Κρήτη | Αστεροσκοπείο Σκίνακα: Τα μυστικά του σύμπαντος από την κορυφή του Ψηλορείτη | Photos

Σε έναν μαγευτικό τόπο γράφεται ένα μεγάλο κεφάλαιο της σύγχρονης Αστροφυσικής… Σημαντικές πρωτείες και κορυφαίο ερευνητικό έργο από το κρητικό Αστεροσκοπείο

Όσοι έχουν ανηφορίσει ως τον Σκίνακα του Ψηλορείτη | Photosθα γνωρίζουν πολύ καλά γιατί σε αυτή την κορυφή της Κρήτης, σε υψόμετρο 1.750 μέτρων, ανοίγει το βαρύτιμο σεντούκι των μυστικών του σύμπαντος με τη χρυσόσκονη της γνώσης να στραφταλίζει πάνω στις αρχαίες πέτρες του βουνού-συμβόλου της Κρήτης.

Όσοι έχουν κοιτάξει μέσα από το τηλεσκόπιο με τα ίδια τους τα μάτια την αστρική “γειτονιά” μας θα έχουν κρατήσει αυτή την εικόνα στην πιο περίοπτη θέση των αναμνήσεών τους. Και μαζί με εμάς όλοι εκείνοι που στελεχώνουν το κρητικό Αστεροσκοπείο, την κοινή ερευνητική υποδομή του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), που ιδρύθηκε το 1984, νιώθουν υπερήφανοι για το έργο που επιτελείται και το έχει κατατάξει σε μία από τις κορυφαίες παγκοσμίως θέσεις.

Έρευνες πρωτοποριακές, επιστημονικό έργο που προστίθεται στο πλούσιο βιογραφικό του σχετικά πρόσφατου Ινστιτούτου Αστροφυσικής του ΙΤΕ συνθέτουν μια εντυπωσιακή εικόνα ακόμα πιο υποσχόμενη για το μέλλον μέσα από τα σχέδια που έχουν δρομολογηθεί και τον νέο εξοπλισμό που προστίθεται στον υφιστάμενο.

Από τα τρία τηλεσκόπια με διάμετρο κατόπτρου 1,3 μ., 0,6 μ. και 0,3 μ. αντίστοιχα, που λειτουργούν στους χώρους του Αστεροσκοπείου του Σκίνακα, έχουν αποκαλυφθεί πολλά και σημαντικά θαύματα του σύμπαντος, με αρκετά περισσότερα να ετοιμάζονται να ξεπροβάλουν μπροστά στα μάτια των επιστημόνων που εργάζονται εκεί.

Από τον πετρόκτιστο ξενώνα 200 τ.μ. “Ιωάννης Παπαμαστοράκης”, που μπορεί να φιλοξενήσει έως 12 αστρονόμους, έχουν περάσει αρκετοί επιστήμονες, ενώ τις εγκαταστάσεις συμπληρώνουν το φωτοβολταϊκό πάρκο και ηλεκτρογεννήτριες για την παροχή ρεύματος που επί του παρόντος αποτελούν την κύρια παροχή, η οποία θα αποτελέσει εφεδρικό σύστημα μετά το 2023, οπότε και θα έχει ολοκληρωθεί η σύνδεση του Αστεροσκοπείου με το δίκτυο της ΔΕΗ.

Η λειτουργία του Αστεροσκοπείου Σκίνακα, το οποίο απέχει 55 χλμ. από την πόλη του Ηρακλείου και στεγάζεται σε χώρο 15 στρεμμάτων του Πανεπιστημίου Κρήτης, δωρεά του Δήμου Ανωγείων, υποστηρίζεται από προσωπικό του Ινστιτούτου Αστροφυσικής του ΙΤΕ και του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Παραπλεύρως βρίσκεται επιπλέον χώρος 20 στρεμμάτων, τον οποίο ο Δήμος Ανωγείων έχει παραχωρήσει με άδεια χρήσης 50 ετών στο Ινστιτούτο Αστροφυσικής του ΙΤΕ για τις ανάγκες του Αστεροσκοπείου και ο οποίος φιλοξενεί το φωτοβολταϊκό πάρκο. Κατά τα τελευταία 35 χρόνια έχουν επενδυθεί συνολικά περίπου 4 εκατομμύρια ευρώ στοΚρήτη | Αστεροσκοπείο Σκίνακα σε κτήρια και επιστημονικά όργανα. Εξ αυτών το 1 εκατομμύριο ευρώ περίπου προέρχεται από το Max Planck Institute for Extraterrestrial Physics της Γερμανίας, το οποίο ίδρυσε μαζί με το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το ΙΤΕ το Αστεροσκοπείο και συνεργαζόταν στενά για τη λειτουργία του έως το 2010.

