ΠΡΟΛΟΓΟΣ Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου

Έχουν περάσει εκατό χρόνια από τη γέννηση της Γεωργίας Σαρηβαξεβάνη, της Ζωρζ Σαρή, της συγγραφέως που αποτέλεσε σταθμό στην ιστορία και στην ανανέωση του ελληνικού παιδικού και νεανικού βιβλίου, ενώ παράλληλα εμπλούτισε τη λογοτεχνία ενηλίκων με ενδιαφέροντα μυθιστορήματα και την ξενόγλωσση λογοτεχνία με εξαίρετες μεταφράσεις διάσημων συγγραφέων, όπως του Ιουλίου Βερν, του Έκτορα Μαλό, του Ευγένιου Ιονέσκο, της Σιμόν ντε Μποβουάρ, της Μαργκερίτ Ντυράς κ.ά. Το έργο της –για το οποίο έχει τιμηθεί με βραβεία– απευθύνεται σε παιδιά και

Μεγάλη ήταν η προσφορά της και στους τομείς της παιδείας και της τέχνης. Σημαντική συνεισφορά στο παιδικό βιβλίο και την ανάγνωση συνιστούν τα δημοσιευμένα άρθρα και οι διαλέξεις που έδινε σε όλη την Ελλάδα, ενώ οι κινηματογραφικές ταινίες και οι θεατρικές παραστάσεις αποκάλυψαν το ταλέντο της στην υποκριτική τέχνη, γεγονός που επιβεβαίωσαν κριτικοί του θεάτρου και του κινηματογράφου, καθώς και οι διακρίσεις που έλαβε.

Η εμβληματική αυτή συγγραφέας, πρωτοπόρος στον χώρο της παιδικής λογοτεχνίας, κάνει την εμφάνισή της το 1969, που κυκλοφορεί το πρώτο της βιβλίο, Ο θησαυρός της Βαγίας. Ακολουθούν άλλα δεκαεννέα μυθιστορήματα για παιδιά και νέους, δώδεκα ιστορίες και παραμύθια για μικρά παιδιά, ένας τόμος θεατρικών, Το τρακ, μία νουβέλα και τρία μυθιστορήματα για μεγάλους. Τη διαχρονικότητα των βιβλίων της και το επίκαιρο των θεμάτων τους ακόμη και στις μέρες μας επιβεβαιώνουν τόσο η διασκευή του Θησαυρού της Βαγίας σε Graphic Novel τo 2022 από τον Κανέλλο Κομπ (Kanellos COB) όσο και η μεταφορά βιβλίων της στην τηλεόραση και στο θέατρο [Ο θησαυρός της Βαγίας, 1984 (τηλεόραση), Όταν ο ήλιος… 2013 (θέατρο)].

Η ιστορία και η κοινωνία είναι οι περιοχές που τη συγκινούν και διεγείρουν το ενδιαφέρον και τη μυθοπλαστική τέχνη της. Το γεγονός αυτό είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις ιδέες και τα ιδανικά της, για τα οποία αγωνίστηκε με κίνδυνο και την ίδια της τη ζωή. Στα χρόνια της Κατοχής συμμετέχει ενεργά, μέσα από την ΕΠΟΝ, στην Εθνική Αντίσταση κατά των Γερμανών. Κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο πληγώνεται από οβίδα στο χέρι και στο πόδι και, το 1947, αναγκάζεται να αυτοεξοριστεί στο Παρίσι, όπου συνεχίζει τις σπουδές της ως ηθοποιός. Με την επιστροφή της στην Ελλάδα το 1962 δραστηριοποιείται στον χώρο του θεάτρου και του κινηματογράφου. Μετά την επιβολή της δικτατορίας το 1967, κάνοντας παθητική αντίσταση, όπως και άλλοι ηθοποιοί, δεν ξαναπαίζει στο θέατρο. Η δημιουργικότητά της βρίσκει διέξοδο στη συγγραφή παιδικών βιβλίων, που ικανοποιεί απόλυτα όχι μόνο την ανάγκη της να εκφραστεί διαφορετικά, αλλά να ικανοποιήσει και το αίσθημα της απόλυτης ελευθερίας και της δημιουργικής έκφρασης των επιθυμιών της: «Τώρα φέρω ακέραιη την ευθύνη των βιβλίων μου. Κάνω αυτό που θέλω, αυτό που μπορώ», εξομολογείται η ίδια.

