Ο τελευταίος Ελληνας τραπεζίτης: Η ζωή και το έργο του Γιάννη Κωστόπουλου στο Μουσείο Μπενάκη

Ο Γ. Κωστόπουλος, παρουσιάζει το νέο σήμα της Τράπεζας Πίστεως, 1972

«Δεν είναι εύκολο να παρουσιάσει κανείς μια τόσο πολυσύνθετη προσωπικότητα όσο ο Γιάννης Κωστόπουλος», γράφει στον εξαιρετικό κατάλογο - τόμο που συνοδεύει την έκθεση «Ανδρα πολύτροπον. Αφιέρωμα στη ζωή και το έργο του Γιάννη Κωστόπουλου» στο Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού η επιμελήτριά του, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου, Ειρήνη Οράτη. 

Ο κατάλογος

«Ηταν μέλος της τρίτης γενιάς μιας

οικογένειας τραπεζιτών, της γενιάς που ουσιαστικά έβαλε την Τράπεζα Πίστεως στον χάρτη της σύγχρονης ελληνικής τραπεζικής ιστορίας», συμπληρώνει. Ωστόσο, τόσο ο ίδιος, όσο και η μεγαλύτερη αδερφή του, Αννυ, μεγάλωσαν σε ένα περιβάλλον αγάπης για την τέχνη. Η σύζυγος του Σπύρου Κωστόπουλου και μητέρα του, Ευριδίκη, ήταν μια αφοσιωμένη, αν και σχετικά αφανής, ζωγράφος. Δεν είναι τυχαίο ότι το 1938, έτος γέννησής του, οι γονείς του απέκτησαν τον πίνακα του Κ. Παρθένη «Παναγία με τρεις σταυρούς», φιλοτεχνημένο την ίδια χρονιά που είχε εκτεθεί στην Μπιενάλε της Βενετίας. 

Γιώργος Λάππας, Μπλε γλυπτό, 2007 Σίδερο βαμμένο, 650 x 200 x 200 εκ. Εκπαιδευτικό Κέντρο Alpha Bank στον Άγιο Στέφανο

Σήμερα, ο όγκος της Συλλογής του Ιδρύματος αριθμεί 5.500 έργα. Εχει δημιουργηθεί μια συλλογή ελληνικής τέχνης με δυνατό πυρήνα έργα Ελλήνων καλλιτεχνών κυρίως του 20ου αιώνα.  Πρωτοβουλίες όπως «Ενα Εργο σε Κάθε Κατάστημα» έχουν πλαισιώσει την αγορά έργων, με αποτέλεσμα το αποτύπωμα της τέχνης στη φυσιογνωμία της Alpha Bank - που δημιουργήθηκε το 2000 μετά την ολοκλήρωση της συγχώνευσης της Alpha Τραπέζης Πίστεως με την Ιονική Τράπεζα - να είναι ιδιαίτερα ισχυρό.

O Γ. Κωστόπουλος ανακοινώνει τους αθλητές τους οποίους θα υποστηρίξει η Alpha Bank ως χορηγός των Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών Αγώνων, 2003

«Μέχρι μια πολύ πρόσφατη εποχή, ο επιχειρηματίας τραπεζίτης δεν ήταν ένας απλός μάνατζερ, αλλά ο ιδιοκτήτης της οικογενειακής επιχείρησης που τη διηύθυνε», γράφει με τη σειρά του στο δικό του κείμενο του καταλόγου - τόμου με τίτλο «Ο τελευταίος Ελληνας τραπεζίτης» ο Καθηγητής ΕΚΠΑ και Διευθυντής του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, Κώστας Κωστής. «Ο Γιάννης Κωστόπουλος ανήκε σ′ αυτή την κατηγορία τραπεζιτών, ήταν ένα πρόσωπο που ταυτίστηκε με την επιχείρησή του, την έζησε και τη διαμόρφωσε σαν ένα κομμάτι του εαυτού του, της εμφύσησε την προσωπικότητά του και πέτυχε να την κάνει από μια μικρή επιχείρηση μια μεγάλη τράπεζα με διεθνή παρουσία. Δεν έχω υπόψη μου άλλον σύγχρονο Ελληνα τραπεζίτη που να ανταποκρίνεται στα κριτήρια αυτά». 

