Οι Επιστήμες Αγωγής είναι «Χαρούμενες» Επιστήμες, του Γιώργου Μαυρογιώργου

Γιώργος Μαυρογιώργος* Το χειμερινό εξάμηνο 2011-12, είχα την ευκαιρία να διδάξω σε Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Νηπιαγωγών, του Τμήματος Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου, το μάθημα «Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής», σε πρωτοετείς φοιτήτριες και το Χριστόδουλο. Δεν είναι εύκολη υπόθεση να διδάσκεις σε πανεπιστήμιο, σε πρωτοετείς φοιτήτριες, με δεδομένη την απαξίωση των σπουδών, την αποσύνδεση των σπουδών από το δικαίωμα στην εργασία και τα υψηλά ποσοστά ανεργίας πτυχιούχων. Δεν είναι εύκολο να διδάσκεις σε Τμήμα, που από ό, τι φαίνεται, δεν είναι πρώτη επιλογή.
Γιατί, λοιπόν, οι πρωτοετείς φοιτήτριες στο Πρόγραμμα Νηπιαγωγών, να είναι «όλο αυτιά» ενεργητικής ακρόασης σε μάθημα «μαύρης παιδαγωγικής» που επιβάλλει τον πειθαναγκασμό και την υποχρεωτική φυσική παρουσία για ένα πτυχίο χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα; Θεωρούμε ότι η «Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής» είναι απόπειρα ακαδημαϊκού «προσανατολισμού», συμβουλευτικής, ευαισθητοποίησης και «προσηλυτισμού» πρωτοετών φοιτητριών σε ένα πρόγραμμα σπουδών διάρκειας τεσσάρων ετών.
Διεκδικήσαμε να «πάρουν στα σοβαρά» τις σπουδές τους και να μπουν, από το πρώτο έτος, σε μια ουσιαστική σχέση με μαθήματα «δημιουργικής αϋπνίας» και εγρήγορσης. Κι εννοώ μαθήματα άσκησης στη διαφωνία, την αμφιβολία, το σεβασμό στο λάθος, σε ερωτήσεις που αφυπνίζουν τη σκέψη για γνώση. Μαθήματα που γίνονται ξυπνητήρι διακριτικής απόσυρσης της αυθεντίας του δασκάλου. Μαθήματα αντοχής στην αποκαθήλωση της κοινοτυπίας και του απλοϊκού. Μαθήματα έμμονης περιέργειας, αμφισβήτησης και συναγερμού μπροστά σε εμπρηστικό υλικό που «βάζει φωτιές».
Από πολύ ενωρίς στα μαθήματά μας, καταλήξαμε σε ένα άτυπο «συμβόλαιο». Συμφωνήσαμε ότι είμαστε δεσμευμένοι ώστε να απολαύσουμε και να χαρούμε τις σπουδές. Χωρίς να διεκδικούμε την πατρότητα της «Χαρούμενης Επιστήμης» απ τον Νίτσε, δώσαμε στο μάθημα τον τίτλο «Επιστήμες της Αγωγής : Χαρούμενες Επιστήμες»! Έτσι κι αλλιώς, η σπουδή του παιδιού και της εξελικτικής και δυναμικής του σχέσης με το σχολείο και τη γνώση, εμπεριέχει τη χαρά. Αυτή, ωστόσο, δε χαρίζεται.
Ήταν χαρά που αποφύγαμε το μαρτύριο της βιβλιογραφικής ανηδονικής απομνημόνευσης φορμαλιστικών ορισμών, αφορισμών, εννοιών και όρων. Η απομνημόνευση ταλαιπωρεί τη μνήμη και υποθάλπει την «αμνησία». Δε δώσαμε προτεραιότητα στους πλατωνικούς διαλόγους και ιδέες, αν και θυμηθήκαμε το «Μένονα» για να ανιχνεύσουμε τη σωκρατική θέση του «λάθους» στη μάθηση ή τη θέση του λάθους στην ιστορία των επιστημών. Δε λέω, ανοίξαμε και το «Φαίδρο» για να εντοπίσουμε τις απαρχές της κριτικής που γίνεται σήμερα για τη βίαιη εισβολή των τεχνολογιών στην εκπαίδευση.
Με χαρά αποδεσμευτήκαμε από τις καθιερωμένες προσεγγίσεις εγχειριδίων «Εισαγωγής» στους επιμέρους κλάδους των Επιστημών της Αγωγής, αν και οριοθετούσαμε τις θεμελιώδεις θεωρητικές και μεθοδολογικές τους προκείμενες κάθε φορά που έρχονταν για συζήτηση επιλεγμένα «παραδειγματικά» πεδία της εκπαίδευσης. Μας ενθουσίασε η πρωτοβουλία