Εκατοντάδες χιλιάδες προσφυγές για ρύθμιση οφειλών

Της Βάσως Κίτσιου ([email protected])

Μορφή χιονοστιβάδας λαμβάνουν πλέον οι δικαστικές αποφάσεις, που -εν μέσω κρίσης και οικονομικής και κοινωνικής εξαθλίωσης- δικαιώνουν υπερχρεωμένους πολίτες και υποχρεώνουν τις τράπεζες να διαγράψουν απαιτήσεις τους από δάνεια και πιστωτικές κάρτες. Οι αποφάσεις που εκδίδουν τα Ειρηνοδικεία για τους πολίτες που ζητούν τη δικαστική συνδρομή μετά την αποτυχία του εξωδικαστικού συμβιβασμού είναι στην συντριπτική τους πλειονότητα θετικές, καθώς πετυχαίνουν τη διαγραφή χρεών

από 50 έως και 95%. Σημαντικό ρόλο σε αυτή τη θετική εξέλιξη παίζουν οι καταναλωτικές ενώσεις, που προασπίζονται τα δικαιώματα των καταναλωτών και μεσολαβούν για τη ρύθμιση των οφειλών.

Τα τελευταία χρόνια, λόγω και της οικονομικής κρίσης που πλήττει τη χώρα, παρατηρείται η ραγδαία αύξηση των καταναλωτών που απευθύνονται στις καταναλωτικές ενώσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος της υπερχρέωσης. Πρόκειται για εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες, οι οποίοι, εγκλωβισμένοι στα χρέη, έχουν οδηγηθεί στον οικονομικό και κοινωνικό αποκλεισμό, με άμεσες επιπτώσεις στην υγεία τους, σωματική και ψυχική, ενίοτε και στην ίδια τους τη ζωή.

Μόνο στην ΕΚΠΟΙΖΩ, ως πιστοποιημένο φορέα εξωδικαστικού συμβιβασμού ρύθμισης οφειλών, έχουν προσφύγει 11.000 καταναλωτές, οι οποίοι ποικίλλουν τόσο στην εργασία τους όσο και στο εισόδημα, καθώς η υπερχρέωση είναι ένα πρόβλημα που έχει πλήξει όλα τα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας. Ως επί το πλείστον είναι άνεργοι καταναλωτές, που αδυνατούν να εξυπηρετούν τα χρέη τους, αλλά και υπάλληλοι δημοσίου ή ιδιωτικού τομέα ή ελεύθεροι επαγγελματίες που έχουν υποστεί σοβαρές περικοπές στο εισόδημά τους. Υπάρχει βέβαια και μία μερίδα ανθρώπων που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες, δηλαδή άτομα που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υγείας, πολύτεκνοι, προστάτες μονογονεϊκών οικογενειών ή άποροι για τους οποίους κρίνεται απαραίτητη η ειδική μέριμνα εκ μέρους Πολιτείας, προκειμένου να διασφαλιστούν τα θεμελιώδη δικαιώματά τους.

Ποια είναι η ΕΚΠΟΙΖΩ

Η ΕΚΠΟΙΖΩ αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες καταναλωτικές οργανώσεις στην Ελλάδα που δρα από το 1988 προασπίζοντας τα δικαιώματα των καταναλωτών. Εκτός από την ΕΚΠΟΙΖΩ, νομιμοποιούνται να μεσολαβούν για τη ρύθμιση οφειλών οι νόμιμες καταναλωτικές οργώσεις, ο Συνήγορος του Καταναλωτή, ο Μεσολαβητής Τραπεζικών Επενδυτικών Υπηρεσιών, καθώς και δικηγόροι.

Σε όλη αυτή την κατάσταση έχει συμβάλει σημαντικά η ψήφιση του Νόμου 3869/2010 για τη ρύθμιση οφειλών υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων, ο οποίος δίνει τη δυνατότητα σε φυσικά πρόσωπα που βρίσκονται σε μόνιμη αδυναμία πληρωμής ληξιπρόθεσμων οφειλών χωρίς δόλο να ρυθμίσουν τις οφειλές τους και εφ’ όσον πληρούνται οι ανάλογες προϋποθέσεις να απαλλαγούν από μέρος ή και από το σύνολο των χρεών τους. Ο νόμος αφορά περιπτώσεις οφειλών πάσης φύσεως προερχόμενες δηλαδή τόσο από στεγαστικά δάνεια, όσο και από καταναλωτικά δάνεια, πιστωτικές κάρτες ή επαγγελματικά δάνεια.

