Eurobank: Υπερβολική η συζήτηση για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους

Ως υπερβολική χαρακτηρίζει τη δημόσια συζήτηση για τη βιωσιμότητα του χρέους η Eurobank, όταν στη σημερινή συγκυρία επείγουν η επιτάχυνση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος.

Ειδικότερα, στην εβδομαδιαία ανάλυσή της “7 Ημέρες Οικονομία” η Eurobank σημειώνει:

• Διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις:

η κυβέρνηση συνεχίζει την αναδιάρθρωση του δημοσίου τομέα τόσο με την εφαρμογή του προγράμματος της διαθεσιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων όσο και με το σχέδιο αναδιάρθρωσης των αμυντικών βιομηχανιών και της ΛΑΡΚΟ.• Στοιχεία Κεντρικής Κυβέρνησης: η υστέρηση εσόδων αλλά και ο έλεγχος των δαπανών για υγειονομική περίθαλψη αποτελούν τους καθοριστικούς παράγοντες για την επίτευξη δημοσιονομικού πλεονάσματος για ολόκληρο το 2013.• Τριμηνιαίο ΑΕΠ: θετική εξέλιξη η μείωση του ΑΕΠ κατά μόνο -4,6% σε ετήσια βάση το δεύτερο τρίμηνο του 2013 σε συνθήκες πρωτοφανούς μείωσης της ρευστότητας της οικονομίας• Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών: συνεχίστηκε τον Ιούνιο η εντυπωσιακή μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου που το α΄ εξάμηνο 2013 βελτιώθηκε στο -3,3% του ΑΕΠ από -7,3% το α’ εξάμηνο 2012, εξαιτίας κυρίως της μείωσης του ελλείμματος στο ισοζύγιο καυσίμων (-36,1%) και της αύξησης του πλεονάσματος του ταξιδιωτικού ισοζυγίου (+10,4%).• Τουρισμός: επιβεβαιώνεται η αισιοδοξία για την πορεία του τουρισμού το 2013. Τα στοιχεία για τον Ιούνιο δείχνουν αύξηση των τουριστικών εισπράξεων 20,6%, των αφίξεων 16,1% και της μέσης δαπάνης 3,9%.

Τις τελευταίες εβδομάδες φαίνεται να υπάρχει μια μεταστροφή του ενδιαφέροντος από την εφαρμογή του μεταρρυθμιστικού προγράμματος προς τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους και το χρηματοδοτικό κενό της περιόδου 2014-16.