Το συγγραφικό της έργο διακρίνεται για την ποικιλία των θεμάτων και των λογοτεχνικών ειδών, τα οποία χειρίζεται με αφηγηματική άνεση και δεξιότητα, χρησιμοποιώντας πλούτο αφηγηματικών τεχνικών: εναλλαγές στον αφηγητή (πρωτοπρόσωπη, τριτοπρόσωπη αφήγηση, ελεύθερος πλάγιος λόγος) και στην οπτική γωνία της αφήγησης, έντεχνος χειρισμός του αφηγηματικού χρόνου σε σχέση με τον αφηγημένο μέσα από τη χρήση άμεσων εναλλαγών παρόντος - παρελθόντος, αναδρομών, προαγγελιών κ.ά.

Επίσης, η ποικιλία των αφηγηματικών τρόπων που χρησιμοποιεί, πέρα από την έκθεση και τον διάλογο, όπως το σχόλιο, ο εσωτερικός μονόλογος, η περιγραφή, δηλώνει άνεση μυθιστορηματικής γραφής. Η συχνή χρήση πρωτοποριακών στοιχείων αφήγησης, λόγου χάρη η χρήση διακειμένων, η έντεχνη παρεμβολή στην αφήγηση επιστολών, ημερολογίου ή ακόμη και εξωλογοτεχνικών κειμένων, όπως αποσπάσματα από αγγελίες ή από άρθρα εφημερίδων, ακόμη και συνθήματα –πράγμα σπάνιο σε κείμενα παιδικής λογοτεχνίας–, φανερώνει την πρωτοποριακή αντίληψή της για την τέχνη του λόγου.

Τέλος, η εμβάθυνση στη σκιαγράφηση των χαρακτήρων, που συχνά είναι φορείς έκφρασης εσώτερων ψυχικών καταστάσεων, ιδεολογικών, πολιτικών και πολιτισμικών ιδεών, συντείνει στη συγκρότηση ενός πλαισίου ιδεών, συχνά προωθημένου και πρωτοποριακού.

Ρεαλισμός και βιωματικό στοιχείο αλληλοδιαπλέκονται. Φανταστικός και πραγματικός κόσμος συνδέονται στενά, καθώς η πραγματικότητα υποστασιοποιείται μέσα από τα συναισθήματα που δημιουργούνται στη συνείδηση των μυθοπλαστικών ηρώων και κατ’ επέκταση των αναγνωστών.

Επιπρόσθετα, η κυριαρχία στην αφήγηση της οπτικής του παιδιού, η έλλειψη διδακτισμού, το χιούμορ, το λιτό ή πεζολογικό ύφος της γραφής της συντελούν καθοριστικά ώστε τα βιβλία της να προκαλούν το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των μικρών αναγνωστών.

Τα καινοτόμα στοιχεία της γραφής της εντοπίζονται όχι μόνο στις τεχνικές της αφήγησης που προαναφέραμε, αλλά και στη θεματολογία των μυθιστορημάτων της και, κυρίως, στον χειρισμό της. Στον χώρο του ιστορικού μυθιστορήματος είναι η πρώτη συγγραφέας παιδικών βιβλίων, μαζί με την επιστήθια φίλη και συνοδοιπόρο της Άλκη Ζέη, που επιλέγει συνειδητά να αναφερθεί σε γεγονότα της νεότερης ελληνικής ιστορίας, όπως ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Κατοχή, η Αντίσταση, ο Εμφύλιος, η Δικτατορία ’67-’74, o πόλεμος στο Ιράκ (1973), εκθέτοντάς τα αντικειμενικά, χωρίς να αποσιωπάται ή να υποβαθμίζεται και η θέση των θυμάτων, των ηττημένων. Είναι η συγγραφέας που τόλμησε να εισαγάγει και την πολιτική σκέψη στο νεανικό βιβλίο.