Το παράδοξο πάντως είναι ότι οι σπουδές του δεν είχαν απολύτως καμία σχέση με τα χρηματοοικονομικά. Αποφοίτησε σε ηλικία 22 ετών από το τμήμα Ναυπηγικής του King’s College του Νιούκάσλ. Ωστόσο, δεν εξαναγάστηκε από την οικογένειά του, αλλά ο ίδιος επέλεξε να αναλάβει την Τράπεζα Εμπορικής Πϊστως όπως λεγόταν η οικογενειακή επιχείρηση τη δεκαετία του 1960. Πάντως οι σπουδές του ταυτίζονταν με την μεγάλη του αγάπη, τη θάλασσα. 

Ωκύαλος VII, 2001

«Ταξίδεψε για το πτυχίο του με δεξαμενόπλοιο στην Ασία, ενώ υπηρέτησε στο Ναυτικό ως μηχανικός», αναφέρει με τη σειρά της στο δικό της κείμενο για την μεγάλη αγάπη του πατέρα της, την «Θάλασσα», η Δάφνη Κωστοπούλου. Ονόμασε το πρώτο του σκάφος, ένα Dragon «Ωκύαλος» από την Οδύσσεια και το τραγούδι των Σειρήνων όταν βλέπουν το γοργόπλοο σκάφος (ωκύαλος ναυς με πρώτο συνθετικό το επίθετο ωκύς = ταχύς) του βασιλιά της Ιθάκης. «Ηταν αθλητής και πρωταθλητής, ηταν ναυπηγός και ταξίδεψε μ′ αυτή του την ιδιότητα. Ηταν πρόεδρος ομίλου, ήταν εμπνευστής μιας εικόνας. Αλλά πάνω απ′ όλα ήταν η αγάπη και το πάθος του γι′ αυτό που έκανε καταλήγει στο κείμενό της η κόρη του.

Eγκαίνια της έκθεσης “The Glory of Byzantium”, Μητροπολιτικό Μουσείο Ν. Υόρκης, 1997

«Ενας από τους σημαντικότερους τραπεζίτες της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, τολμηρός και καινοτόμος, που συνέβαλε όσο κανείς στον εκσυγχρονισμό του ελληνικού τραπεζιτικού συστήματος», αναφέρει στον χαιρετισμό της η πρόεδρος της διοικητικής επιτροπής του Μουσείου Μπενάκη, Ειρήνη Γερουλάνου. Σύμφωνα με την ίδια, υπήρξε ο σημαντικότερος δωρητής του Μουσείου Μπενάκη, πολύτιμος συμπαραστάτης και υποστηρικτής του. 

Η πρόσοψη της Royal Academy of Arts με το πανό της έκθεσης «Byzantium 330-1453», Λονδίνο, 2008-2009.

«Τι τον έφερε κοντά στο Βυζάντιο»; αναρωτιέται με τη σειρά της η Μαρία Βασιλάκη ομ. καθηγήτρια στην Ιστορία της Βυζαντινής Τέχνης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, μέλος της διοικητικής επιτροπής του Μουσείου Μπενάκη στο κείμενό της «Ο Γιάννης Κωστόπουλος και το Βυζάντιο». «Τις λίγες φορές που είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω μαζί του, διαπίστωσα ότι γνώριζε πολύ καλά την ιστορία του Βυζαντίου. Δεν ξέρω αν το ενδιαφέρον του για τα αρχαία νομίσματα τον οδήγησε να μελετήσει πρώτα την αρχαία ιστορία της Ελλάδας και στη συνέχεια την ιστορία του Βυζαντίου», εξηγεί.  

