Η μάχη για τη Forthnet και η απόφαση για τους εικονικούς παρόχους

Η ετυμηγορία της ΕΕΤΤ για προσφορά ελκυστικών τιμών χονδρικής από Vodafone και Cosmote στην υπό παραχώρηση εταιρία ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει ως τέταρτος όμιλος στην αγορά,

Από τον
Φώτη Κόλλια

Μια πρόσφατη απόφαση της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ), την οποία αναμένεται να προσβάλουν δικαστικά (αν δεν το έχουν ήδη πράξει) οι Vodafone Ελλάδος και Cosmote, προκαλεί συζήτηση, καθώς επιχειρεί να χαμηλώσει τον πήχη για την είσοδο «εικονικών παρόχων» στις τηλεπικοινωνίες. Η απόφαση επιβάλλει στις δύο εταιρίες να προσφέρουν ελκυστικές τιμές χονδρικής στη Forthnet ώστε η τελευταία να λειτουργήσει ως «εικονικός πάροχος» (MVNO) στην κινητή, να έχουμε δηλαδή τέταρτο όμιλο στην ελληνική αγορά.

Ενας φορέας εικονικού δικτύου κινητής τηλεφωνίας (Mobile Virtual Network Operator) ή MVNO, όπως συνηθίζεται να αποκαλείται, είναι ένας πάροχος τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών που ουσιαστικά μισθώνει χωρητικότητα από τους «κανονικούς» παρόχους σε χονδρική τιμή και δημιουργεί έσοδα παρέχοντας υπηρεσίες κινητής τηλεπικοινωνίας σε πελάτες λιανικής. Συχνά οι MVNOs προσφέρουν χαμηλότερες τιμές και καινοτόμες υπηρεσίες ενισχύοντας τον ανταγωνισμό. Η Ελλάδα δεν έχει καμία τέτοια εταιρία μετά την εξαγορά της Cyta Hellas από τη Vodafone Ελλάδος, ενώ ακόμη και σε μικρότερες χώρες, όπως η Κύπρος και η Μάλτα, λειτουργούν δύο ή περισσότεροι MVNOs.

Οι διοικήσεις των μεγάλων εταιριών τηλεπικοινωνιών υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα δεν έχει «εικονικούς παρόχους» γιατί οι καταναλωτές απολαμβάνουν ήδη χαμηλά τιμολόγια και συνεπώς δεν υπάρχουν περιθώρια για νέους «παίκτες». Διαφορετική άποψη είχε, όμως, η διοίκηση της ΕΕΤΤ, η οποία με την πρόσφατη απόφαση επιβάλλει στις εταιρίες να παρέχουν στη Forthnet πολύ ελκυστικές τιμές χονδρικής, ώστε η τελευταία να επεκταθεί στην κινητή τηλεφωνία. Η διοίκηση της Forthnet επιχειρούσε για χρόνια να πετύχει συμφέρουσα εμπορική συμφωνία με τους ισχυρούς χωρίς αποτέλεσμα και προσέφυγε στην ΕΕΤΤ. Γιατί ενδιαφέρεται η Forthnet για την κινητή τηλεφωνία; Γιατί είναι σε διαδικασία πώλησης και πιθανώς η διοίκηση θεωρεί ότι η δυνατότητα για παροχή υπηρεσιών κινητής φτιάχνει ένα πιο ελκυστικό πακέτο για τους υποψήφιους αγοραστές.

Η πώληση της Forthnet έχει εξελιχθεί σε πολυετές σίριαλ, με τις τράπεζες να έχουν πλέον σηκώσει τα χέρια. Το σχήμα Vodafone Ελλάδος - Wind Ελλάδος είχε προθεσμία έως τα τέλη Ιανουαρίου να καταθέσει δεσμευτική προσφορά, αλλά υπήρξε νέα παράταση. Οι δύο συνεταίροι εμφανίζονται από την πρώτη στιγμή αποφασισμένοι να ζητήσουν μεγάλο «κούρεμα» των δανείων και υποχρεώσεων της Forthnet. Οσοι θεωρούν ότι οι τράπεζες πυροβόλησαν τα πόδια τους υποστηρίζουν ότι πρέπει να επανεκκινηθεί η διαδικασία και να απευθυνθούν σε άλλους επενδυτές και όχι στους υφιστάμενους ομίλους. Οι διοικήσεις των τελευταίων απαντούν ότι με δεδομένες τις μεγάλες υποχρεώσεις της Forthnet ουδείς νέος όμιλος θα μπει στην ελληνική αγορά, κυρίως επειδή τα τιμολόγια είναι χαμηλά. Δεν έχουν, πάντως, όλοι την ίδια άποψη. Το γαϊτανάκι με τη διαδικασία πώλησης της Forthnet συνεχίζεται επί χρόνια.
Η απόφαση της ΕΕΤΤ για τις τιμές χονδρικής που πρέπει να προσφέρουν στη Forthnet οι Vodafone και Cosmote (ανάλογα με το ποιον θα επιλέξει όταν επεκταθεί στην κινητή τηλεφωνία ως «εικονικός πάροχος») τάραξε, πάντως, τα νερά.

