Άμεσες Ξένες Επενδύσεις: Ανάγκη αύξησης των «greenfield investments» στην Ελλάδα

Σημαντικά «βήματα» έχει κάνει η ελληνική οικονομία στην προσέλκυση Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ), σύμφωνα με την Ετήσια Έκθεση του Εθνικού Συμβουλίου Παραγωγικότητας της Ελλάδας για το 2022, την οποία παρουσίασε το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών.

Ειδικότερα, όπως αναφέρει το ΚΕΠΕ, το 2021 οι ΑΞΕ αυξήθηκαν κατά 73% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά φθάνοντας τα $5,73 δισ., που αποτελεί ιστορικό υψηλό. Το 2022 είναι πολύ πιθανό να επιτευχθεί

νέο ιστορικό υψηλό.

Ωστόσο, παρά τις σχετικά καλές επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας στις ετήσιες ροές ΑΞΕ, η οικονομία συνεχίζει να υστερεί σημαντικά και να είναι στις τελευταίες θέσεις ως προς το απόθεμα ΑΞΕ (αποτελεί μόνο το 22% του ΑΕΠ, όταν ο μέσος όρος των ΕΕ27 είναι άνω του 60% του ΑΕΠ).

Ποιοτικά χαρακτηριστικά ΑΞΕ

Από το σύνολο των ΑΞΕ στην ελληνική οικονομία το 2021, το 30% ήταν στην αγορά ακινήτων, η οποία σύμφωνα με τη βιβλιογραφία έχει την μικρότερη θετική επίπτωση.

Συνεπώς, σύμφωνα με την έκθεση του ΚΕΠΕ, χρειάζεται αύξηση των «greenfield investments» (επενδύσεων που αφορούν σε δημιουργία νέων επιχειρήσεων από ξένους επενδυτές), οι οποίες έχουν τα θετικότερα αποτελέσματα στην οικονομία (π.χ. δημιουργία νέων οικονομικών δραστηριοτήτων, θέσεις εργασίας, αύξηση παραγωγικότητας, διάχυση τεχνολογιών).

Σε άλλα σημεία της έκθεσης:

Α. Παραγωγικότητα

Διαχρονική εξέλιξη της παραγωγικότητας σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο

H πολυπαραγοντική παραγωγικότητα (αποτελεσματική χρήση εισροών κεφαλαίου-εργασίας) αυξήθηκε περισσότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ27 μετά τη μείωσή της κατά την πανδημία (λόγω ελλιπούς ανακατανομής πόρων).Ταχεία ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας από το σοκ της πανδημίας και σημαντική βελτίωση της ανάπτυξης και δεικτών παραγωγικότητας, όπως 7,6% στην παραγωγικότητα εργασίας (ανά απασχολούμενο), 4% στη συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών παραγωγής (TFP).

Παραγωγικότητα εργασίας (ΑΕΠ σε ευρώ ανά ώρα εργασίας)

Κατά το 2021, η πτώση της παραγωγικότητας εργασίας δεν μπορεί να αποδοθεί στην εξέλιξη της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών, καθώς το μέγεθος αυτό αυξάνει κατά 3,95%.Αντίθετα, η πτώση της παραγωγικότητας εργασίας επηρεάστηκε σημαντικά από την μείωση του λόγου κεφαλαίου−εργασίας, ο οποίος μειώθηκε κατά 4,26%.Η πτώση του λόγου κεφαλαίου−εργασίας ήταν με τη σειρά αποτέλεσμα της αύξησης των ωρών εργασίας, μετά τους περιορισμούς λόγω COVID-19, και της μείωσης του αποθέματος κεφαλαίου (συνέχιση αποεπένδυσης).

