Pedro Lemebel: «Φοβάμαι, ταυρομάχε»

«Σαν μια γάζα που τραβιέται πάνω από το παρελθόν, μια φλεγόμενη κουρτίνα ανεμίζει από το ανοιχτό παράθυρο εκείνου του σπιτιού την άνοιξη του ’86». Πάντα προσέχω τις εναρκτήριες προτάσεις των βιβλίων και εδώ η πρώτη πρόταση, εκτός από ελκυστική, έχει μια κινηματογραφική αίσθηση, που παραμένει διάχυτη σε ολόκληρο το βιβλίο.

Ο Πέδρο Λεμεμπέλ γεννήθηκε σε μια παραγκούπολη της Χιλής το 1952. Πολυσχιδής προσωπικότητα, εικαστικός, περφόρμερ, δημοσιογράφος, ανοιχτά ομοφυλόφιλος, κάτι που αποτελούσε στίγμα στη Χιλή εκείνης της εποχής, ακόμα και στους πλέον προοδευτικούς χώρους. Ιδρυτικό

μέλος της ομάδας αντικουλτούρας «Οι Φοράδες της Αποκάλυψης»,η οποία έκανε παρεμβάσεις σε πολιτικά και πολιτιστικά δρώμενα. Ο Ρομπέρτο Μπολάνιο είχε χαρακτηρίσει τον Πέδρο Λεμεμπέλ ως έναν από τους πιο ευφυείς συγγραφείς της Χιλής. Η συγγραφική δραστηριότητα του Λεμεμπέλ αφορούσε κυρίως αστικά χρονικά, δηλαδή κείμενα για την πόλη του, ιδίως για τις κρυφές και αφανείς πλευρές της.

Το Φοβάμαι, ταυρομάχε είναι το μοναδικό του μυθιστόρημα. Στη μυθοπλασία του εμπεριέχεται ένα πραγματικό γεγονός, η επίθεση κατά του Πινοτσέτ από το Πατριωτικό Μέτωπο Μανουέλ Ροδρίγκες στις 7 Σεπτεμβρίου 1986. Κεντρικός ήρωας του βιβλίου είναι η Τρελή από Απέναντι (Loca del Frente), ένας εκκεντρικός ομοφυλόφιλος, που νοικιάζει ένα μισογκρεμισμένο σπίτι σε μια φτωχογειτονιά του Σαντιάγο. Η Τρελή βιοπορίζεται κεντώντας τραπεζομάντιλα, αδιάφορη για τις πολιτικές αναταραχές που συγκλονίζουν την πόλη. Στο ραδιόφωνο προτιμάει τα ρομαντικά τραγούδια από τα δελτία ειδήσεων που της προκαλούν ταραχή. Η ζωή της αναστατώνεται από την εμφάνιση του Κάρλος, ενός νεαρού φοιτητή που δραστηριοποιείται σε μια επαναστατική οργάνωση. Η Τρελή προσφέρει στον Κάρλος το σπίτι της ως άσυλο για τις δραστηριότητες της ομάδας του, δέχεται να φυλάξει επαναστατικό υλικό, να φιλοξενήσει τις μυστικές συναντήσεις των μελών, όλα αυτά για να μπορεί να βλέπει τον Κάρλος, να αναπνέει τον ίδιο αέρα με αυτόν, να ονειρεύεται την αγκαλιά του.

Η Τρελή είναι μια ερωτευμένη γυναίκα κλεισμένη σε λάθος σώμα, όμως το πνεύμα και η ψυχή της είναι ελεύθερα και πολύχρωμα, μοιάζει η ίδια με πεταλούδα που τρυγάει χρώματα, φως και αρώματα από τη ζωή και τα μετουσιώνει σε αγάπη. Ο Κάρλος, παρά την τυφλή αφοσίωσή του στην οργάνωση, απολαμβάνει τη φροντίδα και τη φιλοξενία της Τρελής, που συχνά τον παρασύρει με το μπρίο και τη ζεστασιά της. Η Τρελή είναι μια άκρως αντισυμβατική φιγούρα. Αμέτοχη στα πολιτικά γεγονότα, απλοϊκά τρυφερή μέσα σε έναν αδυσώπητο κόσμο, δοτική και φιλόξενη χωρίς να ζητάει ανταλλάγματα. Είναι μια παθιασμένη θηλυκή ύπαρξη που αναζητά την ομορφιά στα απλά πράγματα, στολίζει το σπιτάκι της με βεντάλιες, αναρριχητικά φυτά, δαντέλες και φραμπαλάδες, σαν ένα θεατρικό σκηνικό μέσα στο οποίο περνάει τη ζωή της με πάθος. Στα κεφάλαια που αναφέρονται στην Τρελή, ο Λεμεμπέλ χρησιμοποιεί μια πρόζα γεμάτη λυρισμό, γλαφυρές περιγραφές των χώρων και εσωτερικούς μονολόγους της που αναδεικνύουν τον ευαίσθητο και ευμετάβλητο ψυχισμό της. Μια από τις πιο συγκινητικές σκηνές του βιβλίου είναι τα γενέθλια του Κάρλος: η Τρελή τού έχει ετοιμάσει γιορτή-έκπληξη με μια μεγάλη τούρτα και καλεσμένα όλα τα πιτσιρίκια της γειτονιάς, που τραγουδούν παράφωνα το τραγούδι των γενεθλίων.