Η ίδρυση από την Πολιτεία, το 2018, του νέου Ινστιτούτου Αστροφυσικής του ΙΤΕ έχει δώσει μια νέα δυναμική στην ανάπτυξη και τις προοπτικές του Αστεροσκοπείου Σκίνακα. Στελεχωμένο από επιστήμονες κύρους με πλούσιο ερευνητικό έργο, το Αστεροσκοπείο στον Σκίνακα αποτελεί το πλέον παραγωγικό ερευνητικά Αστεροσκοπείο της Ελλάδας.

Συγκεκριμένα, χρησιμοποιώντας παρατηρήσεις από τα τηλεσκόπια του Αστεροσκοπείου, μέχρι το τέλος του 2021 έχουν δημοσιευτεί 254 εργασίες σε έγκυρα διεθνή ερευνητικά περιοδικά, υπερδιπλάσιες σε αριθμό από τις αντίστοιχες εργασίες που έχουν παραχθεί από όλα τα άλλα αστεροσκοπεία της χώρας συνολικά.

Επιπλέον, η επιστημονική απήχηση αυτών των εργασιών είναι σημαντική, με περίπου 6.700 αναφορές σε αυτές, αριθμό σχεδόν τριπλάσιο από την αντίστοιχη συνολική απήχηση όλων των δημοσιευμένων εργασιών από τα λοιπά τηλεσκόπια της χώρας. Επίσης το Αστεροσκοπείο στο Σκίνακα έχει εκπαιδεύσει εδώ και 30 χρόνια δεκάδες προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές της χώρας μας, αλλά και του εξωτερικού, ενώ διεθνή θερινά σχολεία έχουν οργανωθεί στις εγκαταστάσεις του.

Συνολικά 15 διδακτορικές διατριβές, καθώς και πολλές προπτυχιακές και μεταπτυχιακές διπλωματικές εργασίες έχουν βασιστεί σε παρατηρήσεις από τα τηλεσκόπιά του. Φοιτητές που έχουν εκπαιδευτεί στο Αστεροσκοπείο Σκίνακα έχουν συνεχίσει τις σπουδές τους και εργάζονται στα γνωστότερα πανεπιστήμια του εξωτερικού όπως το Caltech, και τα Πανεπιστήμια Stanford και Chicago στις ΗΠΑ, το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης κ.λπ.

Είναι αξιοσημείωτο ότι δύο πρόσφατες διδακτορικές διατριβές του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, που εκπονήθηκαν βασιζόμενες σε δεδομένα του Αστεροσκοπείου Σκίνακα, έχουν βραβευτεί από διεθνείς οργανισμούς όπως η Διεθνής Αστρονομική Ένωση – International Astronomical Union – IAU (Γ. Πανοπούλου, Best IAU PhD 2017 για την καλύτερη διατριβή παγκοσμίως στην αστροφυσική μεσοαστρικής ύλης) και η Ευρωπαϊκή Αστρονομική Εταιρεία (Α. Τρίτσης, MERAC PhD prize 2020 για την καλύτερη διατριβή στην Ευρώπη σε θεωρητική Αστροφυσική).

Πρωτείες και κορυφαίο ερευνητικό έργο από το κρητικό Αστεροσκοπείο

Όσοι έχουν ανηφορίσει ως τον Σκίνακα του Ψηλορείτη θα γνωρίζουν πολύ καλά γιατί σε αυτή την κορυφή της Κρήτης, σε υψόμετρο 1.750 μέτρων, ανοίγει το βαρύτιμο σεντούκι των μυστικών του σύμπαντος με τη χρυσόσκονη της γνώσης να στραφταλίζει πάνω στις αρχαίες πέτρες του βουνού-συμβόλου της Κρήτης. Όσοι έχουν κοιτάξει μέσα από το τηλεσκόπιο με τα ίδια τους τα μάτια την αστρική “γειτονιά” μας θα έχουν κρατήσει αυτή την εικόνα στην πιο περίοπτη θέση των αναμνήσεών τους. Και μαζί με εμάς όλοι εκείνοι που στελεχώνουν το κρητικό Αστεροσκοπείο, την κοινή ερευνητική υποδομή του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), που ιδρύθηκε το 1984, νιώθουν υπερήφανοι για το έργο που επιτελείται και το έχει κατατάξει σε μία από τις κορυφαίες παγκοσμίως θέσεις.