Χωρίς να παραγνωρίσουμε τη σημασία του ζητήματος της βιωσιμότητας του χρέους θεωρούμε πως η συγκεκριμένη μεταστροφή του ενδιαφέροντος είναι ατυχής. Ο δημόσιος διάλογος θυμίζει την περίοδο Νοεμβρίου 2010 – Νοεμβρίου 2011 όταν η αναγκαία απομείωση χρέους χρησιμοποιήθηκε ως πρόφαση για την καθυστέρηση της εφαρμογής του προγράμματος διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Κάτι τέτοιο δεν χρειάζεται να επαναληφθεί τώρα.Το ενδιαφέρον του δημοσίου διαλόγου αλλά και της κυβέρνησης είναι αναγκαίο να στραφεί κυρίως στην εφαρμογή του προγράμματος των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων όχι μόνο γιατί αυτό αποτελεί τη βασική προϋπόθεση για την καταβολή των δόσεων του δανειακού προγράμματος τουλάχιστον από την Ευρωζώνη αλλά και γιατί αποτελεί τον μοναδικό παράγοντα που μπορεί να βελτιώσει της αναπτυξιακές προοπτικές της ελληνικής οικονομίας μεσοπρόθεσμα. Με άλλα λόγια, παρόλο που η βιωσιμότητα του χρέους θα βελτιωθεί από μια νέα απομείωση ή από ένα νέο δάνειο, χωρίς την επιστροφή σε θετικούς αναπτυξιακούς ρυθμούς τα όποια οφέλη θα είναι μόνο πρόσκαιρα και θα οδηγήσουν σε ένα ακόμη κύκλο απομειώσεων. Η εφαρμογή του προγράμματος διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία εκείνου του περιβάλλοντος που θα επιτρέψει την αύξηση των επενδύσεων στην ελληνική οικονομία, την βελτίωση των επιδόσεων στον τουριστικό τομέα και τις εξαγωγές κτλ. Ας μην ξεχνάμε ότι δεν είναι μόνο η βιωσιμότητα του χρέους που διακρίνει την Ελλάδα από τις υπόλοιπες οικονομίες του ΟΟΣΑ αλλά και η αποτελεσματικότητα της οικονομίας της. Σύμφωνα με τον δείκτη Doing Business της Παγκόσμιας Τράπεζας για το 2012 η Ελλάδα κατατάσσεται 78η μεταξύ 185 χωρών. Ο μέσος όρος κατάταξης των χωρών του ΟΟΣΑ (συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας) είναι 29. Συνεπώς το κενό που πρέπει να καλύψει η Ελλάδα σε όρους αποτελεσματικότητας της οικονομίας μέσω της εφαρμογής των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων είναι σημαντικό.Η κυβέρνηση τις τελευταίες εβδομάδες έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά την ένταξη δημοσίων υπαλλήλων στο πρόγραμμα διαθεσιμότητας (η ολοκλήρωση της λίστας με τους 12.500 δημοσίους υπαλλήλους αναμένεται μέχρι τις 16 Σεπτεμβρίου 2013) και το σχέδιο αναδιοργάνωσης των αμυντικών βιομηχανιών και της ΛΑΡΚΟ. Οι συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις σε συνδυασμό με τον νέο κώδικα των δικηγόρων και την αναγνώριση των χρεών του δημοσίου προς την ΕΥΔΑΠ και την ΕΥΑΘ αποτελούν τις προαπαιτούμενες μεταρρυθμίσεις που θα επιτρέψουν την καταβολή της δόσης του €1,0 δισ. στις αρχές Οκτωβρίου 2013.Δεν παραγνωρίζουμε το ζήτημα της εξασφάλισης της βιωσιμότητας του χρέους. Οι πιθανότητες αύξησης των επενδύσεων στην ελληνική οικονομία χωρίς λύση στο πρόβλημα της βιωσιμότητας είναι περιορισμένες. Σε αυτή τη χρονική στιγμή όμως η ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί να ασκήσει σημαντική πίεση για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας με δεδομένες τις υστερήσεις στην εφαρμογή του προγράμματος διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Άλλωστε ήδη οι δανειστές μας έχουν δεσμευτεί ότι θα επανεξετάσουν το ζήτημα της βιωσιμότητας με δεδομένο ότι θα επιτευχθεί ο στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος για το 2013. Υπενθυμίζουμε ότι η βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους μπορεί να εξασφαλιστεί μέσω:• Άμεσης απομείωσης των δανείων από τις χώρες της ευρωζώνης και το ΔΝΤ
• Έμμεσης απομείωσης μέσω επέκτασης της περιόδου αποπληρωμής ή / και μείωσης των επιτοκίων των δανείων της ευρωζώνης.
• Αναδρομικής εφαρμογής του μέτρου για απευθείας ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM).Μέχρι στιγμής, θεωρούμε ως πολύ περιορισμένη την πιθανότητα μια λύση στο πρόβλημα της βιωσιμότητας να περιλαμβάνει την πρώτη ή / και την τρίτη επιλογή. Αντίθετα θεωρούμε ότι περισσότερες ελπίδες έχει το ενδεχόμενο της έμμεσης απομείωσης ή ακόμη και ενός νέου δανείου που θα καλύψει το χρηματοδοτικό κενό για την περίοδο 2014-16.

Σύμφωνα με τις προκαταρκτικές εκτιμήσεις της ΕΛΣΤΑΤ, το ελληνικό ΑΕΠ σημείωσε πτώση -4,6% στο 2ο τρίμηνο του 2013 σε ετήσια βάση. Σημειώνουμε ότι από το 3ο τρίμηνο του 2008, η Ελλάδα συμπληρώνει 20 συνεχή τρίμηνα αρνητικών ρυθμών μεταβολής. Το ΑΕΠ μειώθηκε κατά -5,6% το 1ο τρίμηνο του 2013 και κατά -5.7% το 4ο τρίμηνο του 2012. Σε ετήσια βάση η μεταβολή του ΑΕΠ για το 2012 είναι -6,4%.

Σημειώστε ότι σύμφωνα με το 2ο Πρόγραμμα Σταθεροποίησης της Ελληνικής Οικονομίας ο ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ για το 2013 αναμένεται στο -4,2% για το 2013. Θετικοί ρυθμοί μεταβολής του ΑΕΠ αναμένονται από το 2014 (0,6% του ΑΕΠ) και μετά. Οι σχετικές προβλέψεις της Διεύθυνσης Οικονομικών Μελετών και Προβλέψεων είναι για ρυθμό μεταβολής -4,2% και 0,4% του ΑΕΠ για το 2013 και το 2014 αντίστοιχα.Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας η επίδοση του 2ου τριμήνου οφείλεται στην καλύτερη του αναμενόμενου επίδοση του εξωτερικού τομέα της οικονομίας – και ιδιαίτερα του τουρισμού. Η κατανάλωση και οι επενδύσεις συνεχίζουν την πτωτική τους πορεία .
Η επιστροφή σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την επιτυχία της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής. Ο εξωτερικός τομέας της οικονομίας κατέχει κεντρικό ρόλο στην προσπάθεια εξόδου από την ύφεση. Συνεπώς, απαιτείται η προώθηση όλων εκείνων των μεταρρυθμίσεων που θα ενισχύσουν τον συγκεκριμένο τομέα τόσο όσον αφορά τις εξαγωγές αγαθών (ενίσχυση τελωνείων, μείωση της γραφειοκρατίας για εξαγωγές εισαγωγές) όσο και του τομέα των υπηρεσιών (βελτίωση τουριστικού προϊόντος, αύξηση τουριστικής περιόδου, αύξηση των εσόδων από την αγορά της κρουαζιέρας, κτλ).

