Η ντροπή της Ευρώπης

Μετάφραση – επιμέλεια του ΣΤΕΡΓΙΟΥ ΖΙΑΜΠΑΚΑ

Τις διαστάσεις της ανθρωπιστικής κρίσης στη χώρα μας καταγράφει σε δημοσίευμά της η βρετανική εφημερίδα «Guardian», με τίτλο «Η Ελλάδα αντιμετωπίζει μια ανθρωπιστική κρίση» (“Greece is facing a humanitarian crisis”). Η δημοσιογράφος Alex Politaki τονίζει στο κείμενό της πως παρά το γεγονός ότι, σύμφωνα με τα πρότυπα φτώχειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ελλάδα

αντιμετωπίζει μια αναμφισβήτητη ανθρωπιστική κρίση, κανένα από τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης δεν παραδέχεται τις ευθύνες που προκύπτουν από την ευρωπαϊκή «μέθοδο διάσωσης».
Το δημοσίευμα της εφημερίδας «Guardian» αναφέρει στην εισαγωγή του ότι οι ευρωπαϊκές κοινωνίες συνήθως υποθέτουν ότι οι ανθρωπιστικές κρίσεις πραγματοποιούνται μόνο στον απόηχο φυσικών καταστροφών, επιδημιών, πολέμων ή πολιτικών αντιπαραθέσεων, θέτοντας την ερώτηση αν μια τέτοια κρίση θα μπορούσε να συμβεί σε μια ευρωπαϊκή χώρα, ειδικά σε μία που είναι μέλος της ΕΕ. Και όμως, εμπειρογνώμονες θα υποστηρίξουν ότι η Ελλάδα είναι σήμερα στο κέντρο μιας ανθρωπιστικής κρίσης. Ο επικεφαλής των Γιατρών του Κόσμου, Νικήτας Κανάκης, της μεγαλύτερης και πιο σημαντικής Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα, ήταν από τους πρώτους που το δήλωσαν ανοιχτά.
Η περιοχή του λιμανιού του Περάματος, κοντά στην Αθήνα, συγκεκριμένα, είναι στη μέση μιας ανθρωπιστικής καταστροφής. Η Ιατρική Εταιρεία Αθηνών, ο μεγαλύτερος επαγγελματικός φορέας του είδους του, έχει στείλει ακόμη και μια επίσημη επιστολή στον ΟΗΕ ζητώντας την παρέμβαση.
Ο «Guardian» επισημαίνει πως οι λόγοι για τους οποίους οι αναφορές στην ελληνική ανθρωπιστική κρίση είναι ελάχιστες είναι πολιτικοί. Εφόσον αναγνωριστεί η σοβαρότητα της κατάστασης, τόσο από την ελληνική κυβέρνηση όσο και από την ΕΕ, θα πρέπει επίσης να αναγνωριστεί ότι η σημερινή κατάσταση είναι αποτέλεσμα της λεγόμενης οικονομικής διάσωσης. Ως εκ τούτου, οι Αρχές έχουν επιλέξει να σιωπήσουν.
Είναι αλήθεια ότι δεν υπάρχει γενική συμφωνία σχετικά με το τι συνιστά μια ανθρωπιστική κρίση. Ο ορισμός, όμως, που χρησιμοποιείται από άτομα με εμπειρία, είναι πρακτικός και απλός. Μια ανθρωπιστική κρίση χαρακτηρίζεται από αύξηση της φτώχειας, διεύρυνση της ανισότητας στον τομέα της εκπαίδευσης και της κοινωνικής προστασίας, καθώς και από έλλειψη πρόσβασης σε υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας. Ιδιαίτερα σημαντικοί δείκτες είναι η απώλεια της πρόσβασης σε υπηρεσίες πρωτοβάθμιας υγείας, ιατρικές εξετάσεις, νοσηλεία και φαρμακευτική αγωγή. Με άλλα λόγια: όταν βλέπετε μια κρίση, δεν πρόκειται να διαψευστεί από κάτι άλλο.