Ενστάσεις και προτάσεις

Η ΕΚΠΟΙΖΩ ωστόσο έχει διατυπώσει τις αμφιβολίες της και τις ενστάσεις της για τα νέα μέτρα που έχει ανακοινώσει η Κυβέρνηση για την «ανακούφιση» των δανειοληπτών. Συγκεκριμένα, εκτιμά πως το στάδιο του εξωδικαστικού συμβιβασμού, το πρώτο στάδιο δηλαδή του νόμου, παραμένει προβληματικό και το ποσοστό των οφειλετών που θα υπαχθεί στις εν λόγω ρυθμίσεις είναι απειροελάχιστο, καθώς είναι ζήτημα κοινής λογικής ότι η σώρευση πλήθους προϋποθέσεων, ανάμεσα στις οποίες είναι και η προϋπόθεση μη ύπαρξης ληξιπρόθεσμων οφειλών, αφήνει εκτός την πλειοψηφία των δανειοληπτών.

Σε αυτό έρχεται να προστεθεί και η αρνητική και αδιαπραγμάτευτη στάση των Τραπεζών στα αιτήματα ρύθμισης οφειλών που έχουν αποστείλει φορείς εξωδικαστικού συμβιβασμού. Το ποσοστό επιτυχίας του εξωδικαστικού συμβιβασμού είναι απειροελάχιστο και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι Τράπεζες δεν υποχωρούν ούτε στο ελάχιστο από τις απαιτήσεις τους, προτείνοντας στον καταναλωτή υπέρογκες δόσεις, σε υπερβολικά μακρό χρονικό ορίζοντα, προσημειώσεις υποθήκης ακόμα και για πολύ χαμηλές οφειλές και υψηλά επιτόκια, αγνοώντας την πραγματική οικονομική κατάσταση του εκάστοτε οφειλέτη.

Η λύση του Ειρηνοδικείου

Λύση σωτηρίας για τους καταναλωτές αποτελεί το Ειρηνοδικείο, στο οποίο μπορούν να προσφύγουν, σύμφωνα με τον Νόμο 3869/2010 σε περίπτωση που δεν ευδοκιμήσει η απόπειρα εξωδικαστικού συμβιβασμού, επιδιώκοντας τη δικαστική πλέον επίλυση του προβλήματός τους. Το γεγονός ότι μεγάλος αριθμός αποφάσεων των Ειρηνοδικείων ανά τη χώρα δικαιώνουν τους καταναλωτές προστατεύοντας την κύρια κατοικία τους και απαλλάσσοντάς τους από μεγάλο μέρος των χρεών τους, μέχρι και 95% των χρεών, προκαλεί «ανάσα αισιοδοξίας».

Ωστόσο, παρά τις θετικές και ελπιδοφόρες αποφάσεις της Δικαιοσύνης για υποθέσεις μελών της, η ΕΚΠΟΙΖΩ συνεχίζει να επισημαίνει στην Πολιτεία την ανάγκη νομοθέτησης μέτρων πραγματικής ανακούφισης των δανειοληπτών και όχι ημίμετρων, έτσι ώστε να μην χρειάζεται οι υπερχρεωμένοι οφειλέτες να καταφεύγουν σε χρονοβόρες και δαπανηρές δικαστικές διαδικασίες. Η συμφόρηση των Ειρηνοδικείων από τέτοιου είδους υποθέσεις, είναι σύνηθες φαινόμενο, γεγονός που έχει ως συνέπεια την εξαιρετικά μεγάλη καθυστέρηση εκδίκασής τους (σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνει μέχρι και 9 χρόνια μετά!).