Η εξιστόρηση των γεγονότων συμπλέκεται με τη μαρτυρία και την αυθιστόρηση, προσδίδοντας όχι μόνο το στοιχείο της αληθοφάνειας στην αφήγηση, αλλά και της ζωντάνιας. Η Σαρή, ακολουθώντας, θα λέγαμε, τη «γλωσσολογική στροφή» στην ιστοριογραφία που προετοίμασαν οι φιλόσοφοι Paul Ricoeur και Hayden White, αξιοποιεί στα ιστορικά μυθιστορήματά της τη μικροϊστορία, δίνει έμφαση στο βίωμα και στα καθημερινά γεγονότα και αποκρυπτογραφεί με αυτόν τον τρόπο πλευρές μιας αθέατης κοινωνικής πραγματικότητας που συμβάλλει στη γνώση μιας πιο πλατιάς ιστορικής πραγματικότητας.

Η μυθοπλασία ιστορικών γεγονότων στα έργα της Ζωρζ Σαρή:

«προσεγγίζει περισσότερο τη μαρτυρία, καθώς σε αυτά γίνεται λόγος για συγκεκριμένα γεγονότα και πρόσωπα. Ενδεικτικά αναφέρω την απεργία στο Λαύριο στο Όταν ο ήλιος... ή την αναφορά στους Η. Ηλιού, Α. Παπανδρέου, Μ. Θεοδωράκη στα Γενέθλια. Παρόμοια στοιχεία έχουμε και στα άλλα ιστορικά της μυθιστορήματα: Οι νικητές και Κόκκινη κλωστή δεμένη... Στο πλαίσιο της υποκειμενικής μαρτυρίας, του προσωπικού βιώματος και των καταλυτικών αλληλοσυνδέσεών τους με τη δράση, η συγγραφέας, αφηγούμενη ιστορικά γεγονότα, επαναγράφει δημιουργικά την ιστορία, καθώς η αφήγηση της ιστορίας, ως αφήγησης και εμπειρίας, υποβάλλει μια νέα ανάγνωση των γεγονότων, χωρίς αυτό να σημαίνει αυθαίρετη, υποκειμενική ερμηνεία τους».[1]

Πέρα από την ανάδειξη κρίσιμων για την Ελλάδα ιστορικών περιόδων, η Ζωρζ Σαρή αναδεικνύεται ρηξικέλευθη και στην επιλογή κοινωνικών θεμάτων και ζητημάτων που την απασχολούν στα βιβλία της, όπως ο νεανικός έρωτας (Τα στενά παπούτσια, Νινέτ), το διαζύγιο (Ψέμα), η φιλία (Ε.Π., Σοφία), η διαπολιτισμικότητα, η μετανάστευση (Κρίμα κι άδικο…), η αρχαιοκαπηλία (Ζουμ), η εκπαίδευση (δάσκαλος - σχολείο - μαθητής) (Ο Κύριός μου).

Ιδιαίτερη θέση στα μυθιστορήματά της έχει η γυναίκα στην οικογένεια και στην κοινωνία. Οι αγώνες της για αλλαγή των συνθηκών μέσα στις οποίες ζει, καθώς και για την ανεξαρτησία της σε διαφορετικά κοινωνικά περιβάλλοντα είτε στην επαρχία (Το παραράδιασμα) είτε σε αστικό ή πολυπολιτισμικό πλαίσιο (Κρίμα κι άδικο…, Νινέτ) θίγονται με ρεαλισμό και μαχητικότητα, λαμβάνοντας πάντα υπόψη τις κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες αυτή ζει και αγωνίζεται.

Τα παραπάνω θέματα, πρωτοποριακά για την εποχή έκδοσης των βιβλίων, αναδεικνύουν τη βαθύτατα προοδευτική σκέψη της Ζωρζ Σαρή, σμιλεμένη τόσο από το οικογενειακό περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγάλωσε όσο και από το κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έζησε, και αποκαλύπτουν την άποψή της ότι το παιδί είναι ισότιμος αναγνώστης με τον ενήλικα.

Η Ζωρζ Σαρή, τόσο με τα βιβλία της για μικρά παιδιά όσο και με τα μυθιστορήματά της για νέους, ανέθρεψε γενιές παιδιών και συνέβαλε στην αισθητική και κοινωνική τους ευαισθητοποίηση, πλάθοντας συνειδήσεις όχι μόνο ευτυχισμένων παιδιών, άλλα και μελλοντικών ενεργών πολιτών.