Το Αστεροσκοπείο στο Σκίνακα δεν αρκείται, όμως, μόνο στο αμιγώς επιστημονικό έργο αλλά φέρνει το κοινό κοντά στον μαγικό κόσμο της Αστροφυσικής διοργανώνοντας από το 1995 κάθε καλοκαίρι ανοικτές βραδιές για το κοινό και υποδέχεται πλέον σχεδόν 3.000 επισκέπτες κάθε χρόνο. Αυτοί μπορούν να παρατηρήσουν τον έναστρο ουρανό μέσα από τα τηλεσκόπιά του, να ενημερωθούν για επιστημονικά θέματα από το προσωπικό του Αστεροσκοπείου, αλλά και να ξεναγηθούν στην ορεινή Κρήτη. Επιπλέον, με την ίδρυση του Ινστιτούτου Αστροφυσικής έχει ξεκινήσει μια σειρά από δράσεις εξωστρέφειας όπως το “Σχολείο Αστροφυσικής Κρήτης” που προσφέρει δωρεάν διαδικτυακά μαθήματα Αστρονομίας σε μαθητές λυκείου όλης της Κρήτης, καθώς και το Βραβείο “Eύρηκα, Eύρηκα”, το οποίο αναγνωρίζει και χρηματοδοτεί εμπνευσμένους/νες καθηγητές/τριες λυκείων της Ελλάδος και Κύπρου οι οποίοι/ες λαμβάνουν πρωτοβουλίες και οργανώνουν εκπαιδευτικές δραστηριότητες που εμπνέονται από το πιο ελκυστικό και ταυτόχρονα το πιο δυναμικό κομμάτι της θεμελιώδους φυσικής σήμερα: την Αστρονομία.

Έρευνα διεθνούς κύρους από τους επιστήμονες

H ομάδα Αστροφυσικής, η οποία προϋπήρχε της ίδρυσης του Ινστιτούτου Αστροφυσικής τόσο στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης όσο και στο ΙΤΕ, διακρίνεται από προσήλωση στην ποιότητα, επιστημονική αριστεία, διεθνείς συνεργασίες και εξωστρέφεια. Ενδεικτικό είναι ότι τα μέλη της, τα τελευταία 17 έτη, έχουν προσελκύσει χρηματοδότηση ύψους 11,4 εκατομμυρίων ευρώ από ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι μεταξύ των μελών που στηρίζουν άμεσα ερευνητικά το Αστεροσκοπείο Σκίνακα περιλαμβάνονται οι 3 (από τους 4 συνολικά) Έλληνες αστρονόμους που έχουν βραβευτεί με χρηματοδότηση από το European Research Council, μια βραβευμένη το 2014 με το “Βραβείο L’Oreal-UNESCO για τις γυναίκες στην επιστήμη”, καθώς και οι δύο Έλληνες αστρονόμοι με τον μεγαλύτερο αριθμό αναφορών και επιστημονικών εργασιών στη χώρα μας.

Ενδεικτικά, το Αστεροσκοπείο Σκίνακα επιλέχτηκε από τη διεθνή κοινοπραξία RoboPol 7 για την εγκατάσταση και λειτουργία του ομώνυμου καινοτόμου πολωσιμέτρου το οποίο από το 2013 έχει χρησιμοποιηθεί με μεγάλη επιτυχία στο μεγαλύτερο παγκοσμίως πρόγραμμα παρακολούθησης της οπτικής πόλωσης γιγάντιων μελανών οπών στα κέντρα των γαλαξιών, καθώς και στη χαρτογράφηση μαγνητικών πεδίων του Γαλαξία.

Η ανάπτυξη και η λειτουργία του RoboPol έχει χρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα Οπτικά Παρατηρητήρια του Caltech, το Πολωνικό Κέντρο Επιστημών, το Ινστιτούτο “Μαξ Πλανκ” για τη Ραδιοαστρονομία στη Γερμανία, το Ινδικό Διαπανεπιστημιακό Κέντρο για την Αστρονομία και την Αστροφυσική και από εθνικούς πόρους (πρόγραμμα Αριστεία της ΓΓΕΤ). Το RoboPol χρησιμοποιείται επίσης αυτή τη στιγμή και από το φιλόδοξο ερευνητικό πρόγραμμα “PASIPHAE”, το οποίο χρηματοδοτείται με 1,9 εκατομμύρια ευρώ από το European Research Council – ERC. Στα πλαίσια του συγκεκριμένου προγράμματος, το οποίο συντονίζει ο καθ. Κ. Τάσσης και συνεργάζονται σε αυτό ερευνητές από τις ΗΠΑ, Ινδία, Νότιο Αφρική και Νορβηγία, θα δημιουργηθεί ο πρώτος τρισδιάστατος χάρτης του μαγνητικού πεδίου του Γαλαξία μας, γεγονός που θα βοηθήσει απτά στο να λυθούν επίσης και θεμελιώδη προβλήματα που σχετίζονται με τη δημιουργία του Σύμπαντος.

