Διάλεξη για τους αρχαίους λιμένες

Όλο και περισσότερα μεγάλα ερευνητικά προγράμματα διενεργούνται στον τομέα των αρχαίων λιμένων της Ελλάδας και της Μεσογείου με τη χρήση προηγμένης τεχνολογίας. Για τους σημαντικούς αυτούς τόπους της Μεσογείου, αλλά και για τον νέο κλάδο της γεωαρχαιολογίας λιμένων ή της λιμενικής και παράκτιας γεωαρχαιολογίας, όπως συχνά αποκαλείται, θα μιλήσει η δρ. Καλλιόπη Μπάικα, αρχαιολόγος της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων.

Αρχαίοι λιμένες εντοπίζονται συχνά στη συμβολή ξηράς και θάλασσας, εκεί που το μεσογειακό παράκτιο αρχαιοπεριβάλλον

έχει υποστεί μεγάλες γεωμορφολογικές αλλαγές από την αρχαιότητα ως σήμερα. Άλλοι είναι καταβυθισμένοι, άλλοι έχουν επιχωθεί, ενώ σε διαφορετικές περιπτώσεις έχουν ανυψωθεί και χάσει κάθε επαφή με τη θάλασσα, εξαιτίας της συνεχούς μεταβολής της ακτογραμμής, γεγονός που οφείλεται σε ποικίλους παράγοντες. Εδώ έρχεται η συστηματική γεωαρχαιολογική προσέγγιση η οποία, απολύτως αναγκαία πλέον, θα τους μελετήσει ως αρχαιολογικά και γεωγραφικά σύνολα.

Μέχρι πρόσφατα, η ενάλια αρχαιολογία μονοπωλείτο από την έρευνα των ναυαγίων, τις εξαιρετικές «χρονοκάψουλες πληροφοριών», που ωστόσο δεν αποτελούν παρά στατικά συμβάντα μέσα στον χρόνο και είναι περιορισμένα στον χώρο. Οι αρχαίες λιμενικές λεκάνες, όμως, ως πεδία έρευνας έχουν τη δική τους σημασία στην επιστήμη της αρχαιολογίας και όχι μόνο, καθώς αποτελούν μεγάλες δεξαμενές πληροφοριών, όπου πολυ-επιστημονικά δεδομένα «κατακάθονται» μέσα στους αιώνες και αποτυπώνουν γεωλογικά συμβάντα του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά και των ανθρωπογενών παρεμβάσεων.

Μέσα από τη μελέτη της στρωματογραφίας τους, λοιπόν, μπορεί να αποκαλυφθεί η περίπλοκη συχνά γεωλογική ιστορία μίας παράκτιας θέσης και η εξελικτική δυναμική της ακτογραμμής, αλλά και να δώσει πολύτιμα δεδομένα για την οικονομία, τη στρατηγική, την αρχαία τεχνολογία και γενικότερα στοιχεία του πολιτισμού που μετάτρεψε έναν φυσικό όρμο σε αρχαίο λιμάνι.