Ο θεατρικός χρόνος

Αν ορέγεται κανείς ανθρώπους που μιλούν εξ ιδίας εμπειρίας και με τρόπο που θυμίζει άμεση πείρα και προσωπική ματιά, τότε τα κείμενα του Ντέϊβιντ Μάμετ προκαλούν εξαιρετική έλξη, έναν παράξενο ενθουσιασμό διότι η βαθύτητα πηγαίνει χέρι χέρι με την αυθεντικότητα.

Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου του με δοκίμια για το «Θέατρο» που αφιερώνεται στο χρόνο, διαβάζουμε : « Το μεγάλο μυστήριο των παραστατικών τεχνών είναι ο χρόνος. Οι πλαστικές τέχνες υπάρχουν και μπορούν να παρατηρηθούν με άνεση. Επίσης μπορεί κανείς

να αποκομίσει μιαν εντύπωση από μια στιγμιαία ματιά». Όντως ένα άγαλμα ή ένας πίνακας κατά κάποιο τρόπο υπηρετούν τη στιγμή ακόμη κι αν ένας πίνακας εμφανίζεται με ίχνη αφηγηματικότητας ή ένα γλυπτό θυμίζει κάποια κίνηση που μετεωρίζεται μέσα στον εαυτό της. Άρα οι πλαστικές τέχνες συμμαχούν εσωτερικά με το παρόν, ενώ αντίθετα οι παραστατικές τέχνες παραδίδονται στη χρονική διαδοχή. Τι σημαίνει αυτό; Ότι το άγαλμα έχει μια διάσταση ενώ το θέατρο ξετυλίγεται μέσα στο χρόνο.

Με ένα λόγο ενώ ο ζωγράφος και ο γλύπτης αποτυπώνουν την πλαστικότητα, ο σκηνοθέτης επωμίζεται τον χρόνο και τον μεταδίδει στον ηθοποιό ο οποίος παίζει την τελευταία ζαριά. Πράγματι, μόλις ο ηθοποιός έχει σωματική αντίδραση, τότε ο σκηνοθέτης «πρέπει να το βουλώσει». Υπάρχει – λέει ο Μάμετ – ένα όριο στον αριθμό των πληροφοριών που μπορεί να καταναλώσει ένας ηθοποιός στη διάρκεια της ημέρας, έτσι ο σκηνοθέτης πρέπει να κρατά τη γλώσσα του και να ελέγχει αυστηρά την επιθυμία του να εκφραστεί, γιατί όταν ο ηθοποιός χάσει την αυτοσυγκέντρωσή του η πρόβα έχει τελειώσει».

Αυτό που πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι ο σκηνοθέτης διδάσκει το χρόνο ή με άλλα λόγια την δραματικότητα και τη μεταμόρφωση των ηθοποιών. Πιο συγκεκριμένα ο ρόλος του ηθοποιού είναι μια διαρκώς μεταμορφούμενη γλυπτική η οποία ολοκληρώνεται με τη λήξη του έργου. Άρα το πριν και το μετά που δεν υπάρχει στο γλυπτό, στη θεατρική σκηνή έχουμε περίπλοκη διαδοχή, αινιγματική διάχυση και περίπλοκη δραματικότητα. Κατά κανόνα ο θεατής παραδίδεται στην πλοκή, ωστόσο ο,τι κι αν λέει η πλοκή το βασικό στοιχείο του θεάτρου είναι ο χρόνος.

Το μυστήριο στο θέατρο είναι ο χρόνος, λέγει ο Μάμετ. Πως να χρησιμοποιήσει κανείς τον χρόνο; Η απόρριψη του ασήκωτου φορτίου που ενσαρκώνει η ανθρώπινη ιδιότητά μας, είναι ο σκοπός του θρησκευτικού αποκρυφισμού, του γιόγκι, του εραστή και του ναρκομανούς – να ζει σε έναν άχρονο κόσμο, να κατακτήσει τη μη ύπαρξη.