***

Με τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννηση της Ζωρζ Σαρή, το Diastixο και οι Δέκα Τέχνες τιμούν τη μεγάλη συγγραφέα με ένα ειδικό αφιέρωμα στο οποίο γράφουν για την προσωπικότητα και το έργο της καθηγητές πανεπιστημίων, μελετητές του έργου της, εκπαιδευτικοί, πνευματικοί άνθρωποι του λόγου και της τέχνης, αναδεικνύοντας πρωτοποριακά του στοιχεία, καθώς και πλευρές του που δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς.[2]

Η Ρόζη Αγγελάκη εστιάζει στην υποκειμενικότητα του λόγου της Σαρή στο μυθιστόρημά της Τότε… Προσεγγίζει το μυθιστόρημα μέσα από την ψυχαναλυτική κριτική, αναδεικνύοντας νεωτερικά στοιχεία του αυτοβιογραφικού είδους, με κυριότερο τη συνύπαρξη του επιστολικού λόγου με τον συνειρμικό μονόλογο, χαρακτηριστικά του ψυχαναλυτικού λόγου.

Η Βασιλική Βασιλούδη ασχολείται με το πρόσωπο της μητέρας, της Έμμας, της πραγματικής Ορτάνς στα αυτομυθοπλαστικά έργα της Σαρή: Νινέτ, Ο χορός της ζωής, Ε.Π., Όταν ο ήλιος… και Το προτελευταίο σκαλοπάτι. Αναφέρεται στα αυτοβιογραφικά στοιχεία της ηρωίδας, τονίζοντας τα πρωτοποριακά χαρακτηριστικά της για την εποχή που έζησε, όπως τις φιλελεύθερες παιδαγωγικές αρχές της, τον κοσμοπολιτισμό της, τον αντικομφορμισμό της, τις απόψεις της για το φύλο.

Η Σταματία Γιαννά και η Διαμάντη Αναγνωστοπούλου επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στα Δεκεμβριανά μέσα από το μυθιστόρημα Οι νικητές. Η αυθεντικότητα της βιωμένης εμπειρίας της συγγραφέως, το ατομικό στοιχείο, συνδέεται με και αλληλοκαθορίζεται από τα ιστορικά γεγονότα. Οι ποικίλες οπτικές γωνίες θέασης διευρύνουν την κριτική σκέψη του αναγνώστη, ενώ η ερμηνεία τους μέσα από την έφηβη ηρωίδα τα ανασυνθέτουν, καθιστώντας τα οικεία στο αναγνωστικό κοινό.

Η Αγγελική Γιαννικοπούλου προσεγγίζει την ανέμελη ζωή των μυθοπλαστικών ηρώων του βιβλίου Τα στενά παπούτσια μέσα από το αίσθημα της νοσταλγίας που αισθάνεται ο αναγνώστης, όταν αναπολεί ή ονειρεύεται τις καλοκαιρινές του διακοπές. Συνδέει την έννοια της παιδικότητας, κυρίαρχης στο βιβλίο, με την ενήλικη νοσταλγία της σε μεγάλη ηλικία τόσο από τον μυθοπλαστικό ήρωα όσο και από τον αναγνώστη.

Ο Δημήτριος Γουλής ασχολείται με τη μεταφορά του Θησαυρού της Βαγίας στη μικρή οθόνη. Επισημαίνει τη συμβολή των σπουδών υποκριτικής της Σαρή στον κινηματογραφικό τρόπο γραφής της, που διευκόλυνε τη μεταφορά του μυθιστορήματος σε τηλεταινία, καθώς και τη σεναριακή διασκευή του, που δεν πρόδωσε το πεζό κείμενο, για να τονίσει ότι η μεταφορά στην τηλεόραση ενός μυθιστορήματος δεν ενδιαφέρει μόνο φιλολογικά, αλλά και γενικότερα για την αναπαράσταση της παιδικής ηλικίας.