Περασμένα μεγαλεία
Η Ελλάδα ποτέ δεν φανταζόταν ότι θα μπορούσε να αντιμετωπίσει μια ανθρωπιστική κρίση. Σύμφωνα με τον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης του ΟΗΕ, το 2008 η Ελλάδα κατετάγη 18η στον κόσμο. Κανείς στη χώρα πραγματικά δεν πίστευε ότι αυτό θα μπορούσε να αλλάξει τόσο δραματικά.
Ήταν ψεύτικη η ασφάλεια που προσφερόταν από τα θεσμικά όργανα και τους μηχανισμούς της ΕΕ. Τα κράτη μέλη έπρεπε να πληρώσουν για αυτήν την «κατά φαντασία» ασφάλεια, εκπληρώνοντας απαιτητικά οικονομικά και πολιτικά κριτήρια. Το παράδοξο είναι ότι ακόμα και η ΕΕ, ως υποτιθέμενος εγγυητής της ασφάλειας και της ευημερίας των κρατών-μελών, έχει σαφώς καθορισμένους τρόπους μέτρησης της φτώχειας, είτε με απόλυτο, είτε με σχετικό τρόπο, που αποδεικνύουν ότι η ανθρωπιστική κρίση υπάρχει στην Ελλάδα.
Με βάση τα κριτήρια και τα δεδομένα της ΕΕ, η Ελλάδα είναι μια χώρα σε κατάσταση σοβαρής ένδειας. Το 2011, το 31,4% του πληθυσμού, ποσοστό που μεταφράζεται σε 3,4 εκατομμύρια ανθρώπους, ζει με εισόδημα κάτω από το 60% του εθνικού διάμεσου διαθέσιμου εισοδήματος. Την ίδια στιγμή, το 27,3% του πληθυσμού (1,3 εκατομμύρια άτομα) ήταν στον κίνδυνο της φτώχειας. Δεν υπάρχουν ακόμη στοιχεία για το 2012, αν και τα πράγματα έχουν σίγουρα επιδεινωθεί.
Χρησιμοποιώντας περαιτέρω δείκτες της ΕΕ, ένα μεγάλο ποσοστό των ελληνικών νοικοκυριών ζει σήμερα σε συνθήκες «υλικής στέρησης». Λίγο περισσότερο από 11%, στην πραγματικότητα, ζουν σε «ακραία υλική στέρηση», το οποίο σημαίνει ότι διαβιώνει χωρίς αρκετή θέρμανση, ηλεκτρική ενέργεια, και χωρίς να χρησιμοποιεί ένα αυτοκίνητο ή ένα τηλέφωνο. Επίσης, το ποσοστό αυτό έχει κακή διατροφή, στερείται κρέας ή ψάρι σε εβδομαδιαία βάση και αδυνατεί, ολικώς ή μερικώς, να καλύψει τα έξοδα έκτακτης ανάγκης ή για ενοίκιο και λογαριασμούς.
Η αναποτελεσματικότητα των ευρωπαϊκών προγραμμάτων για την επανένταξη των ανέργων και η έλλειψη εθνικών προγραμμάτων κοινωνικής προστασίας έχουν ωθήσει τους πολίτες ακόμη πιο κάτω από τις τάξεις της φτώχειας. Το ενήλικο ποσοστό ανεργίας διαμορφώθηκε στο 26,8% τον Οκτώβριο 2012. Το επίπεδο αυτό, αν και καταγράφει τεράστια άνοδο σε σύγκριση με το πρόσφατο παρελθόν, ακόμη δεν δίνει την πραγματική εικόνα. Παραλείπει, για παράδειγμα, την ανεργία που προκύπτει από την αδυναμία χιλιάδων μικρών επιχειρήσεων. Θα πρέπει να προστεθεί το ποσοστό εργαζόμενων φτωχών, δηλαδή τους εργαζόμενους με χαμηλούς μισθούς, με τους οποίους δεν μπορούν να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες. Η εν λόγω κατηγορία, αγγίζοντας το 13% του εργατικού δυναμικού, αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο ποσοστό των εργαζόμενων φτωχών στην ευρωζώνη.
Τρεις δείκτες είναι ενδεικτικοί μιας ανθρωπιστικής κρίσης. Πρώτον, ο αριθμός των αστέγων έχει αυξηθεί σε πρωτοφανή επίπεδα για μια ευρωπαϊκή χώρα: ανεπίσημες εκτιμήσεις τούς υπολογίζουν σε 40.000. Δεύτερον, το ποσοστό των Ελλήνων δικαιούχων των ιατρικών υπηρεσιών ΜΚΟ σε ορισμένα αστικά κέντρα καταγράφηκε στο 60% του συνόλου το 2012. Αυτό θα ήταν αδιανόητο ακόμη και πριν από τρία χρόνια, δεδομένου ότι οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται συνήθως σε μετανάστες και όχι σε Έλληνες. Τρίτον, υπήρξε εκρηκτική ανάπτυξη σε συσσίτια και γενική διανομή τροφίμων. Τα επίπεδα δεν έχουν καταγραφεί επίσημα, αλλά η Εκκλησία στην Ελλάδα διανέμει περίπου 250.000 μερίδες φαγητού καθημερινά, ενώ είναι άγνωστος ο αριθμός των μερίδων που διανέμονται από τις δημοτικές αρχές και τις ΜΚΟ. Με την πρόσφατη παραγγελία της κυβέρνησης, η διανομή τροφίμων θα επεκταθεί στα δημοτικά σχολεία, λόγω της αυξανόμενης συχνότητας των παιδιών στο σχολείο που λιποθυμούν, εξαιτίας χαμηλής πρόσληψης θερμίδων, ενώ παροχή ελαφριών γευμάτων προβλέπεται και για τους νέους φοιτητές.
Η απόδειξη της φτώχειας, της ανισότητας, και η αδυναμία πρόσβασης σε πρωτοβάθμιες υπηρεσίες πρόνοιας επιβεβαιώνουν τις όλο και πιο απελπιστικές δηλώσεις από ανθρώπους στην πρώτη γραμμή. Η Ελλάδα έχει γίνει ένα πεδίο ανθρωπιστικής δράσης και πρέπει να αντιμετωπίζεται ως τέτοιο, τονίζει το δημοσίευμα του «Guardian», καταλήγοντας στον χαρακτηρισμό «ντροπή για την ελληνική κυβέρνηση και την ΕΕ», κατηγορώντας τις Αρχές ότι κάνουν τα «στραβά μάτια» σε αυτή την εικόνα.