Ο πήχης έχει μπει ψηλά από τον Σκίνακα

Η ομάδα του Ινστιτούτου Αστροφυσικής βάζει όλο και πιο πάνω τον πήχη της έρευνας, κατακτώντας τα πιο ψηλά σκαλιά στον διεθνή ανταγωνισμό. Κάτι που αποδείχτηκε για μια ακόμα φορά με τη σημαντική δωρεά του “200 plus!”, του νέου τηλεσκοπίου που θα αποκτήσει το κρητικό Αστεροσκοπείο ως το τέλος του 2023, χάρη στη χορηγία της Επιτροπής “Ελλάδα 2021”, ύψους 520.000 ευρώ: μία από τις επιβραβεύσεις που εμπλουτίζουν όλο και περισσότερο το “βιογραφικό” του Σκίνακα και του Ινστιτούτου Αστροφυσικής, το οποίο παρά το νεαρό της ηλικίας του έχει να παρουσιάσει πλούσια δράση και εξίσου σημαντικά επιστημονικά αποτελέσματα. Χάρη στον νέο εξοπλισμό του, το Αστεροσκοπείο θα μπορέσει όχι μόνο να κοιτάξει πιο μακριά και πιο διεισδυτικά το σύμπαν αλλά και να επιχειρήσει να “ξεκλειδώσει” πολλά από τα κρυμμένα μυστικά του, αποτελώντας παράλληλα μια “κιβωτό” για τη νέα γενιά των επιστημόνων, έχοντας ανοικτούς ορίζοντες τόσο για την εκπαίδευση των μελλοντικών αστρονόμων της Κρήτης όσο και τη σύνδεση με την τοπική κοινωνία. Συνυφασμένο με αυτή τη μεγάλη προσπάθεια είναι το ερευνητικό έργο που παράγεται και σχεδιάζεται μέσα από προγράμματα και τεχνολογίες αιχμής, κάθε μία από τις οποίες είναι ξεχωριστή.

Το “Αστεροσχολείο”

Ιδιαίτερα σημαντική πρωτοβουλία είναι και το πολλά υποσχόμενο “Αστεροσχολείο”. Πρόκειται για ένα κτήριο πολλαπλών χρήσεων στο Αστεροσκοπείο του Σκίνακα, το οποίο κατασκευάζει ο Δήμος Ανωγείων έχοντας εξασφαλίσει την υποστήριξη της Επιτροπής “Ελλάδα 2021” και με χρηματοδότηση ύψους 983.000 ευρώ από το πρόγραμμα “Αντώνης Τρίτσης”. Το κτήριο θα περιλαμβάνει αμφιθέατρο 85 θέσεων και μια θόλο διαμέτρου 5,3 μέτρων που θα μπορεί να φιλοξενήσει ένα ρομποτικό οπτικό τηλεσκόπιο.

Η χρήση του θα γίνεται από κοινού με τον Δήμο Ανωγείων ώστε να εξυπηρετήσει τις τακτικές ανοικτές βραδιές για το ευρύ κοινό που οδεύει προς το Αστεροσκοπείο για να θαυμάσει τα κοσμήματα του σύμπαντος και να ξεναγηθεί στον μαγικό κόσμο της έρευνας. Δεν είναι τυχαίο που κατά την παρουσίαση και τα “βαφτίσια” του νέου τηλεσκοπίου στην εκδήλωση, με τη συμμετοχή της προέδρου της Επιτροπής “Ελλάδα 2021” κ. Γιάννας Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη, η ίδια έκανε ιδιαίτερες αναφορές στο “Αστεροσχολείο”, που αποτελεί ένα από τα μεγάλα στοιχήματα των επιστημόνων οι οποίοι ανεβάζουν ψηλά τον πήχη διατρανώνοντας ότι «ο ουρανός δεν είναι το όριό μας».

Αξίζει να τονιστεί ότι το “Αστεροσχολείο” θα αξιοποιηθεί για εκπαιδευτικές, επιστημονικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις, καθώς και δράσεις για την ανάπτυξη αστροτουρισμού, σε συνδυασμό με αντίστοιχες πρωτοβουλίες του Δήμου για προσέλκυση υψηλής ποιότητας τουρισμού στην ευρύτερη περιοχή του Ψηλορείτη.

Πηγή:neakriti.gr

The post Κρήτη | Αστεροσκοπείο Σκίνακα: Τα μυστικά του σύμπαντος από την κορυφή του Ψηλορείτη | Photos appeared first on zarpanews.gr.