Το σχέδιο των 4 μέτρων

Η ΕΚΠΟΙΖΩ από την πλευρά της προτείνει σχέδιο 4 μέτρων που πρέπει να ληφθούν συνδυαστικά για την άμεση ανακούφιση των υπερχρεωμένων νοικοκυριών:

Να επεκταθεί για τρία χρόνια η αναστολή των πλειστηριασμών για τα υπερχρεωμένα φυσικά πρόσωπα και να τροποποιηθεί ο Ν. 3869/2010, ώστε να αναστέλλονται τα καταδιωκτικά μέτρα αυτοδίκαια από την κατάθεση της αίτησης στο Ειρηνοδικείο.Βελτίωση του νόμου για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, με ενίσχυση του σταδίου του εξωδικαστικού συμβιβασμού, ένταξη εμπόρων και μικροεπιχειρηματιών και πρόβλεψη αυτόματης αναστολής καταδιωκτικών ενεργειών.Διαγραφή χρεών και μείωση των επιτοκίων. Θα πρέπει υπό προϋποθέσεις που μπορούν να περιγραφούν αντικειμενικά να διαγραφεί το μεγαλύτερο μέρος των καταναλωτικών δανείων και πιστώσεων που χορηγήθηκαν πριν την κρίση. Η εν λόγω διαγραφή θα επιτρέψει την είσπραξη ενός μικρού μέρους αυτών, αλλά και την σταθερότερη αποπληρωμή των ενυπόθηκων απαιτήσεων. Επίσης κρίνεται απαραίτητη η μείωση των επιτοκίων στην καταναλωτική πίστη, ώστε να μην υπερβαίνουν το νόμιμο δικαιοπρακτικό επιτόκιο. Τα υπερβολικά επιτόκια είναι μία από τις αιτίες που οδήγησαν τα φυσικά πρόσωπα στην υπερχρέωση και ο μόνος τρόπος να αντιμετωπιστούν είναι με τη μείωση αυτών.Δημιουργία και λειτουργία δικτύου νομικής και ψυχολογικής υποστήριξης υπερχρεωμένων πολιτών. Το δίκτυο αυτό θα λειτουργεί με τη συνδρομή των δήμων και των ενώσεων καταναλωτών και θα παρέχει χρηματοοικονομικές συμβουλές στα νοικοκυριά (στάδιο πρόληψης), καθώς και νομική και ψυχολογική υποστήριξη για υπερχρεωμένους (κατασταλτικό στάδιο), κατά τα παραδείγματα κρατών μελών της Ε.Ε. όπως το Βέλγιο, η Ιρλανδία, η Γαλλία, η Ολλανδία κ.α.

Κίνδυνος παραπλάνησης από επιτήδειους

Η ΕΚΠΟΙΖΩ λαμβάνει καθημερινά δεκάδες καταγγελίες καταναλωτών για γραφεία συμβούλων που, χωρίς καμία νομιμοποίηση, ζητούν υπέρογκα χρηματικά ποσά ανά οφειλέτη για τη «διαμεσολάβηση» για εξωδικαστικές ρυθμίσεις και παροχή συμβουλών σε σχέση με τον νόμο για τη ρύθμιση οφειλών. Μάλιστα, καταγγέλλεται ότι τα γραφεία αυτά καλούν στην τύχη από τον τηλεφωνικό κατάλογο και ρωτούν αν υπάρχει στην οικογένεια άτομο ή γνωστός που έχει χρέη σε τράπεζες. Προκειμένου δε να προσελκύσουν τα υποψήφια «θύματά» τους υπόσχονται εγγυημένα αποτελέσματα, γενναίες διαγραφές χρεών παρέχοντας αμφίβολης ποιότητας νομικές υπηρεσίες.

Η ΕΚΠΟΙΖΩ καλεί τους δανειολήπτες να είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικοί με όσες διαφημίσεις αναφέρονται σε «διαμεσολαβητές» δανείων, εξωδικαστικού συμβιβασμού κ.τ.λ. και να εμπιστεύονται μόνο τους φορείς που έχει ανακοινώσει η Γενική Γραμματεία Καταναλωτή στην ιστοσελίδα της. Επιπλέον, θα πρέπει να είναι σωστά ενημερωμένοι, καθώς παρατηρείται έλλειμμα ενημέρωσης και πληροφόρησης των καταναλωτών για τα δικαιώματά τους. Η έλλειψη καταναλωτικής παιδείας είναι άλλωστε ένας από τους λόγους για τους οποίος έλαβε το φαινόμενο της υπερχρέωσης εκρηκτικές διαστάσεις στη χώρα μας. Είναι για αυτό μείζονος σημασίας η έγκυρη και αξιόπιστη πληροφόρηση των καταναλωτών με τη συμβολή θεσμών της Πολιτείας, αλλά και των καταναλωτικών οργανώσεων, προκειμένου να εφοδιαστούν με την απαιτούμενη υπευθυνότητα και γνώση.