Τη Μαίρη Δημάκη απασχολούν τα τέσσερα θεατρικά έργα που έχουν συσσωματωθεί στο Τρακ κυρίως ως δραματουργία. Ωστόσο, γίνεται αναφορά και σε παραστάσεις τους, ακόμη και σχολικές. Ακόμη, επισημαίνει τα πρωτοποριακά στοιχεία των θεατρικών αυτών κειμένων τόσο στη θεματολογία, που απομακρύνεται από την καθιερωμένη πατριωτική και εκτείνεται σε θέματα τα οποία απασχολούν και προβληματίζουν τη σύγχρονη κοινωνία, όσο και στη στόχευση ότι η παραμυθική δομή τους αποκαθιστά την αλήθεια και διαλύει την ψευδαίσθηση του φανταστικού.

Η Αλεξάνδρα Ζερβού διερευνά τις «Γαλλικές λογοτεχνικές και δραματικές φωνές στο έργο της Ζωρζ Σαρή», μελετώντας τα μυθιστορήματά της, κυρίως τη Νινέτ, το Τότε και τον Χορό της ζωής. Θεμελιώνει τη γαλλική της κουλτούρα τόσο στις θεατρικές επιρροές στα χρόνια που έζησε στο Παρίσι, στα διαβάσματά της και τις μεταφράσεις της, καθώς και στην επίδραση που άσκησε το άμεσο οικογενειακό της περιβάλλον.

Η Αθανασία Καλογιάννη, θεατρολόγος και ηθοποιός, αναφέρεται στη θεατρική παράσταση που η ίδια ανέβασε, μεταφέροντας στο θέατρο τον Θησαυρό της Βαγίας, χωρίς να προδίδει το αρχικό κείμενο. Η θεατρική διασκευή από τη Μαρία Στιούαρτ και η μουσική επένδυση από τη Ζωή Τηγανούρια συντέλεσαν σημαντικά στην επιτυχία της παράστασης, που στόχευε στη θεώρηση ότι το παρελθόν δεν αλλάζει αλλά ορίζει, όπως και η μνήμη, την ιστορικότητά μας.

Τη Μένη Κανατσούλη απασχολεί η Νινέτ ως αντιπροσωπευτικό δείγμα κλασικής λογοτεχνίας, κάνοντας αναφορά σε μελέτες που έχουν γίνει από έγκριτους πανεπιστημιακούς καθηγητές και μελετητές της λογοτεχνίας. Αποκαλύπτει τη δυνατότητα πολλαπλής ερμηνείας και ειδολογικής κατάταξης του μυθιστορήματος αυτού, ενώ στη δική της προσέγγιση εστιάζει στην αποκρυπτογράφηση της γυναικείας φύσης μέσα από τον πολυγλωσσισμό των γυναικείων προσώπων.

Ο Μάνος Κοντολέων προσεγγίζει Τα στενά παπούτσια τονίζοντας τα στοιχεία πρωτοτυπίας του βιβλίου όπως είναι το κύριο θέμα, δηλαδή ο έρωτας στην πρώιμη εφηβεία, το παιχνίδι αρσενικού-θηλυκού, οι κοινωνικές διαφορές των πρωταγωνιστών. Εστιάζει ακόμη και σε αφηγηματικές πρωτοτυπίες, όπως η αφήγηση του παιδικού μυθοπλαστικού ήρωα σε ώριμη ηλικία και η θεατρικότητα του λόγου.

Η Χρύσα Κουράκη ασχολείται με τη γάτα Κυρία Κλοκλό και τις οκτώ μικρές ιστορίες της, αναδεικνύοντας την τέχνη της Σαρή να ευαισθητοποιεί και να εξοικειώνει τα μικρά παιδιά μέσα από τον ανθρωπομορφισμό, το χιούμορ, τις πρωτότυπες τεχνικές, με όψεις της καθημερινής ζωής, αλλά και με στοιχεία ποικίλων ανθρώπινων χαρακτήρων. Η απόσταση που τηρεί η ηρωίδα από τον αναγνώστη τον οδηγεί στην αυτοκριτική, χωρίς το «βάρος» του διδακτισμού.

Η Νίκη Κωνσταντίνου-Σγουρού και η Μαρία Τοπάλη, με παράλληλους αλλά τεμνόμενους μονολόγους για το βιβλίο Τα Χέγια, επισημαίνουν τον πολιτικό χαρακτήρα του βιβλίου με την παρουσία στοιχείων πολιτικής κατά την περίοδο της χούντας, καθώς και το ενδιαφέρον της Σαρή στην ανάδειξη του προσώπου του πατέρα και όχι της έφηβης Μάτας.