Κατά κεφαλήν προϊόν (ΑΕΠ ανά κάτοικο)

Κατά το 2021, το συνολικό προϊόν αυξήθηκε κατά 8,3%, οι ώρες εργασίας κατά 8,7% και η απασχόληση κατά 0,5%.Ως συνέπεια η παραγωγικότητα της εργασίας, υπολογισμένη ως πραγματικό προϊόν προς ώρες εργασίας οριακά μειώθηκε κατά 0,3%.Αντίθετα, η παραγωγικότητα της εργασίας υπολογισμένη ως πραγματικό προϊόν προς απασχολούμενους αυξήθηκε κατά 7,55%.Η αύξηση του συνολικού κατά κεφαλήνv προϊόντος μπορεί συνεπώς να αποδοθεί αποκλειστικά στην αύξηση του βαθμού αξιοποίησης της εργασίας κατά 8,7%.

Βαθμός αξιοποίησης της εργασίας (κατά κεφαλή ώρες απασχόλησης)

Η σημαντική αύξηση του βαθμού αξιοποίησης της εργασίας μπορεί να αποδοθεί σχεδόν αποκλειστικά στην αύξηση των ωρών εργασίας κατά 7% (οι μεγαλύτερες αυξήσεις σε μεταφορές και τουρισμό), ενώ οι υπόλοιποι παράγοντες έχουν μόνο περιορισμένη επίδραση.Ειδικότερα, ο βαθμός συμμετοχής και η γήρανση του πληθυσμού επίδρασαν μόνον οριακά κατά 0,15% και 0,01% αντίστοιχα, ενώ η σταθερή μείωση στο ποσοστό ανεργίας συνέβαλε στην αύξηση του βαθμού αξιοποίησης κατά 1,9%.

Παραγωγικότητα του κεφαλαίου

Η παραγωγικότητα κεφαλαίου (προϊόν προςv απόθεμα κεφαλαίου, δηλ. πάγια κεφαλαιουχικά αγαθά ) αποτελεί μέτρο αντίστοιχο της παραγωγικότητας εργασίας.Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, η παραγωγικότητα του κεφαλαίου αρχικά υποχώρησε κατά το 2020, αλλά στη συνέχεια αυξήθηκε δραματικά κατά το 2021.

Σημειώνεται ότι η Ελλάδα κατέχει μία από τις υψηλότερες τιμές παραγωγικότητας του κεφαλαίου.

Β. Ανταγωνιστικότητα

Δημοσιονομικοί δείκτες, διεθνές εμπόριο και επενδύσεις

Τα έσοδα και οι δαπάνες (% ΑΕΠ) μειώθηκαν το 2021, σε σύγκριση με το 2020.Το δημοσιονομικό ισοζύγιο και το πρωτογενές ισοζύγιο βελτιώθηκαν, αλλά παρέμειναν αρνητικά.Ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ βελτιώθηκε.Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών περιορίστηκε το 2021, σε σύγκριση με το 2020.

- Το ισοζύγιο υπηρεσιών βελτιώθηκε σημαντικά, αυξήθηκαν οι εξαγωγές (τουρισμός) και οι εισαγωγές.

- Το έλλειμμα του ισοζυγίου αγαθών αυξήθηκε, αν και αυξήθηκαν τόσο οι εξαγωγές όσο και οι εισαγωγές.

Δείκτες ανταγωνιστικότητας κόστους/τιμής

Η ανταγωνιστικότητα κόστους/τιμής βελτιώθηκε το 2021.

- Οι πραγματικές συναλλαγματικές ισοτιμίες (CPI-REER & ULCT-REER) βελτιώθηκαν το 2021.

- Το μοναδιαίο κόστος εργασίας (ULC) που αυξήθηκε σημαντικά το 2020, παρουσίασε μείωση το 2021.

Τα σημάδια ανάκαμψης είναι εμφανή, αλλά το ασταθές διεθνές περιβάλλον απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή και επαγρύπνηση καθώς οι δημοσιονομικοί κίνδυνοι παραμένουν σημαντικοί.