Αποψη της έκθεσης στο Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού (προθάλαμος αίθουσας Κωστοπούλου)Η έκθεση

To Ίδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου τιμά τον επί χρόνια Πρόεδρό του, Γιάννη Κωστόπουλο, οργανώνοντας, με αφορμή την επέτειο των τριών ετών από τον θάνατό του το 2021, τιμητική έκθεση με τίτλο: άνδρα πολύτροπον. Αφιέρωμα στη ζωή και το έργο του  Γιάννη Κωστόπουλου σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη από τις 28 Φεβρουαρίου μέχρι και 12 Μαΐου 2024. Η έκθεση φιλοιξενείται στην αίθουσα Σπυρίδωνος και Ευρυδίκης Κωστοπούλου του Μουσείου Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού, αίθουσα στην οποία το Μουσείο έδωσε το όνομα των γονέων του Γιάννη Κωστόπουλου το 2000, τιμώντας τον για τη γενναιοδωρία και την υποστήριξή του.

Δομημένη σε πέντε ενότητες, η έκθεση προβάλλει τα πολυσχιδή ενδιαφέροντα και τις πολλαπλές δραστηριότητες του Γιάννη Κωστόπουλου και διαρθρώνεται ανάλογα. Στην πρώτη ενότητα,  «Προοίμιο», παρουσιάζεται το χρονολόγιο της ζωής και του έργου του σε κάθε πεδίο. Συμπληρώνεται από την προβολή οκτώ μικρών αποσπασμάτων συνεντεύξεων ανθρώπων που τον γνώρισαν. Η δεύτερη ενότητα, «Τραπεζίτης», συγκεντρώνει τεκμήρια, έργα τέχνης και αρχιτεκτονικές μακέτες κτηρίων της Τράπεζας, που αντιπροσωπεύουν τις επιλογές του και αποδεικνύουν το πρωτοποριακό του κριτήριο σε τομείς που έκτισαν την εικόνα μιας καινοτόμου τράπεζας, με υλικό από το Ιστορικό Αρχείο και τη Συλλογή Έργων Τέχνης της Alpha Bank. Η τρίτη ενότητα, «Πολιτισμός και κοινωνία», παρουσιάζει την υποστήριξη  τομέων του πολιτισμού, όπως την ενίσχυση αρχαιολογικών ανασκαφών, την ανάδειξη του βυζαντινού πολιτισμού μέσα από διεθνείς εκθέσεις, την ίδρυση του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου (1979), καθώς και την αρωγή προς νέους καλλιτέχνες, μέσα από έργα της συλλογής του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου. Επίσης την έμπρακτη βοήθεια προς την κοινωνία, με παραδείγματα τον βρεφονηπιακό σταθμό στην Καλαμάτα (1994) και τη δημιουργία των Φίλων του Εθνικού Κήπου (2005).Η τέταρτη ενότητα, «Αγάπη για το αρχαίο νόμισμα», συγκεντρώνει επιλογές νομισμάτων από τη Νομισματική Συλλογή της Alpha Bank και ιστορίες που τα συνοδεύουν.

Τέλος, στην ενότητα «Ιστιοπλόος» υπάρχουν τεκμήρια και φωτογραφίες από τους ιστιοπλοϊκούς αγώνες, η αναφορά του στον Όμηρο και στα ταξίδια του Οδυσσέα. Στην ενότητα αυτή ακούγεται διακριτικά ένα μουσικό κομμάτι που γράφτηκε ειδικά από τον συνθέτη Θοδωρή Οικονόμου για να τονίσει την αγάπη του Γιάννη Κωστόπουλου για τη θάλασσα.

Μουσειολογικός σχεδιασμός:  Ερατώ Κουτσουδάκη

Ο κατάλογος που συνοδεύει την έκθεση, σε επιμέλεια Ειρήνης Οράτη, κυκλοφορεί στα ελληνικά και στα αγγλικά με κείμενα των: Πέτρου Θέμελη, Κώστα Κωστή, Πολυξένης Αδάμ-Βελένη, Δήμητρας Τσαγκάρη, Μαρίας Βασιλάκη, Ειρήνης Οράτη, Κατερίνας Κοσκινά, Έκτορα Βερύκιου, Δάφνης Κωστοπούλου.

Info:

άνδρα πολύτροπον 
Αφιέρωμα στη ζωή και το έργο του  Γιάννη Κωστόπουλου
Διάρκεια έκθεσης : 28 Φεβρουαρίου – 12 Μαΐου 2024

Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού

benaki.org