H στάση της Σοβιετικής Ένωσης απέναντι σε Ισραήλ και Παλαιστίνη

Γράφει οΛευτέρης Στάικος

Το παλαιστινιακό έχει πολλές αναγνώσεις, ανάλογα με τη σκοπιά από την οποία το προσεγγίζει κανείς. Για κάποιους είναι ένας άλυτος “γρίφος” που φέρνει πονοκέφαλο σε διεθνολόγους και ιστορικούς, για άλλους υπάρχει μονάχα σε μερικά δελτία ειδήσεων. Το σίγουρο είναι πάντως πως αποτελεί ένα ζήτημα που απασχολεί τη διεθνή κοινότητα εδώ και πολλές δεκαετίες, όπως επίσης και ένας όρος ύπαρξης για τους λαούς της περιοχής που, τόσα χρόνια έμαθαν να ζυγίζουν το ειδικό του βάρος με χιλιάδες νεκρούς και κατεστραμμένες ζωές.

Έτος ορόσημο στην ιστορία των σχέσεων ανάμεσα

στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη όπως και τους Άραβες γενικότερα, στάθηκε το 1948, καθώς τότε ιδρύεται το κράτος του Ισραήλ, με τα όνειρα εκατομμυρίων Εβραίων της διασποράς να γίνονται πραγματικότητα. Η μαζική φυγή τους από κάθε μεριά του πλανήτη και η εγκατάστασή τους στη μικρή αυτή παραλιακή περιοχή της Μέσης Ανατολής, θύμιζε στη συλλογική τους συνείδηση την βιβλική Έξοδο των προγόνων τους από την φαραωνική Αίγυπτο και την επιστροφή τους στην πατρική γη.

σύσταση ενός εβραϊκού εθνικού κράτους, αποτελούσε το βασικότερο αίτημα του παγκόσμιου σιωνιστικού κινήματος από τις απαρχές του τον 19ο αιώνα, και το οποίο άρχισε σταδιακά να προωθείται ήδη από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, με την καθοριστική παρέμβαση του βρετανικού παράγοντα, εν μέσω σφοδρών αντιδράσεων του αραβικού πληθυσμού που ήταν ο κυρίαρχος αριθμητικά στα εδάφη της Παλαιστίνης.

Το 1947 ο δρόμος που θα έπαιρναν τα πράγματα αρχίζει να ξεκαθαρίζει. Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ επικυρώνει προηγούμενη απόφαση που προβλέπει την δημιουργία δυο διαφορετικών κρατών στην περιοχή, ενός αραβικού κι ενός εβραϊκού. Το σχέδιο φαίνεται δίκαιο, και όλα δείχνουν πως εξυπηρετεί αμφότερους τους λαούς. Στο μεταξύ, ήδη από το τέλος του Β’ ΠΠ στην περιοχή καταφτάνουν χιλιάδες Εβραίοι που έχοντας επιζήσει από το ναζιστικό Ολοκαύτωμα, βλέπουν την Παλαιστίνη κυριολεκτικά ως τη γη της Επαγγελίας.

Ανάμεσα σε αυτούς που επικροτούν την συγκεκριμένη απόφαση, είναι και η Σοβιετική Ένωση, η οποία στέκεται στο πλευρό του εβραϊκού λαού, υποστηρίζοντας το αίτημά του να οργανωθεί πολιτικά αποκτώντας κρατική υπόσταση. Παράλληλα, τάσσεται υπέρ της σύστασης και του αραβικού κράτους. Όλα αυτά, υπό την προϋπόθεση ότι η λύση του ενός κι ενιαίου κράτους που προωθούσε αρχικά ο ΟΗΕ ναυαγούσε. Όπως και συνέβη.

Έτσι λοιπόν, φτάνουμε στον Μάιο του 1948. Η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ ανακοινώνεται στις 14 του μήνα, και τρεις μέρες μετά, στις 17, αναγνωρίζεται επίσημα από τη Σοβιετική Ένωση. Η βοήθεια που δέχεται από αυτήν το νεοσύστατο κράτος είναι αμέριστη και εκτείνεται σε όλα τα επίπεδα και με κάθε τρόπο. Από τη διευκόλυνση των εβραϊκών μεταναστευτικών ροών από τις χώρες της Ευρώπης, μέχρι και την αποστολή στρατιωτικού και άλλου εξοπλισμού και υλικού, η Σοβιετική Ένωση είναι εκεί προκειμένου να καταφέρει η μικρή χώρα της Μ. Ανατολής να βάλει τις βάσεις την περαιτέρω ανάπτυξή της.

Για τους Σοβιετικούς, η ίδρυση ενός κράτους σε μια τόσο νευραλγική γεωστρατηγική ζώνη, θα έδινε ένα δυνατό χτύπημα στον βρετανικό ιμπεριαλισμό που την δεδομένη συγκυρία είχε εδραιωμένη την παρουσία του στον αραβικό κόσμο και όχι μόνο με δεκάδες αποικίες.

