Η απαίτηση της λογοκρισίας

Είχαμε πολλά χρόνια να ασχοληθούμε με καλλιτεχνικό σκάνδαλο. Τελευταία φορά διαταράχτηκε το θρησκευτικό μας συναίσθημα το μακρινό 2003, από ένα έργο του εικαστικού Τιερί ντε Κορντιέ που εκτέθηκε στο Γκάζι. Διαμαρτυρήθηκε τότε το κόμμα του Καρατζαφέρη ότι προσέβαλε το θρησκευτικό αίσθημα, η τότε κυβέρνηση το απέσυρε ενώ ο υπεύθυνος της έκθεσης, Χρήστος Ιωακειμίδης, σύρθηκε στα δικαστήρια. Η ελληνική κοινωνία συνταράχτηκε με ανοησίες για καιρό ώσπου να αθωωθεί, το 2006. Σημειώνω τη δήλωσή του μετά την

αθώωσή του: «H άποψή μου είναι ότι όσο προκλητικό ή φοβερά ενοχλητικό μπορεί να είναι –υποκειμενικά– για κάποιους ένα έργο τέχνης, έχει λόγο ύπαρξης: την έκφραση της δημιουργικής φαντασίας και της ελεύθερης σκέψης του ανθρώπου». Τελεία. Παράγραφος.

Στην κοινοβουλευτική συζήτηση για τον Προϋπολογισμό, ο αρχηγός του κόμματος Νίκη, Δημήτρης Νατσιός, εμφανίστηκε στο βήμα της Βουλής με έγχρωμη φωτοτυπία ενός έργου τέχνης, μιας ελληνικής σημαίας χρώματος ροζ. Είναι καλλιτεχνική αναπαράσταση που φιλοξενείται σε έκθεση στο Γενικό Προξενείο της Νέας Υόρκης κι αυτό ενόχλησε τον Νατσιό που είπε ένα επικολυρικό τσιτάτο, ότι «η σημαία μας είναι γαλανόλευκη και βάφεται με κόκκινο μόνο με το αίμα των ηρώων μας».

Αλλά φυσικά δεν φταίει ο Νατσιός, αυτός πουλάει ανέξοδο υπερπατριωτισμό και το έργο η εικόνα του οποίου έφτασε στα χέρια του προσφέρεται για εθνικόφρον αισθητικό σοκ. Το αρχικό σχόλιο το έκανε στην ομογενειακή εφημερίδα «Εθνικός Κήρυκας» ο εκδότης της Αντώνης Διαματάρης, που διετέλεσε ένα πεντάμηνο υφυπουργός Εξωτερικών, αρμόδιος για θέματα Απόδημου Ελληνισμού – και απεπέμφθη όταν διέρρευσε ότι δεν είχε λάβει μεταπτυχιακό στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, ενώ έλεγε το αντίθετο. Στο δημοσίευμά του εκτιμά ότι το έργο τέχνης προσβάλλει την ελληνική σημαία και επί τη ευκαιρία ξιφουλκεί κατά του γενικού προξένου. Σκανδαλοθηρία ενός ως φαίνεται με απόλυτη άγνοια για ζητήματα τέχνης.

Κι όμως, λίγο αν κατανοούσε θα σκεφτόταν ότι το θέμα της έκθεσης είναι οι δολοφονίες γυναικών, άρα ότι η σημαία παραλλάσσεται χρωματικά επειδή ο δημιουργικός συμβολισμός παραπέμπει στις γυναίκες και στην ανάγκη οι κοινωνικές αιτίες της ανισότητας που τις καθιστούν θύματα να εκλείψει. Είναι βέβηλο αυτό; Βέβηλη είναι η παράκαμψη του νοήματος του έργου, η προσπάθεια να του δοθεί άλλο νόημα. Φυσικά, ουδείς υποχρεούται να του αρέσει το έργο – αλλά το δημοκρατικό πλαίσιο αποδοκιμάζει την απαίτηση της λογοκρισίας. Ελπίζω να το κατανοήσουν και στην κυβέρνηση και το θέμα να λήξει εκεί – δεν είναι πρέπον να εκτεθεί για δεύτερη φορά λόγω του Διαματάρη η κυβέρνηση Μητσοτάκη.

Κρίμα βέβαια, επειδή ο σχολιαστής ζει στην Αμερική όπου η τέχνη προστατεύεται απολύτως. Στη χώρα όπου οι σημαίες συχνά, μέσω του αισθητικού σοκ, έχουν επισημάνει προβλήματα της αμερικανικής κοινωνίας. Στη χώρα όπου το δικαστήριο αθώωσε τον φωτογράφο Ρόμπερτ Μάπλθορπ, με το επιχείρημα ότι το βασικό υλικό της τέχνης του, που κατηγορήθηκε ως πορνογραφική, είναι φως και σκιές.

Στη δική μας χώρα, από τη στιγμή που η ροζ σημαία είναι έργο τέχνης, υπόκειται προφανώς στην κρίση του οποιουδήποτε. Σε κάθε περίπτωση, όμως, είτε ένα έργο αρέσει είτε δεν αρέσει, η συζήτηση γι’ αυτό είναι καλλιτεχνική. Πολιτικές συζητήσεις που ζητούν λογοκρισία, τιμωρία, ευθύνες βρίσκονται εκτός του δημοκρατικού πλαισίου που προστατεύει την ελευθερία της έκφρασης, δηλαδή και τις τέχνες. Για αιτήματα λογοκρισίας δεν θα έπρεπε να υπάρχει παραλήπτης.