H ευρωκρίση έχει αυξήσει την εξουσία του ΔΝΤ

Όταν ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών και το άλογο του πολέμου της ευρωπαϊκής πολιτικής, γιόρτασε τα 70α γενέθλιά του σε ένα θέατρο στο Βερολίνο τον περασμένο Σεπτέμβρη, δύο από τις πιο ισχυρές γυναίκες στον κόσμο μίλησαν θερμά προς τιμήν του. Η μία ήταν η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ. Η άλλη, που έκανε την παραδοσιακή ομιλία, ήταν η Κριστίν Λαγκάρντ, διευθύνων

σύμβουλος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Η παρουσία της Λαγκάρντ αντανακλούσε την στενή, μακροχρόνια φιλία της με τον Σόιμπλε. Αλλά ήταν επίσης μια επιβεβαίωση της τεράστιας εξουσίας που έχουν αποκτήσει η Λαγκάρντ και το ΔΝΤ στην Ευρώπη, ως αποτέλεσμα της κρίσης του ευρώ.

Το ΔΝΤ έχει μεγαλύτερο λόγο στη διαχείριση κρίσεων σε πολλά μέλη της ζώνης του ευρώ και η Λαγκάρντ έχει γίνει μια οιονεί αρχηγός του κράτους, οι απόψεις της οποίας φέρουν περισσότερο βάρος από εκείνες πολλών εκλεγμένων ηγετών. Πράγματι, χωρίς τα χρήματα και τις συμβουλές του ΔΝΤ, η ευρωζώνη θα μπορούσε να καταρρεύσει. Επειδή έχει την εύνοια και τον σεβασμό του Σόιμπλε, η Λαγκάρντ έχει παίξει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της γερμανικής απροθυμίας να αποδεχθεί τις προτάσεις που αποσκοπούν στην ενίσχυση της ευρωζώνης, όπως η δημιουργία μιας κεντρικής αρχής τραπεζικής εποπτείας.

Πρόσφατα, υπήρξαν ενδείξεις ότι η Λαγκάρντ επιδιώκει να ωθήσει τον Σόιμπλε και τη γερμανική ηγεσία σε πιο μετριοπαθείς απόψεις σχετικά με ένα θέμα που βρίσκεται στο επίκεντρο της κρίσης: το βαθμό της λιτότητας που θα πρέπει να επιβληθεί σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία. Τα τελευταία τρία χρόνια, το ΔΝΤ και η Γερμανία επέμειναν ότι οι αποδέκτες της ενίσχυσης πρέπει να μειώσουν τις δαπάνες και να αυξήσουν τους φόρους. Αλλά τον τελευταίο καιρό η Λαγκάρντ υποστηρίζει το επιχείρημα ότι η υπερβολική λιτότητα μπορεί να είναι αντιπαραγωγική.

Μια στροφή του ΔΝΤ θα άλλαζε τη συζήτηση στην Ευρώπη. Αλλά το γεγονός ότι ο οργανισμός είναι τόσο μπλεγμένος στις ευρωπαϊκές υποθέσεις είναι αμφιλεγόμενο, τόσο εντός όσο και εκτός της ηπείρου, και θα μπορούσε να είναι μια πηγή έριδος καθώς το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα ετοιμάζουν τις εαρινές συνόδους τους στην Ουάσιγκτον. Οι φορείς χάραξης πολιτικής και των δύο οργανισμών θα συναντηθούν το Σάββατο, ενώ άλλα συνέδρια και εκδηλώσεις ξεκίνησαν τη Δευτέρα και θα συνεχιστούν μέχρι την Κυριακή.

Οι φτωχότερες χώρες που συνέβαλαν στη χρηματοδότηση του ΔΝΤ διαμαρτύρονται για το ότι πρέπει να στηρίξουν την πλούσια Ευρώπη. Περισσότερο από το ήμισυ του δανεισμού του ΔΝΤ πηγαίνει στην ευρωζώνη, ενώ πριν από λίγα χρόνια το ποσό αυτό ήταν σχεδόν μηδενικό. Το ΔΝΤ συνέβαλε περίπου στο ένα τρίτο των χρημάτων που χρησιμοποιήθηκαν για τη διάσωση χωρών όπως η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και η Ελλάδα, ενώ τα υπόλοιπα προέρχονται από άλλες χώρες της ευρωζώνης.

«Ιστορικά, η Ευρώπη δεν έλαβε κανένα δανεισμό από το ΔΝΤ», δήλωσε ο Guntram B. Wolff, αναπληρωτής διευθυντής του Bruegel, ενός ερευνητικού οργανισμού στις Βρυξέλλες. «Πλέον η χρηματοδότηση από την αρχή της κρίσης έχει αυξηθεί δραματικά. Είναι αυτό σωστό; Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο ερώτημα».

Οι ηγέτες και οι πολίτες των χωρών όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία διαμαρτύρονται έντονα για τους όρους δανεισμού του ΔΝΤ, ως μέρος της λεγόμενης τρόικας των τεχνοκρατών, μαζί με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Εκτός από τις περικοπές στον προϋπολογισμό και τις αυξήσεις φόρων, οι κυβερνήσεις έχουν εξαναγκαστεί να αποσύρουν ορισμένους νόμους που προστατεύουν τους εργαζομένους από την απόλυση και να επιβάλουν και άλλα αντιλαϊκά μέτρα. Ακόμη και αν το ΔΝΤ επανεξετάσει τη στάση του στη λιτότητα, θα συνεχίσει να απαιτεί αυστηρές προϋποθέσεις, επειδή αυτή είναι η μόνη δύναμη που έχει για να πάρει τα χρήματά του πίσω.

