Γήρας τ’ ουλόμενον

Του Αλέξανδρου Ντάσκα*

ΤΟ ΓΗΡΑΣ, διηγείται ο Ησίοδος στη «Θεογονία» του, είναι τέκνο της Νύχτας και αδελφός, μεταξύ άλλων, του Θανάτου και του Υπνου, αλλά και της Απάτης και της Εριδος. Την πανάρχαια θεογονική παράδοση επιβεβαιώνει το συνταξιοδοτικό μας σύστημα, στο άκουσμα του οποίου οι νεότεροι ψάχνουν το τηλεκοντρόλ και οι γηραιότεροι καταπίνουν αξιοπρέπεια και εξάντληση για να επιδοθούν στα αθλήματα αντοχής που τους επιβάλλει, προκειμένου να επιβιώσουν έμφοβοι ότι η κρατική «ελεημοσύνη» θα εκλείψει ανά πάσα στιγμή. Γύρω από τις συντάξεις εκδηλώνονται μία σειρά από βαθύτερες παθογένειες

της σύγχρονης Ελλάδος, από τη δημογραφική συρρίκνωση μέχρι την κακοδιοίκηση, την απάνθρωπη μεταχείριση του αδυνάμου, τη διαφθορά των απατηλών συνταξιούχων και την εριστική ιδιοτέλεια των διαγκωνιζόμενων φορέων.
ΕΝΑ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΙΚΟ σύστημα οφείλει να είναι δίκαιο και λειτουργικό, ανταποκρινόμενο έργω στις ανάγκες του συνταξιούχου. Και στους δύο αυτούς στόχους το ελληνικό σύστημα έχει χαμηλότερες επιδόσεις από το ικανοποιητικό. Συχνά προστίθεται και ένα τρίτο κριτήριο: η βιωσιμότητα. Ωστόσο, το γεγονός ότι η βιωσιμότητα διακρίνεται από τη δικαιοσύνη είναι ενδεικτικό της κρατούσας αντίληψης όχι μόνο στον πολιτικό κόσμο, αλλά και στην πλειονότητα των πολιτών. Θα μπορούσε, πιστεύεται ευρέως, ένα συνταξιοδοτικό σύστημα να είναι δίκαιο χωρίς να είναι βιώσιμο. Θα ικανοποιούσε τις «δίκαιες» απαιτήσεις των συνταξιούχων του παρόντος, αλλά δεν θα επεβίωνε ώστε να καλύψει τις ανάγκες των συνταξιούχων του μέλλοντος. Για το μέλλον «έχει ο Θεός», αλλά κι αν ακόμα δεν έχει, δεν θα ζούμε για να το μάθουμε. Κυνική ελπίδα.
ΔΙΚΑΙΟ, ΟΜΩΣ, οφείλει να είναι το συνταξιοδοτικό σύστημα τόσο «εσωτερικά», όσο και «εξωτερικά». Η «εξωτερική» δικαιοσύνη αφορά τη σχέση της συνταξιοδότησης προς την κοινωνία και προς τις μέλλουσες γενεές. Οι βιοτικές ανάγκες των συνταξιούχων θα πρέπει να καλύπτονται με σεβασμό στην αξιοπρέπειά τους και την εργασιακή συνεισφορά τους στο κοινωνικό σύνολο (και μία βασική σύνταξη 360 ευρώ προδήλως παραβιάζει αυτή την επιταγή), χωρίς να επιβαρύνεται υπέρμετρα ούτε ο διαρκώς συρρικνούμενος λόγω δημογραφικής κρίσης και κινούμενος μεταξύ δουλοπαροικίας και ανεργίας ενεργός πληθυσμός, ούτε να υποθηκεύεται το μέλλον, στο οποίο –σύμφωνα με τα σημερινά στοιχεία– συντάξεις δεν θα υπάρχουν…
ΑΛΛΑ ΚΑΙ «εσωτερική» δικαιοσύνη, όπου κάθε συνταξιούχος θα συντηρείται με βάση τα όσα ορίζει ο νόμος, και με τη σειρά του ο νόμος θα ανταποκρίνεται σε στοιχειώδεις ηθικές αξιολογήσεις.

*Ο Αλέξανδρος Ντάσκας είναι δικηγόρος Αθηνών.