Η Ελπινίκη Νικολουδάκη διερευνά την Οδησσό «ως κειμενική οντότητα», όπου διαμορφώνεται η ελληνική παροικία και όπου πρωταγωνιστούν μυθοπλαστικοί ήρωες των μυθιστορημάτων Νινέτ της Ζωρζ Σαρή και Ανατροπή του Νίκου Θέμελη τα ίδια περίπου χρόνια. Επισημαίνεται η συμβολή της πόλης αυτής στη ζωή τους, καθώς τους βοηθά να υπερβούν τις δυστοπικές καταστάσεις που έζησαν στον γενέθλιο τόπο τους, διαφορετικό για τους πρωταγωνιστές κάθε βιβλίου.

Η Μαρία Παπαγιάννη, εστιάζοντας στο μυθιστόρημα Όταν ο ήλιος…, σκιαγραφεί με λογοτεχνικό τρόπο την προσωπικότητα της Ζωρζ Σαρή, τονίζοντας τόσο στοιχεία του χαρακτήρα της όσο και ουσιώδη γνωρίσματα της γραφής της, όπως είναι το αυτοβιογραφικό στοιχείο, η πολιτική άποψη στο έργο της, η σύνδεση του ατομικού με το γενικό, και η θεατρικότητα του λόγου της.

Ο Γιάννης Παπαδάτος προσεγγίζει το βιβλίο της Σαρή για μικρά παιδιά Ο πόλεμος, η Μαρία και το αδέσποτο, που εμπνέεται από τον πόλεμο στο Ιράκ το 2003, βασισμένο σε στοιχεία που της προσκόμισε ο δημοσιογράφος και σκιτσογράφος Στάθης Σταυρόπουλος, βασικό πρόσωπο του βιβλίου αυτού. Μέσα από την προσέγγιση αυτή ο Παπαδάτος αναδεικνύει αυθεντικές αξίες για τις οποίες αγωνίστηκε η Ζωρζ Σαρή στη ζωή της και από τις οποίες εμφορούνται και οι μυθοπλαστικοί ήρωες του βιβλίου, αναδεικνύοντας τη συλλογική πλέον κοσμοαντίληψή του.

Ο Γιώργος Παπαντωνάκης εξετάζει τις ιστορίες σημαντικών βιβλίων της Ζωρζ Σαρή, όπως τον Θησαυρό της Βαγίας, Το ψέμα, Τα στενά παπούτσια, Τα Χέγια, Το παραράδιασμα και τους Νικητές, αναδεικνύοντας το εύρος των θεματικών της επιλογών (οικογενειακές, αγροτικές, πολιτικές ιστορίες), καθώς και την παράλληλη αναφορά σε αρχαιολογικά και ιστορικά θέματα και περιόδους.

Ο Δημήτρης Πολίτης προσεγγίζει τις «παράλληλες ζωές και τις ομόρροπες αφηγήσεις» της Ζωρζ Σαρή και της Άλκης Ζέη, τονίζοντας τα κοινά στοιχεία της ζωής, κυρίως όμως της γραφής τους, που είναι το αυθεντικό βίωμα και η συσχέτιση του παρόντος της αφήγησης με το βιωμένο παρελθόν, παραπέμποντας στη φαινομενολογική θεώρηση της γραφής και στην ψυχαναλυτική λειτουργία της. Ακόμη, αναδεικνύει τον χαρακτήρα της μαρτυρίας στη γραφή τους και την ώσμωση του ατομικού βιώματος με το συλλογικό γεγονός.

Η Μαρία Πυλιώτου απευθύνει τον τελευταίο προσωπικό χαιρετισμό της στη Ζωρζ Σαρή με αναφορές στο έργο της, καθώς και στη δράση της στα σχολεία της Κύπρου και στην προσφορά της στους μικρούς Κύπριους αναγνώστες τόσο με τα παιδικά της βιβλία όσο και με την παρουσία της στα σχολεία του νησιού.