Συμμετοχή στις Παγκόσμιες Αλυσίδες Αξίας (ΠΑΑ)

Η προς τα πίσω συμμετοχή (Backward participation) της Ελλάδας στις ΠΑΑ (συνεισφορά της ξένης προστιθέμενης αξίας στις εξαγωγές της Ελλάδας) έφτασε το υψηλότερο σημείο το 2018, για την περίοδο 2005-2018.Η έμπροσθεν συμμετοχή (Forward participation) της Ελλάδας στις ΠΑΑ (η εγχώρια προστιθέμενη αξία που ενσωματώνεται στις εξαγωγές μίας άλλης χώρας προς τρίτες χώρες) αυξήθηκε το 2018, μετά από τρία έτη συνεχών μειώσεων.

Η Ελλάδα συμμετέχει και, επομένως, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις ΠΑΑ.

Ψηφιοποίηση

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό δείκτη DESI (Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας) η Ελληνική οικονομία, το 2022, παραμένει στην 25η θέση μεταξύ των ΕΕ27 (ως αποτέλεσμα της παρόμοιας ταχύτητας βελτίωσης των υπολοίπων χωρών).

- Ανέβηκε 5 θέσεις (στην 22η) στη Συνδεσιμότητα, παρέμεινε 22η στην Ενσωμάτωση ψηφιακής τεχνολογίας, 26η στις Ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες, ενώ υποχώρησε μια θέση (στην 21η) στο Ανθρώπινο κεφάλαιο.

- Η Ελλάδα βελτίωσε σημαντικά και ξεπέρασε τον μέσο όρο των ΕΕ27 στους υποδείκτες: γενική υιοθέτηση σταθερών ευρυζωνικών συνδέσεων, κάλυψη γρήγορης ευρυζωνικής σύνδεσης (NGA) και εκχωρημένο φάσμα 5G.

Τι χρειάζεται γρήγορη βελτίωση:

α) Ο αριθμός των εταιριών που παρέχουν εκπαίδευση σε ΤΠΕ,

β) Η σταθερή κάλυψη VHCN,

γ) Η κάλυψη σε οπτικές ίνες,

δ) Ο αριθμός MME με τουλάχιστον ένα βασικό επίπεδο ψηφιακής έντασης,

ε) Ο αριθμός επιχειρήσεων που κάνουν χρήση νέφους,

στ) Ο αριθμός ψηφιακών δημοσίων υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις και τους πολίτες καθώς και τον αριθμό προσυμπληρωμένων εντύπων.

Βιώσιμη (Πράσινη) μετάβαση

Σύμφωνα με τον δείκτη Transitions Performance Index –TPI, η Ελλάδα έχει τις καλύτερες επιδόσεις στην πράσινη μετάβαση (10η) σε σχέση με τις υπόλοιπες διαστάσεις μετάβασης: οικονομική (24η), κοινωνική (25η) και διακυβέρνησης (26η) μεταξύ των ΕΕ27. Την περίοδο 2011-2020, η χώρα είχε την 2η ταχύτερη βελτίωση (11%) στον TPI μετά την Κροατία (13,5%).H Ελλάδα κατατάσσεται 13η στη συμμετοχή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας, στη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και στη χρήση ενέργειας για θέρμανση και ψύξη, ενώ είναι 27η (τελευταία) στη συμμετοχή ΑΠΕ στην κατανάλωση ενέργειας για τις μεταφορές.Σύμφωνα με τον Green Future Index-GFI, η οικονομία ανέβηκε 15 θέσεις από την τελευταία έκδοση του 2021 και κατατάσσεται τώρα 22η μεταξύ 76 οικονομιών.Σύμφωνα με τον δείκτη ελκυστικότητας επενδύσεων ΑΠΕ (Renewable Energy Country Attractiveness Index –RECAI), η Ελλάδα είναι 16η μεταξύ 40 κρατών.Ορισμένες παράμετροι της πράσινης μετάβασης που η Ελλάδα υστερεί σημαντικά και οφείλει να βελτιώσει άμεσα:

α) ανακύκλωση,

β) πράσινες μεταφορές,

γ) πράσινες πατέντες,

δ) δράση για το κλίμα,

ε) βιώσιμες αγροτικές πολιτικές και στρατηγικές.