Περιπτώσεις διαγραφών

Το Ειρηνοδικείο Λάρισας με την υπ. αριθμ. 106/2011 απόφαση που εξέδωσε στις 19/9 έκανε την ιστορική υπέρβαση, καθώς διέγραψε το 100% των χρεών, 26.179,65 ευρώ, άνεργης δανειολήπτριας. Τέτοια απόφαση λαμβάνεται για πρώτη φορά από ελληνικό δικαστήριο, ανοίγοντας το δρόμο για ανάλογες περιπτώσεις και είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς απέρριψε τους ισχυρισμούς των τραπεζών ότι η δανειολήπτρια δεν προσδιορίζει από που βρίσκει το ποσό για το κόστος διαβίωσης αυτής και της οικογένειας της, αν και εμπεριέχονται στο δικόγραφο της αίτησης τα στοιχεία της μόνιμης αδυναμίας πληρωμής και τα απαραίτητα έγγραφα.

Σε άλλη περίπτωση, που κρίθηκε από το Ειρηνοδικείο Αχαρνών, ο αιτών, 57 ετών, διαζευγμένος, συνταξιούχος αστυνομικός, με μηνιαίο εισόδημα 1.475,00 ευρώ, με παιδιά που παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα υγείας, κλήθηκε να καταβάλει σε συνολικό διάστημα 4 ετών το συνολικό ποσό των 9.600 ευρώ, έναντι συνολικής οφειλής 171.031,81 ευρώ. Συνεπώς, διαγράφηκε το 95% των οφειλών του, δηλαδή 161.431,81 ευρώ, μεταξύ των οποίων και οφειλή του προς το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων. Σημαντικό στοιχείο της εν λόγω απόφασης είναι το γεγονός ότι ο μεγάλος δανεισμός του αιτούντος, που αφορούσε αποκλειστικά σε καταναλωτικά δάνεια και πιστωτικές κάρτες, δεν θεωρήθηκε ότι συνιστά από μόνος του λόγο στοιχειοθέτησης δόλιας περιέλευσής του σε αδυναμία εξυπηρέτησης οφειλών, όπως πρότειναν με τις ενστάσεις τους οι πιστώτριες τράπεζες.

Σε ακόμα μία περίπτωση, που κρίθηκε από το ίδιο Ειρηνοδικείο, οι αιτούντες, ηλικίας 60 και 59 ετών, παντρεμένοι, με μία εξ αδιαιρέτου κατοικία, εμπορικής αξίας 85.000 ευρώ, κλήθηκαν να καταβάλουν, για 24 έτη, το ποσό των 150,00 ευρώ κάθε μήνα έκαστος, ενώ, παράλληλα, απαλλάχθηκαν από το υπόλοιπο των οφειλών τους, ύψους 202.640,03 ευρώ, δηλαδή διαγράφηκε το 78,69% των οφειλών τους. Το εισόδημα της οικογένειας προέρχεται μόνο από τη σύνταξη του συζύγου, ύψους 1.154,49 ευρώ, καθώς η σύζυγος είναι άνεργη.

Τέλος, μια τέταρτη υπόθεση, η οποία κρίθηκε από το Ειρηνοδικείο Καλλιθέας, αφορούσε σε δανειολήπτρια, ηλικίας 58 ετών, διαζευγμένη, χωρίς προστατευόμενα τέκνα, εν αναμονή έκδοσης της σύνταξής της, με συνολικό ποσό οφειλών, ύψους 147.633,62 ευρώ. Βάσει της απόφασης, που έλαβε υπόψη και την αξία της κατοικίας της (60.000 ευρώ), η δανειολήπτρια θα καταβάλει 350 ευρώ κάθε μήνα και για 4 έτη, μόλις αρχίσει η καταβολή της σύνταξής της, ενώ, στη συνέχεια, 252,14 ευρώ για 15 έτη. Συνολικά, δηλαδή, θα καταβάλει στους πιστωτές της, σε διάστημα 19 ετών, το ποσό των 62.185,2 ευρώ και θα διαγραφεί ποσοστό 57,88% του χρέους της.