Ταυτόχρονα, ο ενεργός ρόλος που διαδραμάτισαν στην προώθηση των εβραϊκών αιτημάτων, τους έκανε να θεωρούν πως το Ισραήλ θα έπαιρνε μια φιλοσοβιετική τροχιά, παρά το γεγονός πως η μέχρι τότε πορεία των εβραϊκών οργανώσεων δεν συνηγορούσε σε κάτι τέτοιο, καθώς αυτές είχαν στενότατες σχέσεις τόσο με το βρετανικό όσο και με το αμερικανικό κεφάλαιο. Άλλωστε, η έδρα του σιωνιστικού κινήματος προπολεμικά βρισκόταν στο Λονδίνο, δεχόμενη τις συχνές επισκέψεις των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών. Αξίζει να σημειωθεί ότι τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, το Πανενωσιακό Κομμουνιστικό Κόμμα (μετέπειτα ΚΚΣΕ) ασκούσε -και σωστά- πολεμική στον σιωνισμό ως την εθνικιστική και αντιδραστική ιδεολογία της εβραϊκής αστικής τάξης. Η πολεμική αυτή επανήλθε αργότερα όταν οι σχέσεις της Σοβιετικής Ένωσης με το Ισραήλ έγιναν εχθρικές.

Τα πρώτα σύννεφα στην αρχική σοβιετοϊσραηλινή φιλία άρχισαν να εμφανίζονται όταν οι Ισραηλινοί ξεκίνησαν οργανωμένα να επιχειρούν εναντίον των αραβικών πληθυσμών, είτε μέσω εποικισμού είτε μέσω παραστρατιωτικών ομάδων. Το 1967 έρχεται η ώρα της ρήξης. Εκείνο το έτος, το Ισραήλ επιτίθεται σε τέσσερα αραβικά κράτη ενώ προσαρτά τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας, δηλαδή τις περιοχές που απαρτίζουν το μερικώς αναγνωρισμένο σήμερα κράτος της Παλαιστίνης. Ήταν ο περίφημος πόλεμος των Έξι Ημερών, στον οποίο το Ισραήλ έδειξε την στρατιωτική υπεροχή του στους γείτονές τους, με τους οποίους οι σχέσεις δεν βελτιώθηκαν ποτέ έκτοτε. Το Ισραήλ, σταδιακά μετατράπηκε σε κράτος- δολοφόνο και δύναμη κατοχής που θα εξαπέλυε συστηματικές επιθέσεις στα παλαιστινιακά εδάφη, αναγκάζοντας τους Άραβες να ζουν κάτω από άθλιες συνθήκες. Η επιθετικότητα αυτή του Ισραήλ συνοδεύτηκε και από μια ξεκάθαρη επιλογή συμμάχων, μεταξύ των οποίων δεν ήταν τα σοσιλιαστικά κράτη. Οι ΗΠΑ έγιναν και επίσημα ο καλύτερος φίλος.

Το ότι η Σοβιετική Ένωση στήριζε το δικαίωμα του εβραϊκού λαού στην απόκτηση εθνικού κράτους, δεν σήμαινε πως αντιτάχθηκε στα δικαιώματα των Παλαιστίνιων. Τα συμφέροντα των δυο λαών δεν τα έβλεπε αμοιβαίως αποκλειόμενα. Το σχέδιο άλλωστε για μια “ενιαία, ανεξάρτητη και δημοκρατική Παλαιστίνη” οι πολίτες της οποίας θα απολάμβαναν ίσα νομικά δικαιώματα ανεξαρτήτων φυλής και θρησκείας, είχε υποστηριχθεί ρητά από τους σοβιετικούς. Η αρμόδια επιτροπή μάλιστα που είχαν στείλει στον ΟΗΕ για να βοηθήσει στην επίλυση του παλαιστινιακού ζητήματος, είχε καταθέσει πρόταση για την παρεμπόδιση του περαιτέρω εβραϊκού εποικισμού σε περιοχές που ζούσαν κυρίως Άραβες, από φόβο μήπως αυτός αποβεί μοιραίος για τους δεύτερους.

Μολονότι από το 1917 οι μπολσεβίκοι τάσσονταν υπέρ της παλαιστινιακής ανεξαρτησίας από την βρετανική εξουσία, εντούτοις ήταν από τη δεκαετία του ‘50 που η υποστήριξή τους πήρε πιο συγκεκριμένες μορφές. Αφότου επήλθε η οριστική διακοπή των σχέσεών της με το Ισραήλ, η Σοβιετική Ένωση χαρακτήρισε ξανά τον σιωνισμό ως εργαλείο των Εβραίων καπιταλιστών και των Αμερικανών συμμάχων τους. Ο πλήρης ορισμός που έδιναν στην έννοια του σιωνισμού ήταν “πολεμικός σωβινισμός, ρατσισμός, αντικομμουνισμός και αντισοβιετισμός”.

