Gustave Courbet: «Γράμματα στους Γερμανούς»

Τα Γράμματα στους Γερμανούς του Gustave Courbet, που κυκλοφόρησαν από τις Εκδόσεις Ροές σε μετάφραση του Σταύρου Βελούδου, ο οποίος συνέθεσε επίσης την εισαγωγή και τα σχόλια, ξεχωρίζουν μέσα στη σύγχρονη πνευματική παραγωγή στο μέτρο και στον βαθμό που προσφέρουν τη δυνατότητα στον σύγχρονο αναγνώστη να έρθει σε επαφή με έναν από τους πιο ενδιαφέροντες Γάλλους ζωγράφους του 19ου αιώνα. Πρόκειται για έναν καλλιτέχνη που διαφοροποιήθηκε σημαντικά και

σε όλα τα επίπεδα από τους σύγχρονούς του δημιουργούς, καθώς υιοθέτησε μια σαφώς ρεαλιστική κατεύθυνση και τεχνοτροπία στη ζωγραφική του. Και αυτό τη στιγμή που η επικρατούσα συνθήκη προέκρινε την ιστορική ζωγραφική, ένα είδος με το οποίο οι καλλιτέχνες επιχειρούσαν να συλλάβουν και να αποδώσουν το αιώνιο, το αφηρημένο, το ιδανικό. Ο Courbet, αντίστοιχα, εστίασε το ενδιαφέρον και την προσοχή του στο εφήμερο και το συγκεκριμένο, στο απτό και το ρεαλιστικό, σε ό,τι διαθέτει τις διαστάσεις της πραγματικότητας και της αλήθειας.

Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που ένας τέτοιος καλλιτέχνης θέλησε να εξέλθει του περιγράμματος της τέχνης του και να λάβει μέρος στα κοινωνικοπολιτικά δρώμενα της εποχής, στην ιστορία που τότε διαμορφωνόταν. Γεννημένος το 1819 στο Ορνάν, μια μικρή πόλη στα σύνορα Ελβετίας και Γαλλίας, αποφασίζει, μεσούντος του Γαλλοπρωσικού πολέμου (Ιούλιος 1870 – Ιανουάριος 1871), να αναγνώσει τα Γράμματά του προς τους Γερμανούς, μέσα από τα οποία φωτίζεται όχι μόνο η στάση του απέναντι στον πόλεμο, αλλά και απέναντι στο γερμανικό έθνος και στα όσα αυτό φέρει εντός του ως ανεξίτηλα σημάδια μιας ιδιοσυγκρασίας και μιας ψυχοσύνθεσης από τις πιο ιδιαίτερες και χαρακτηριστικές της ευρωπαϊκής ηπείρου. Πρόκειται ουσιαστικά για μια ανατομία που επιχειρεί ο Courbet στην ιστορική στιγμή και στον τρόπο με τον οποίο αυτή ανέδειξε τις διαφορές Γερμανών και Γάλλων, αλλά και για μια σαφή διατύπωση του αιτήματος για την ανάδυση και την επικράτηση των βασικότερων από τις αξίες στις οποίες πρέπει να βασίζεται και να οικοδομείται η ανθρώπινη οντότητα. Θα μπορούσε κανείς να δει εδώ μια προσπάθεια υπεράσπισης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, κυρίως όμως της ίδιας της Τέχνης ως οδηγού για την κυριαρχία της αλήθειας και της δικαιοσύνης.

{jb_quote} Δεν σταματά ποτέ να μάχεται ονειρευόμενος, να ονειρεύεται μαχόμενος. {/jb_quote}

Κείμενα μαχητικά και αγωνιστικά, ποτισμένα από το πάθος και τη βαθιά ανάγκη του δημιουργού να φωτίσει την ποιότητα της γαλλικής σκέψης, τη δυναμική του γαλλικού πνεύματος να απλώνεται σαν φως για να αγκαλιάσει όλους τους ανθρώπους και να τους θέσει υπό τη σκέπη της απόλυτης απελευθέρωσης, της κατίσχυσης της δημιουργίας ως πεμπτουσίας της ζωής. Θα μπορούσε κανείς να μπει στον πειρασμό να δει εδώ μόνο το χάσμα και τον διχασμό που σφραγίζει τη σχέση Γάλλων και Γερμανών. Κι όμως. Πολύ συχνά, ο Courbet εισάγει μέσα στις επιστολές του φράσεις οι οποίες, με κάποιον τρόπο, φαίνεται να προκρίνουν τη συναδέλφωση, τη συνύπαρξη, την υποχώρηση. Όλες εκείνες τις προϋποθέσεις, δηλαδή, για την ειρηνική συμβίωση των λαών. Και δεν είναι τυχαίο που αυτή μπορεί τόσο καλά να γίνει όραμα απτό, χειροπιαστό μέσα από τα λόγια ενός καλλιτέχνη που, ως τέτοιος, δεν σταματά ποτέ να μάχεται ονειρευόμενος, να ονειρεύεται μαχόμενος. Η πρόταση, λοιπόν, που αρθρώνει εδώ ο Γάλλος ζωγράφος είναι σαφής: ο καλλιτέχνης θα πρέπει, όποτε το κρίνει και το αισθάνεται, να προσέρχεται στο κοινωνικοπολιτικό πεδίο και να καταθέτει τις απόψεις του πάνω στο γίγνεσθαι και τη ροή των γεγονότων. Αυτό άλλωστε επιτάσσει και η ίδια η τέχνη που, ως έκφανση της ανθρώπινης συνθήκης, είναι σταθερά προσανατολισμένη στον άνθρωπο και την ευημερία του.

Γράμματα στους Γερμανούς
Gustave Courbet
Εισαγωγή – Μετάφραση – Σχόλια: Σταύρος Βελούδος
Επιμέλεια: Γιάννης Μπαρτσώκας
Ροές
104 σελ.
ISBN 978-960-283-536-4
Τιμή €9,54