ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗΣ

Αγαπημένα εγκλήματα

Τι αρέσει περισσότερο στο ακόρεστο κινηματογραφικό και τηλεοπτικό  κοινό; Ασφαλώς τα  εγκλήματα. Δεν υπάρχει καλύτερη αφήγηση από κείνη που παρουσιάζει απίθανες πράξεις εκδίκησης, σκληρούς φονιάδες που παραβαίνουν πάσα ηθική, γυναίκες διεφθαρμένες, αστυνομικούς που κονιορτοποιούν το καθήκον τους. Ο θεατής είναι κι αυτός «παράνομος» – έτσι θέλει να νιώθει τουλάχιστον – γι αυτό άλλωστε  ταυτίζεται πολύ συχνά με τον παραβάτη και το γλεντάει κανονικά ερήμην του νόμου.

Οι ταυτίσεις βέβαια δεν γίνονται τυχαία. Ο παρανοϊκός φονιάς που σφάζει ανυπεράσπιστα γύναια δεν κερδίζει πολλούς φίλους, αντίθετα ο άνθρωπος που εκδικείται για λόγους τιμής, ο,τι κι αν κάνει, είναι ηθικός έστω και αν ανταποδίδει το έγκλημα που υπέστη (φόνος ενός παιδιού, βιασμός κάποιας γυναίκας, διατάραξη της εννόμου τάξεως). Απόδειξη η  τεράστια τηλεθέαση που επιτυγχάνουν οι αστυνομικές σειρές. Τόση αφοσίωση στο έγκλημα; Τόση αδυναμία στους έξυπνους φόνους;

Παλαιότερα, στις αμερικάνικες αστυνομικές ταινίες υπήρχε ρήτρα που επέβαλε την τελική σύλληψη του εγκληματία. Ληστεία τραπέζης; Απαγωγή κάποιου μεγαλόσχημου προσώπου; Άδικη επίθεση; Οι «κακοί» μπορούν να το γλεντήσουν με τη διαφορά ότι τελικά ο νόμος θα θριαμβεύσει και οι κανάγιες θα πάνε στη φυλακή ή στον αγύριστο. Ακόμα και στο «Μπόνι  και Κλάιντ» που οι ήρωες είναι σεβαστοί, αθώοι και αγαπημένοι, τελικά τόσο αίμα θα πρέπει να οικονομηθεί από το νόμο, έστω κι αν ο εκτελεστής τους είναι πιο αντιπαθής κι από τον ίδιο τον διάβολο.

Οι σκηνοθέτες ξέρουν βέβαια ότι ένα σπέρμα εγκληματικότητας ενυπάρχει σε κάθε άνθρωπο – ακόμα και στους έφηβους και στα μωρά. Οπότε εμφανίζεται το δίλημμα : ταινία χωρίς «κακό ήρωα» δεν λέει τίποτα. Κατά συνέπεια επινοούν τον καλό ήρωα που, επειδή δέχθηκε άγρια επίθεση, αναγκάζεται να κάνει τον κακό ωσότου εκδικηθεί και  επανέλθει στην προτέρα νηφάλια κατάστασή του.  Γενικά όταν η έννομη τάξη διαταράσσεται και οι προστάτες της αρετής εκστρατεύουν, η κινηματογραφική αφήγηση παίρνει διπλό βραβείο: τόσο για την ικανότητα των θετικών ηρώων στο αντανακλαστικό έγκλημα όσο και για τα ματωμένα χέρια τους που νίπτονται στην κρήνη της αρετής.

Εκεί, πάνω κάτω στη μέση της εκάστοτε ταινίας, γύρω στα μεσάνυχτα, οι θεατές είναι «καταματωμένοι», κυνηγημένοι, με την ψυχή στο στόμα – θηρία σωστά. Τότε οι απωθήσεις χαλαρώνουν, τα εγκλήματα πέφτουν βροχή, το «ο συ μισείς ετέρω μη ποιήσεις» μεταμορφώνεται σε «οδόντα αντί οδόντος» και γενικά τα ταμεία γεμίζουν. Όσο για την καθαρή συνείδηση μπορεί να εγκληματεί χωρίς σταλαματιά αίμα.