Στέλιος Πελασγός: «Νασρεντίν Χότζας, το γέλιο της Μικρασίας»

Ο Στέλιος Πελασγός είναι ο άνθρωπος που βοήθησε ν’ αναβιώσει η τέχνη της προφορικής αφήγησης στη χώρα μας και αυτή τη στιγμή είναι ένας από τους πιο γνωστούς παραμυθάδες-αφηγητές ιστοριών στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο αυτής της ιδιότητάς του, επομένως, εντάσσεται και το πόνημά του, για το οποίο θα κάνουμε λόγο στο παρόν άρθρο: Νασρεντίν Χότζας, το γέλιο της Μικρασίας (εκδ. Πρώτη ύλη, 2022).

Πράγματι, ποιος δεν γνωρίζει τον Νασρεντίν Χότζα και τις ιστορίες του,

τον περίφημο Τούρκο με τις πάμπολλες ιδιότητες που του αποδίδονται – σοφός, φιλόσοφος, γκαφατζής, αστείος και τόσες άλλες ακόμα;

Ο Νασρεντίν Χότζας –ή αλλιώς Νασραντίν Χότζας, Νασρουντίν, Νασρεττίν, Μολλά ή απλώς Χότζας– υπήρξε το αρχέτυπο για τα δικά μας ανέκδοτα με τους Ποντίους ή τον Τοτό. Η ιστορικότητά του ως προσώπου αμφισβητείται, αλλά αν πράγματι έζησε –ή ο ίδιος ή κάποιος που του έμοιαζε τόσο ώστε να χρησιμεύσει ως πρότυπο για τις ιστορίες του–, αυτό είναι κάτι που συνέβη γύρω στον δέκατο τρίτο αιώνα, στα βάθη της Μικράς Ασίας. Υποτίθεται ότι διατηρούσε φιλία με τον τρομερό Μογγόλο κατακτητή, τον Τιμούρ –Ταμερλάνο–, αν και αυτός έζησε τον επόμενο αιώνα. Όποια και αν είναι η αλήθεια, πλάστηκαν έκτοτε πάμπολλες ιστορίες με τον ίδιο ως πρωταγωνιστή. Και το μόνο σίγουρο είναι ότι η φιγούρα αυτή, αυτός ο χαριτωμένος σοφός σαλός, είναι τόσο το γέλιο όσο και η ψυχή της Μικράς Ασίας. Και οι ιστορίες που τον αφορούν συγκεντρώθηκαν και καταγράφηκαν με κάθε αγάπη και φροντίδα από τον Στέλιο Πελασγό στο παρόν έργο, που απευθύνεται τόσο σε ενήλικες όσο και σε νέους αναγνώστες.

{jb_quote}Πάνω απ όλα, μας υπενθυμίζουν πόσο απελπιστικά όμοιοι παραμένουν οι άνθρωποι σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, όσα χρόνια κι αν περάσουν.{/jb_quote}

Ο Πελασγός δεν παραθέτει απλώς τις ιστορίες που αναφέρονται στον Νασρεντίν Χότζα, αλλά συγχρόνως τις ομαδοποιεί, τις αναλύει και τις ερμηνεύει. Στο πρώτο κεφάλαιο, συγκεντρώνει τις ιστορίες στις οποίες ο Χότζας είναι ο Κανένας. Κατόπιν, σταχυολογεί ιστορίες στις οποίες φαίνεται ότι ο Χότζας είναι ελεύθερος άνθρωπος – αμφισβητεί κάθε μορφή εξουσίας και πολλές φορές την ειρωνεύεται κιόλας. Υπάρχουν, επίσης, πολλές ιστορίες με τον Χότζα δάσκαλο, καθώς και ιστορίες που μας δείχνουν ότι ο Χότζας ήταν φιλειρηνιστής και απεχθανόταν τη βία. Σοφός ο ίδιος, αμφισβητεί τους σοφούς, το ίδιο το σύστημα απονομής της δικαιοσύνης. Συγχρόνως ξέρει να ζει και να χαίρεται τη ζωή, χωρίς να διατηρεί προσκόλληση στα υλικά αγαθά. Επίσης, απεχθάνεται τους τοκογλύφους.

Σε πολλές από τις ιστορίες παρουσιάζεται ως ψυχολόγος, ακόμη και ως θεραπευτής γάμου, ενώ δεν είναι λίγες οι ιστορίες με τη γυναίκα του Χότζα. Ήταν ένας άνθρωπος που ήξερε να κάνει υπομονή και που αγωνιζόταν πάντοτε για την κοινωνική δικαιοσύνη. Και μπορεί να ήταν ευσεβής, όμως πάντοτε κορόιδευε τους θρησκόληπτους.

Το βιβλίο συμπληρώνεται με δύο ελληνικές ιστορίες, που κινούνται στο πνεύμα του Νασρεντίν Χότζα. Και αυτό ακριβώς δείχνει πόσο όμοιοι είναι τελικά οι λαοί μεταξύ τους – ακόμη και εμείς με τους Τούρκους είμαστε πολύ εγγύτερα από όσο νομίζουμε.

Ο Στέλιος Πελασγός με το βιβλίο του διασώζει την πλούσια πολιτισμική κληρονομιά της Μικράς Ασίας και βάζει το λιθαράκι του στη διάσωση της παράδοσης του παραμυθιού, αυτού του ολοζώντανου είδους που μεταπλάθεται και μεταλλάσσεται διαρκώς ανά τους αιώνες.

Αστείες, απολαυστικές, διασκεδαστικές, άλλοτε λυτρωτικές και άλλοτε διδακτικές, οι ιστορίες του Χότζα μάς δίνουν άφθονη τροφή για σκέψη, μας διδάσκουν, μας ψυχαγωγούν και, πάνω απ όλα, μας υπενθυμίζουν πόσο απελπιστικά όμοιοι παραμένουν οι άνθρωποι σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, όσα χρόνια κι αν περάσουν.

Νασρεντίν Χότζας, το γέλιο της Μικρασίας
Στέλιος Πελασγός
Εκδόσεις Πρώτη ύλη
160 σελ.
ISBN 978-618-86019-1-8
Τιμή €12,00