{jb_quote}Βρίσκεται στον αντίποδα αυτού που ονομάζουμε στρατευμένη λογοτεχνία, χωρίς όμως να υπολείπεται σε πολιτικές προεκτάσεις ή ιστορικό υπόβαθρο.{/jb_quote}

Αντιστικτικά προς την ιστορία της Τρελής και του Κάρλος, παρακολουθούμε τον Δικτάτορα και την Πρώτη Κυρία να περνούν τις μέρες τους κάτω από μια απειλή που σιγοβράζει. Οι δρόμοι τους διασταυρώνονται κατά τρόπο σχεδόν κωμικό με την Τρελή και τον Κάρλος και σε αυτές τις συναντήσεις γίνεται αισθητή η μεγάλη απόσταση που χωρίζει τους δύο κόσμους. Η σχέση του Δικτάτορα με τη σύζυγό του θυμίζει εμπορική συνεργασία, τίποτα δεν έχει απομείνει από τον αρχικό τους έρωτα, πλέον ο ένας δεν μπορεί να αντέξει τον άλλο. Είναι πολύ έντονη η αντίθεση στην ατμόσφαιρα και στον τόνο μεταξύ της ιστορίας του Κάρλος και της Τρελής και εκείνης του κυβερνητικού ζεύγους. Ο κόσμος της Τρελής είναι γεμάτος έρωτα για τη ζωή, τις αισθήσεις, την ομορφιά. Αντίθετα, ο κόσμος του Δικτάτορα είναι γεμάτος συνωμοσίες, απειλές και σχέσεις υποταγής ή εκμετάλλευσης.

Ο συγγραφέας κλείνει το μάτι ειρωνικά, με εξαιρετική μαεστρία, στα σημεία τομής των δύο ιστοριών, όπως λόγου χάρη στην τυχαία συνάντηση των δύο ζευγαριών (Κάρλος-Τρελή και Δικτάτορας – Πρώτη Κυρία) στον δρόμο, όπου η Πρώτη Κυρία εντυπωσιάζεται από το πλατύγυρο κίτρινο καπέλο της Τρελής, και στην αντιπαραβολή των γενεθλίων του Κάρλος, με το σχεδόν παιδικό πάρτι που έχει οργανώσει η Τρελή, και των γενεθλίων του Δικτάτορα, με τις ομοβροντίες του στρατού, τις πολυάριθμες τούρτες και τα πανάκριβα δώρα.

Στο πολύ ενδιαφέρον και κατατοπιστικό επίμετρό του ο μεταφραστής Κώστας Αθανασίου χαρακτηρίζει το βιβλίο «ένα πολιτικό μυθιστόρημα γραμμένο με τους κανόνες του μελοδράματος». Ο χαρακτηρισμός «πολιτικό» δεν αναιρεί την έκκεντρη λοξή ματιά του συγγραφέα, ο οποίος καταφέρνει να δει τα πολιτικά γεγονότα μέσα από το πρίσμα των προσωπικών ιστοριών. Αυτό είναι και το μεγάλο κατόρθωμα του Λεμεμπέλ: να δώσει όλο το πολιτικό σκηνικό της εποχής και να πάρει θέση για τα γεγονότα, διηγούμενος με απλό τρόπο δύο παράλληλες προσωπικές ιστορίες και υπαινισσόμενος τις θέσεις του μέσα από ρεαλιστικές περιγραφές. Το μυθιστόρημα του Λεμεμπέλ βρίσκεται στον αντίποδα αυτού που ονομάζουμε στρατευμένη λογοτεχνία, χωρίς όμως να υπολείπεται σε πολιτικές προεκτάσεις ή ιστορικό υπόβαθρο.

Ως επίλογος αξίζει να σχολιαστεί η εξαιρετική μετάφραση του Κώστα Αθανασίου, για την οποία τιμήθηκε με το βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης στο Φεστιβάλ ΛΕΑ (Λογοτεχνία εν Αθήναις) 2022. Μας έδωσε ένα κείμενο ελκυστικό και ζωντανό, σε μια γλώσσα ρέουσα και λειτουργική.

Από τις 10 Μαρτίου παίζεται στο Θέατρο Μεταξουργείο η ομότιτλη παράσταση, που βασίζεται στη μετάφραση του Κώστα Αθανασίου, σε σκηνοθεσία και θεατρική προσαρμογή της Άννας Βαγενά.

Φοβάμαι, ταυρομάχε
Πέδρο Λεμεμπέλ
Μετάφραση – Επίμετρο: Κώστας Αθανασίου
Εκδόσεις Καστανιώτη
σ. 240
ISBN: 978-960-03-6928-1
Τιμή: 15,00€