Το πρωτογενές ισοζύγιο της κεντρικής κυβέρνησης για την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2013 ήταν θετικό και διαμορφώθηκε στο ενώ την αντίστοιχη περίοδο του 2012 ήταν αρνητικό στα €3,1 δισ. Σημειώστε ότι και ο αντίστοιχος στόχος ου επταμήνου ήταν για πρωτογενές έλλειμμα €3,1 δισ..

Η εξέλιξη του πρωτογενούς ισοζυγίου αν και ενθαρρυντική δεν αφήνει περιθώρια για πανηγυρισμούς. Η κυβέρνηση για να επιτύχει το στόχο του πρωτογενούς πλεονάσματος για το σύνολο του 2013 (0,3% του ΑΕΠ σύμφωνα με το ΜΠΔΣ 2013-2016) είναι αναγκαίο να επιλύσει μια σειρά από προβλήματα, όπως:• Οι αυξημένες δαπάνες για υγειονομική περίθαλψη αφού τα μέτρα που έχουν ληφθεί για τον έλεγχο των συγκεκριμένων δαπανών δεν έχουν αποδώσει πλήρως.
• Τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων που επηρεάζονται αρνητικά τόσο από τις μειωμένες εισφορές λόγω κρίσης και εισφοροδιαφυγής όσο και από την μη εφαρμογή μέτρων για την αύξηση των εσόδων.
• Τη φοροδοτική ικανότητα των φορολογουμένων. Υπενθυμίζουμε ότι εν μέσω κρίσης τους επόμενους τρεις μήνες οι φορολογούμενοι θα πρέπει να εξυπηρετήσουν μια σειρά από υποχρεώσεις (φόρο εισοδήματος, ΕΕΤΗΔΕ, ΦΑΠ κτλ).
Η εξέλιξη του πρωτογενούς ισοζυγίου θα μπορούσε να ήταν ακόμη πιο αρνητική αν τα έσοδα του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) ήταν χαμηλότερα και αν η κυβέρνηση δεν χρησιμοποιούσε, για άλλη μια φορά, την πρακτική της μείωσης:
• των επιστροφών φόρων,
• των δαπανών του ΠΔΕ,
• την αναβολή προϋπολογισμένων πρωτογενών δαπανών.Πιο αναλυτικά, τα καθαρά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού για την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2013 ανήλθαν σε €26,9 δισ. αυξημένα κατά 3,9% σε ετήσια βάση. Σε σύγκριση με τον αντίστοιχο στόχο του ΜΠΔΣ 2013-16 τα καθαρά έσοδα εμφανίζονται αυξημένα κατά 2,8%. Οι επιστροφές φόρων για τη συγκεκριμένη περίοδο ήταν μειωμένες τόσο σε ετήσια βάση κατά -55,8% όσο και σε σχέση με τον αντίστοιχο μηνιαίο στόχο του ΜΠΔΣ 2013-16 κατά -42,4%. Αν υποθέσουμε ότι οι επιστροφές φόρων ήταν ίσες με τον στόχο ΜΠΔΣ 2013-16 τότε η αύξηση των καθαρών εσόδων θα ανερχόταν σε 1,1% σε ετήσια βάση και 0,0% σε σχέση με τον στόχο του ΜΠΔΣ 2013-16. Όπως έχουμε γράψει και στο παρελθόν η συγκεκριμένη πρακτική μόνο προσωρινά οφέλη έχει. Οι μειωμένες επιστροφές φόρων τους επτά πρώτους μήνες του έτους απλά αυξάνουν το ποσό που πρέπει να επιστραφεί τους υπόλοιπους μήνες. Σε αντίθετη περίπτωση θα επιβαρυνθούν με τα ποσά των εκκρεμών επιστροφών φόρων οι δημοσιονομικοί στόχοι του 2013.Για την περίοδο Ιανουαρίου – Ιουλίου 2013, τα συνολικά φορολογικά έσοδα ήταν χαμηλότερα κατά -9,4% σε ετήσια βάση ενώ η μείωση ήταν -4,4% σε σχέση με τον αντίστοιχο στόχο του ΜΠΔΣ 2013-16. Τα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος (φυσικών και νομικών προσώπων) ήταν μειωμένα κατά -10,8% σε ετήσια βάση και -8,6% σε σχέση με τον αντίστοιχο στόχο του ΜΠΔΣ 2013-16. Υπενθυμίζουμε ότι τον προηγούμενο μήνα το Υπουργείο Οικονομικών, θεωρούσε ότι η υστέρηση των εσόδων ήταν κατά κύριο λόγο παροδική και οφειλόταν κυρίως:• Στην καθυστέρηση υποβολής των δηλώσεων του φόρου εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων εξαιτίας των σχετικών παρατάσεων.
