Κρίση και στη διανόηση

Του ΗΛΙΑ Δ. ΚΑΛΛΙΩΡΑ

Η παρούσα οικονομική κρίση συσχετίζεται με την παράλληλη κρίση στη διανόηση. Οι απανταχού διανοούμενοι έγιναν αγαθό σε ανεπάρκεια. Στέρεψαν. Οι άνθρωποι που είναι υπεύθυνοι να διαμορφώνουν τις πανανθρώπινες αντιλήψεις και συνειδήσεις, δηλαδή το ιδεολογικό μας σύστημα, εκλείπουν. Οι προικισμένοι φάροι της ορθότητας και του θάρρους είναι πια πολύ λίγοι. Συνεπώς, τα γνωσιακά φώτα και οι αληθινές φωνές της «συνείδησης του κόσμου» τρεμοσβήνουν. Δεν είναι τυχαίο το ότι φτάσαμε μέχρις εδώ και για αυτόν τον επιπρόσθετο λόγο. Διανοητής σημαίνει,

κατά την άποψή μου, το απαύγασμα της νοητικής ώσμωσης που ξεπροβάλλει μέσα από τις βαθύτερες έννοιες των τριών λέξεων: γνώση, αρετή και αλήθεια.
Γνώση χωρίς αρετή είναι ένα μαύρο σύννεφο «πονηρών δαιμονίων», που βρίσκονται πάνω από τη γη και τους ανθρώπους. Γνώση χωρίς αλήθεια είναι ένα ταξίδι-αποστολή με αρχή, αλλά χωρίς προορισμό και τέλος. Αρετή χωρίς αλήθεια είναι μια «αρνητική προσωπική ευλογία», είναι ένας ψευδής, ιδιότυπος, κρυφός και φαρισαϊκός υπερατομικισμός. Κάποτε, σας θυμίζω, οι πραγματικοί διανοούμενοι φορούσαν ευτελή ενδύματα και ταξίδευαν στη β’ θέση. Σήμερα, αντιθέτως, οι αντίστοιχοι «ίδιοι» περιβάλλονται από ένδυση που φέρει λιλιπούτειες ταμπέλες του Louis Vuitton και Hermes και ταξιδεύουν στην α’ θέση. Ως εκ τούτου, χωρίς την αλήθεια, και σε συνάρτηση με την έλλειψη της κριτικής ανάλυσης, της ερμηνείας των θεσμών και της ηθικής καθοδήγησης από τους διανοητές, τα πνευματικά φώτα της οικουμένης είναι σβηστά.
Δυστυχώς, η περιβόητη οικονομία των αγορών/τραπεζών, που την περιγράφουν έξοχα οι πολύχρωμες οθόνες των golden boys, σκότωσε τα όποια τελευταία πνευματικά αντισώματα είχαν μέσα τους οι κατ’ επίφαση πια διανοούμενοι αστέρες. Οι ίδιοι έγιναν δούλοι και υπηρέτες: τόσο του σαρκικού εαυτού τους, όσο και της όποιας άλλης ισχυρής εξουσίας ή καλοπληρώνοντος θεσμού. Τώρα υπηρετούν την όποια εξουσία (δεξιά ή αριστερή, δεν έχει καμία απολύτως διαφορά ή σημασία), με δράσεις που έρχονται σε απόλυτη αντίθεση με τα βαθύτερα πιστεύω τους, ή άλλως, με τη χαμένη πια ιδανική αποστολή τους.
Μάλιστα, δεν είναι λίγες οι φορές που οι ίδιοι σχεδιάζουν ακόμη και την κατάληψη της ίδιας της εξουσίας, εκμεταλλευόμενοι μάζες, ήθη και αγώνες, μονάχα για το εγώ τους. Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα, που, ομοίως, οι «διανοούμενοι» ταυτίζονται απόλυτα και με το ενίοτε σύστημα εξουσίας: εκεί που μετέπειτα γίνονται και οι καλύτεροι υπηρέτες του. Ξέρουν πολύ καλά πως η καθοδήγηση και ο έλεγχος των μαζών απαιτεί συναινετικές διαδικασίες και πολιτικές. Πλέον, το ύψιστο καθήκον των εν λόγω «διανοουμένων» είναι η «διαμόρφωση» της κοινής ιδεολογικής γραμμής «συναίνεσης». Αφού, χωρίς την απαραίτητη διαμόρφωση της κοινωνικής «συναίνεσης», λίγα «καλά» μπορούν να γίνουν για το «συμφέρον» του όποιου κοινωνικού συνόλου.
Οπότε, για τους διανοούμενους, τα νομίμως ασκούμενα δικαιώματά τους, τους οδηγούν στη δική τους μόνο προσωπική (και όχι στην αντίστοιχη πανανθρώπινη) αλήθεια. Οι διανοούμενοι, πι