της ΕΖ, που ήρθαν στην επιφάνεια με την κρίση, θα πρέπει να ξαναθυμηθούμε ότι η δημιουργία της ήταν πρωτίστως πολιτικό, παρά οικονομικό εγχείρημα. Ικανοποιούσε το αίτημα για ευρωπαϊκή ενότητα με σκοπό ν’ αποτραπούν μελλοντικές καταστροφές και να δοθεί ένα τέλος στην πάλη για κυριαρχία ανάμεσα στη Γερμανία και τη Γαλλία. Ο Τσόρτσιλ δήλωνε τον Σεπτέμβριο του 1946 ότι ένα είδος Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης ήταν απόλυτα απαραίτητο για ν’ αποτραπούν νέοι πόλεμοι. Από τα μέσα δε της δεκαετίας του ’50, οι ευρωπαίοι ηγέτες είχαν συνειδητοποιήσει ότι η πολιτική ένωση για να επιτευχθεί, θα έπρεπε πρώτα να περάσει από την οικονομική.

Επίσης είναι γνωστό ότι η εγκατάλειψη του μάρκου και η υποστήριξη του κοινού νομίσματος από τη διστακτική Γερμανία έγινε με αντάλλαγμα την υποστήριξη της επανένωσης με την πρώην Ανατολική από τη Γαλλία. Το εγχείρημα του ευρώ, μιας νομισματικής ένωσης με τόσο διαφορετικές οικονομίες ήταν περισσότερο, θα λέγαμε, ρομαντικό, παρά βασιζόταν σε στερεή οικονομική βάση. Λίγες ήταν οι χώρες που ικανοποιούσαν τα κριτήρια σύγκλισης, οι περισσότερες εισήλθαν με τη βοήθεια λογιστικών τεχνασμάτων, για παράδειγμα εκτός από την Ελλάδα, ήταν και η Ιταλία, η Ισπανία και το Βέλγιο, ενώ αποπειράθηκε να βάλει χέρι στα στατιστικά της και η ίδια η Γερμανία, ενέργεια που απετράπη μετά από δυναμική παρέμβαση της Bundesbank. Αλλά και τα κριτήρια σύγκλισης που επικράτησαν, με συνεχείς διαφωνίες και μακροχρόνιες διαμάχες, ήταν το ελάχιστο δυνατόν που επιβίωσε από το αρχικό σχέδιο, όπου προτεραιότητα δινόταν στην πολιτική και δημοσιονομική σύγκλιση, κάτι όμως, που, όπως είχαν επίγνωση, δύσκολα θα γινόταν αποδεκτό από εθνικά κυρίαρχα κράτη. Ο δε Romano Pronti, το 2002 χαρακτήρισε το σύμφωνο σταθερότητας με μια μόνο λέξη: «Ηλίθιο».

Το ότι η ΕΖ επιβίωσε για μια δεκαετία ήταν περισσότερο θέμα τύχης και διεθνών συγκυριών. Από τη σύλληψή της ακόμα υπέφερε από πολλά μειονεκτήματα και δομικά ελαττώματα, όπου οι πολιτικοί παράγοντες είχα