Αν και η σοβιετική ηγεσία ήταν αρχικά επιφυλακτική απέναντι στην ηγεσία της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO), το 1967 η στάση της άλλαξε εντελώς. Ένα χρόνο αργότερα, ο αρχηγός της, Γιασέρ Αραφάτ, επισκέφτηκε τη Μόσχα όπου συναντήθηκε με τον γραμματέα του ΚΚΣΕ Λεονίντ Μπέζνιεφ, γεγονός που έμελλε να παίξει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη των σοβιετοπαλαιστινιακών σχέσεων. Σημαντικό ρόλο στις σχέσεις αυτές έπαιζε επίσης από την ίδρυσή του και το Παλαιστινιακό Κομμουνιστικό Κόμμα, το οποίο δρούσε παράλληλα με την PLO, μέχρι που το 1987 οι δυο οργανώσεις συνενώθηκαν.

Από τη δεκαετία του ‘70 όπου η σοβιετική επιρροή στην Αίγυπτο έπεσε κατακόρυφα, οι δεσμοί με την PLO ενισχύθηκαν ακόμα περισσότερο, με αρκετούς Παλαιστίνιους μαχητές να εκπαιδεύονται από σοβιετικούς στρατιωτικούς. Το 1974 οι Παλαιστίνιοι ανοίγουν την πρεσβεία τους στη Μόσχα και τον επόμενο χρόνο η Σοβιετική Ένωση φέρνει στον ΟΗΕ ψήφισμα με το οποίο εξισώνει τον σιωνισμό με τον ρατσισμό, κόντρα στο διεθνές φιλοϊσραηλινό κλίμα. Την ίδια στιγμή, το παλαιστινιακό κίνημα χαρακτηρίζεται ως η εμπροσθοφυλακή στον αγώνα των Αράβων για ελευθερία.

εξωτερική πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης στο μέτωπο αυτό, μπορεί να συνοψιστεί στην φράση του Μπρέζνιεφ πως “υπάρχει μόνο ένας δρόμος για μια πραγματική λύση, ο δρόμος της απελευθέρωσης όλων των αραβικών εδαφών που κατέκτησε το Ισραήλ το 1967 και της δημιουργίας του δικού τους ανεξάρτητου κράτους”. Το 1978 η PLO αναγνωρίστηκε επίσημα από την Σοβιετική Ένωση ως ο μόνος κι αυθεντικός εκπρόσωπος του παλαιστινιακού λαού.

Τα πράγματα άλλαξαν ριζικά όταν το τιμόνι του ΚΚΣΕ ανέλαβε ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ το 1985. Οι μεταρρυθμίσεις στην οικονομία και την πολιτική που έφεραν η περεστρόικα και η γκλάσνοστ αποδείχθηκαν καταστροφικές για την Σοβιετική Ένωση, καθώς ολοκλήρωσαν μια πορεία καπιταλιστικής παλινόρθωσης που είχε ξεκινήσει ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ‘50 στη χώρα. Οι ραγδαίες αυτές εξελίξεις, δεν θα μπορούσαν να αφήσουν ανεπηρέαστη την εξωτερική πολιτική και τις διεθνείς συμμαχίες της Σοβιετικής Ένωσης. Η οικονομική βοήθεια που έδινε στην PLO μέχρι τότε μειώθηκε σημαντικά, ενώ ο ίδιος ο Γκορμπατσόφ ασκούσε πιέσεις στον Αραφάτ να έρθει σε συμφωνία με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό. Από τότε μέχρι σήμερα, μεσολάβησαν πολλά. Από τις συμφωνίες του Όσλο, τη συγκρότηση της Παλαιστιανιακής Εθνικής Αρχής, τη διαμάχη της με τη Χαμάς στη Μάχη για τη Γάζα, έως και τη νέα γενικευμένη σύγκρουση με το Ισραήλ που εκτυλίσσεται εδώ και λίγες μέρες.

Αυτό που σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό να τονιστεί είναι πως η νέα έκρηξη στην περιοχή δεν έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία, αντίθετα είναι το νομοτελειακό αποτέλεσμα μιας κατάστασης που εδώ και δεκαετίες αναζητά τη λύση της. Μια λύση η οποία θα έρθει είτε με την πραγμάτωση των στόχων ενός ολόκληρου λαού είτε με τον ολικό αφανισμό του.

The post H στάση της Σοβιετικής Ένωσης απέναντι σε Ισραήλ και Παλαιστίνη appeared first on Militaire.gr.