Έρευνα και ανάπτυξη (Ε&Α)

Οι ακαθάριστες δαπάνες για Ε&Α (GERD) έχουν αυξηθεί σημαντικά στην Ελλάδα μεταξύ 2011-20, αλλά κατατάσσεται κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, τόσο ως προς τις δαπάνες ως % ΑΕΠ (17η θέση), όσο και ως προς τις δαπάνες ανά κάτοικο (19η θέση).Η Ελλάδα έχει σχετικά καλές επιδόσεις σε δύο δείκτες αποτελεσματικότητας Ε&Α: δημοσιεύσεις και αναφορές ανά εκατομμύριο GERD.Κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις στην ΕΕ27 όταν η αποτελεσματικότητα της Ε&Α μετράται σε σχέση με τις αιτήσεις για διπλώματα ευρεσιτεχνίας και τις εξαγωγές υψηλής τεχνολογίας.

Καινοτομία

Η Ελλάδα έχει βελτιώσει τη θέση της σε ό,τι αφορά τον δείκτη καινοτομίας, αλλά εξακολουθεί να βρίσκεται κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όροΟι πιο σημαντικές αδυναμίες του Ελληνικού συστήματος καινοτομίας εντοπίζονται σε πέντε υποδείκτες:

α) αιτήσεις για πατέντες,

β) απασχόληση εξειδικευμένου προσωπικού σε ΤΠΕ,

γ) παροχή εκπαίδευσης στις ΤΠΕ στο προσωπικό των επιχειρήσεων,

δ) δαπάνες σε venture capital και

ε) κρατική στήριξη στις επιχειρήσεις για Ε&Α.

Συμπεράσματα και προτάσεις πολιτικής

Τα ευρήματα δείχνουν την ταχεία ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας από το σοκ της πανδημίας, με σημαντικές βελτιώσεις σε διάφορους δείκτες παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας, αλλά το ασταθές διεθνές περιβάλλον ελλοχεύει σημαντικούς δημοσιονομικούς κινδύνους.

Αναφορικά με το πλαίσιο μέτρων ενίσχυσης της παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας, σύμφωνα με το ΚΕΠΕ, υπάρχει ανάγκη διαμόρφωσης, εφαρμογής και αξιολόγησης συνεκτικού πλέγματος πολιτικών:

επενδύσεων που αφορούν σε δημιουργία νέων επιχειρήσεων από ξένους επενδυτές με περαιτέρω βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματοςπράσινης μετάβασης, ιδιαίτερα όσον αφορά: α) ανακύκλωση, β) πράσινες μεταφορές, γ) πράσινες πατέντες, δ) δράσεις για το κλίμα, ε) βιώσιμες αγροτικές πολιτικές και στρατηγικέςενίσχυσης των πόρων για Ε&Α (σε ευρώ ανά κάτοικο και ως % ΑΕΠ), βελτιώνοντας παράλληλα την αποτελεσματικότητα των δαπανών, και προωθώντας την εκπαίδευση και την απασχόληση εξειδικευμένου προσωπικού σε ΤΠΕ

Επιπλέον απαιτείται (σύμφωνα και με τους ενδιαφερόμενους φορείς) αύξηση σε παραγωγικές επενδύσεις, αύξηση του μεγέθους των επιχειρήσεων και μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και την εκπαίδευση, τον δημόσιο τομέα και τη λειτουργία των αγορών.

Δείτε εδώ ολόκληρη την έκθεση συμπεριλαμβανομένων των σχετικών γραφημάτων

ΑΞΕελληνική οικονομίααγορά ακινήτωνΚΕΠΕπαραγωγικότητα ανταγωνιστικότηταΠΑΑ