Το 2017 η Ευρώπη ήταν η μεγαλύτερη και πιο ώριμη αγορά MVNO παγκοσμίως, με περισσοτέρους από 580 MVNOs, ακολουθούμενη από την Ασία και τη Βόρεια Αμερική. Σύμφωνα με στοιχεία της εταιρίας συμβούλων inCITES Consulting, οι MVNOs σε ορισμένες ευρωπαϊκές αγορές αντιπροσωπεύουν το 15%-20% της συνολικής αγοράς κινητής τηλεφωνίας, ενώ περίπου τα δύο τρίτα όλων των MVNOs της ηπείρου βρίσκονται σε μόλις πέντε χώρες, και πιο συγκεκριμένα στη Γερμανία, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη Γαλλία, στην Ολλανδία και την Ισπανία. Παρά την επιτυχία των MVNOs στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, η παρουσία τους στην Ελλάδα έχει εκλείψει τα τελευταία χρόνια.

Οι μεγαλύτεροι MVNOs που δραστηριοποιήθηκαν ποτέ στην Ελλάδα ήταν η Cyta Mobile στο δίκτυο της Vodafone και η Q στο δίκτυο της Wind, ενώ υπήρξαν και μικρότεροι MVNOs, όπως η Carrefour, ΕΛΤΑ και Mo'Mad, που όμως δεν κατάφεραν να εδραιωθούν. Σύμφωνα με την InCites Consulting «ένας από τους παράγοντες αποτυχίας εδραίωσης των MVNOs είναι οι μη ανταγωνιστικές τιμές χονδρικής και οι όροι συνεργασίας που προσέφεραν οι πάροχοι στους MVNOs, πιέζοντας σημαντικά τα περιθώρια κέρδους τους». Το συγκεκριμένο καθεστώς επιχειρεί να ανατρέψει με την πρόσφατη απόφασή της η ΕΕΤΤ.

Οι αναλυτές της εταιρίας συμβούλων υποστηρίζουν ότι «παρά την ανάπτυξη και την εδραίωση των MVNOs στις ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές αγορές τα τελευταία χρόνια, ο κλάδος έχει φθάσει σε κορεσμό, με αποτέλεσμα οι προοπτικές ανάπτυξης των MVNOs να μην είναι ξεκάθαρες. Στις λιγότερο ώριμες αγορές της Ευρώπης, όμως, τα περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης των MVNOs τα επόμενα χρόνια θα παραμείνουν υψηλά». Ενας από τους λόγους είναι πως «η επιθυμία της Ε.Ε. να μειώσει τις τιμές των υπηρεσιών τηλεπικοινωνίας και να τονώσει τον ανταγωνισμό στις αγορές κινητής τηλεφωνίας δημιούργησε ένα αρκετά ευνοϊκό πλαίσιο για τη δραστηριοποίηση των MVNOs στην ευρωζώνη».

Εμπόδια και από τη μετατόπιση της ζήτησης των καταναλωτών

Από την άλλη πλευρά, όμως, τα τελευταία χρόνια οι καταναλωτές έχουν αντικαταστήσει τη χρήση του χρόνου ομιλίας και την αποστολή SMS με τη χρήση εφαρμογών, οι οποίες καταναλώνουν αποκλειστικά και μόνο δεδομένα, όπως το Netflix και το YouTube. Σε ένα περιβάλλον όπου η ζήτηση των καταναλωτών μετατοπίζεται όλο και περισσότερο προς τα πακέτα με περισσότερα δεδομένα, τα οποία οι πάροχοι μπορούν να προσφέρουν με μη μηδενική χρέωση (zero-rating) για συγκεκριμένες εφαρμογές, οι MVNOs βρίσκονται σε μειονεκτική θέση. Ως εκ τούτου, οι MVNOs πρέπει να διαφοροποιηθούν από τον ανταγωνισμό προσφέροντας υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας (online παιχνίδια, τραπεζικές υπηρεσίες, υπηρεσίες υγείας και ενέργειας) στους πελάτες τους χωρίς επιπλέον χρέωση.

Στην Ελλάδα, πάντως, αρκετοί αναλυτές θεωρούν ότι υπάρχουν περιθώρια για «εικονικούς παρόχους» που θα παρέχουν εξειδικευμένες υπηρεσίες σε επιχειρήσεις ή συγκεκριμένα κοινά (π.χ. ηλικιωμένοι, ασθενείς κ.ά.). Μένει, βέβαια, να αποδειχθεί ποιος έχει δίκιο: Οι διοικήσεις των ισχυρών ομίλων που θεωρούν ότι δεν θα δούμε σύντομα MVNO ή όσοι πιστεύουν πως η Forthnet και κάποιοι άλλοι θα αξιοποιήσουν την ευκαιρία μετά την απόφαση της ΕΕΤΤ.