Η Μαρία Σκιαδαρέση ασχολείται με τον Χορό της ζωής, επισημαίνοντας τις αντιφάσεις της ζωής της Σαρή κατά την Kατοχή, την Αντίσταση και τον Εμφύλιο και, στη συνέχεια, στο Παρίσι, όπου κατέφυγε ως αυτοεξόριστη και όπου σπούδασε και διακρίθηκε ως ηθοποιός, εμμένοντας στην προβολή της «μεγάλης ιστορίας» μέσα από τη μικροϊστορία.

Η Φανή Τσιαμπάση αποδεικνύει ότι η Νινέτ είναι αντιπροσωπευτικό Bildungsroman (εξελικτικό μυθιστόρημα), καθώς έχει όλα τα χαρακτηριστικά που οι μελετητές του είδους θεωρούν απαραίτητα. Παράγοντες διαμόρφωσης της Νινέτ είναι: η μητέρα της, τα ταξίδια με τη μετάβαση προς την ελευθερία, ο έρωτας και η ύπαρξη της έννοιας της ατομικότητας που χαρακτηρίζεται από διαφορετικότητα και σύγκρουση.

H Τασούλα Τσιλιμένη και η Γεωργία Καραντώνα εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στο «mise-en-scène και τον ρόλο της εικόνας στη διασκευή του έργου Ο θησαυρός της Βαγίας σε graphic novel», το οποίο δημιούργησε ο Kanellos COB. Αναφέρονται στις τεχνικές της μεταγραφής του μυθιστορήματος στο νέο είδος, ιδιαίτερα αγαπητό σε νεαρούς αναγνώστες, και επισημαίνουν τα αίτια της πετυχημένης μεταφοράς.

Η Σίσσυ Τσιφλίδου διερευνά τη λειτουργία του Ελεύθερου Πλάγιου Λόγου (ΕΠΛ) στο μυθιστόρημα της Ζωρζ Σαρή Όταν ο ήλιος… και τη συμβολή του στην αναπαράσταση της εσωτερικής εμπειρίας των ηρώων. Αναδεικνύει την αφηγηματική πρωτοτυπία της τεχνικής του αυτοβιογραφικού αυτού μυθιστορήματος, καθώς με τη χρήση του ΕΠΛ η συγγραφέας επιτυγχάνει να προβάλλει τον εσωτερικό κόσμο των σκέψεων των χαρακτήρων.

Η Λουίζα Χριστοδουλίδου διερευνά την έννοια του τόπου, του χώρου και τις συμβολικές του διαστάσεις στη Νινέτ. Με τη θεωρητική υποστήριξη κυρίως των Genette και Bachelard συνδέει τη γνωριμία των σπιτιών με την επιθυμία να γνωρίσει καλύτερα τη μητέρα της και τον κόσμο της. Τα διαφορετικά συναισθήματα στο αντίκρισμα των σπιτιών στο Ερνιέ και στο Σαιν Λουί φανερώνουν τον εσωτερικό κόσμο της ηρωίδας και την ταύτιση της αρχετυπικής εικόνας του σπιτιού με αυτήν της μητέρας.

Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου: Ομότιμη Καθηγήτρια Ελληνικής Φιλολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

[1] Βλ. Κατσίκη-Γκίβαλου, Ά. Βιωμένη πραγματικότητα, μαρτυρία και Ιστορία στο νεότερο παιδικό και εφηβικό λογοτεχνικό βιβλίο», Κείμενα, 21. Ανακτήθηκε από https://journals.lib.uth.gr/index.php/keimena/article/view/598/580.

[2] Για το έργο της Ζωρζ Σαρή έχουν εκδοθεί δύο βιβλία: της Χρύσας Κουράκη (2009), Αφήγηση και λογοτεχνικοί χαρακτήρες: τα μυθοπλαστικά πρόσωπα στο πεζογραφικό έργο της Ζωρζ Σαρή (1969-1995), Αθήνα: Πατάκης και ο συλλογικός τόμος: Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου (Επιμ.) (2009), Όταν… η Ζωρζ Σαρή - 40 χρόνια προσφοράς στη λογοτεχνία για παιδιά και νέους (Πρακτικά Ημερίδας, Τρίτη 20 Μαΐου 2008), Αθήνα: Πατάκης.