• Στη συνεχιζόμενη καθυστέρηση αποστολής των ειδοποιητηρίων για το Φόρο Ακίνητης Περιουσίας (ΦΑΠ) παρελθόντων ετών.
• Στην απεργία των εφοριακών υπαλλήλων τις δύο πρώτες εργάσιμες ημέρες του Ιουλίου.
• Στη μη είσπραξη από τα πιστωτικά ιδρύματα, κατά το μήνα Ιούνιο 2013 της απόδοσης επί του εισφερόμενου από το Ελληνικό Δημόσιο κεφαλαίου, λόγω της διαδικασίας ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών (€0,5 δισ.).
• Στη μετάθεση είσπραξης των αποδόσεων από τη διακράτηση ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου στα χαρτοφυλάκια των Κεντρικών Τραπεζών του Ευρωσυστήματος – ANFAs (€0,3 δισ.) . Με δεδομένη την συνέχιση της ύφεσης την επόμενη περίοδο θεωρούμε ότι η άποψη του Υπουργείου Οικονομικών εκφράζει το αισιόδοξο σενάριο. Η συνεχιζόμενη ύφεση, η μειούμενη ρευστότητα στην οικονομία και η έλλειψη απτών αποδείξεων για την δημιουργία εκείνων των συνθηκών που θα επιτρέψουν την επιστροφή στην ανάπτυξη – με την εξαίρεση των καλών επιδόσεων στον τουρισμό – δείχνουν ότι η φοροδοτική ικανότητα περιορίζεται.Το επιχείρημα μας ενισχύει και η πορεία των εσόδων από τον ΦΠΑ (Πίνακας 2). Τα συνολικά έσοδα από τον ΦΠΑ για την περίοδο Ιανουαρίου – Ιουλίου 2013 συνεχίζουν την πτωτική τάση των προηγούμενων μηνών. Τα έσοδα ήταν μειωμένα κατά -10.2% σε ετήσια βάση. Ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι τα συνολικά έσοδα του ΦΠΑ ήταν μειωμένα σε σχέση με τον αντίστοιχο στόχο (ΜΠΔΣ 2013-16) για το επτάμηνο μόνο κατά -0,7%. Σημαντική ήταν και η πτώση στις δύο από τις τρεις κύριες υποκατηγορίες του ΦΠΑ (Πετρελαιοειδή και Καπνός). Όσον αφορά το ΦΠΑ των λοιπών προϊόντων, μειώθηκε κατά -8,2% σε ετήσια βάση αλλά ήταν αυξημένος κατά 2,6% σε σχέση με τον στόχο του ΜΠΔΣ 2013-16.
Αναμένουμε ότι η ενεργοποίηση της Νέας Γενικής Γραμματείας Υπεύθυνης για τα Έσοδα αλλά και οι ρυθμίσεις για την πληρωμή ληξιπρόθεσμων οφειλών προς το Ελληνικό Δημόσιο θα συμβάλλουν σημαντικά στη βελτίωση της εικόνας των φορολογικών εσόδων τους επόμενους μήνες.Σε κάθε περίπτωση είναι αναγκαίο να επισημάνουμε εδώ ότι οι παραπάνω μεταρρυθμίσεις στον φοροεισπρακτικό μηχανισμό αν και σημαντικές υλοποιήθηκαν (ή συνεχίζουν ακόμη να βρίσκονται σε στάδιο εφαρμογής) με μεγάλη καθυστέρηση. Η επίδραση τους στην πορεία των εσόδων θα ήταν αποτελεσματικότερη αν είχαν εφαρμοστεί πιο νωρίς κατά τη διάρκεια του 2011 ή του 2012. Τέλος, τα έσοδα από το ΠΔΕ αυξήθηκαν κατά 119,0% σε ετήσια βάση και 65,4% σε σχέση με τον αντίστοιχο στόχο του ΜΠΔΣ2013-16. Η συγκεκριμένη αύξηση οφείλεται σε αύξηση των εισροών από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η συγκεκριμένη εξέλιξη είναι θετική για τις δημόσιες επενδύσεις. Παράλληλα όμως ενισχύει προσωρινά το πρωτογενές ισοζύγιο.