Η Λαγκάρντ, πρώην υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, θεωρείται λιγότερο δογματική από τους Γερμανούς, αλλά ήταν κι αυτή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων τον περασμένο μήνα, όταν οι ηγέτες συζητούσαν το δύσμοιρο σχέδιο συμμετοχής των απλών καταθετών στο σχέδιο διάσωσης της Κύπρου. Παρά το γεγονός ότι το ΔΝΤ είχε επιφυλάξεις σχετικά με την επιβολή εισφοράς στους ασφαλισμένους καταθέτες στην Κύπρο, η Λαγκάρντ συμφώνησε. Μετά την κατακραυγή, το σχέδιο αναθεωρήθηκε επιβαρύνοντας μόνο τους μεγάλους καταθέτες.

Ακόμη όμως και εκείνοι που έχουν αμφιβολίες για το ρόλο του ΔΝΤ στην Ευρώπη δεν βλέπουν εναλλακτική. Ο οργανισμός θα αποτελεί αναπόφευκτα είναι μια δύναμη στην Ευρώπη για τα επόμενα χρόνια, λόγω των χρημάτων που έχει δανείσει και εξαιτίας του παραδοσιακού ρόλου τους ως θεματοφύλακα των οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών των μελών του. «Εάν το ΔΝΤ δεν συμμετείχε, η κρίση θα ήταν χειρότερη», δήλωσε ο Morris Goldstein, ένας πρώην αναπληρωτής διευθυντής έρευνας στο ΔΝΤ, ο οποίος είναι τώρα ανώτερος συνεργάτης στο Peterson Institute for International Economics, έναν ερευνητικό οργανισμό στην Ουάσιγκτον.

Εκτός από τα χρήματα που προσέφερε το ΔΝΤ, που προέρχονται από τα μέλη, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ιαπωνίας, καθώς και αυτά στην Ευρώπη, ο οργανισμός έχει παίξει και το ρόλο του εξωτερικού εμπειρογνώμονα, σε απόσταση από την εθνική πολιτική. Ελλείψει μιας ισχυρής ομοσπονδιακής κυβέρνησης στην Ευρώπη, η Λαγκάρντ βοηθά στην επιβολή της τάξης στις διαμάχες των εθνικών ηγετών. Το ΔΝΤ έτσι βοηθά στην νομιμοποίηση των αποφάσεων από τους πολιτικούς ηγέτες. Το γερμανικό κοινοβούλιο δεν θα ενέκρινε ποτέ τη συμβολή της χώρας στις διασώσεις της ευρωζώνης, εάν το σχέδιο διάσωσης δεν είχε τη σφραγίδα έγκρισης του ΔΝΤ. «Εάν η Ευρώπη είχε οργανωθεί ως ομοσπονδιακό κράτος δεν θα χρειαζόταν το ΔΝΤ» σχολιάζει ο Wolff. «Δεν υπάρχει αρκετή εμπιστοσύνη στην Ευρώπη. Προτιμούν να έχουν έναν εξωτερικό παίκτη».

Παρά τη σχέση της Λαγκάρντ με τον Σόιμπλε, η οποία φαίνεται να είναι πραγματικά θερμή, συχνά έχει αποδείξει την ανεξαρτησία της. Πολλές φορές έχει προειδοποιήσει τις ευρωπαϊκές τράπεζες ότι δεν αντιμετωπίζουν τα προβληματικά δάνειά τους αρκετά επιθετικά. Σπρώχνει τους ηγέτες να κινηθούν πιο γρήγορα για να δημιουργηθεί μια κεντρική αρχή εποπτείας τραπεζών με περισσότερες εξουσίες και να θεσπιστεί ένα σύστημα για να «ηρεμήσουν» οι χρεοκοπημένες τράπεζες, χωρίς επιβάρυνση των φορολογουμένων. Αυτού του είδους οι συμβουλές δεν είναι απαραίτητα ευπρόσδεκτες στη Γερμανία, οι τράπεζες της οποίας έχουν το δικό τους μερίδιο στα προβλήματα. Οι Γερμανοί ηγέτες έχουν προχωρήσει πιο αργά στην κεντρική ρύθμιση του τραπεζικού τομέα, από ό,τι κάποιοι άλλοι ηγέτες θα ήθελαν.

Παρόλα αυτά, το ΔΝΤ και οι Γερμανοί τις περισσότερες φορές συμφωνούν. «Η Γερμανία έχει τη μεγαλύτερη οικονομία και αυτή που βρίσκεται στην καλύτερη κατάσταση», σχολιάζει ο Goldstein. «Εάν αυτό πρόκειται να λειτουργήσει, θα πρέπει να τα πάνε καλά με τους Γερμανούς».

Η εξουσία του ΔΝΤ δεν είναι απόλυτη. Όταν το ΔΝΤ δανείζει σε προβληματικές αναπτυσσόμενες χώρες, στην παραδοσιακή λειτουργία του, συνήθως είναι ο μεγαλύτερος πιστωτής με κυρίαρχο ρόλο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Στην Ευρώπη, το ΔΝΤ είναι ένας πιστωτής μειοψηφίας, με μικρότερη οικονομική δύναμη από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό είναι περίεργο, λένε κάποιοι παρατηρητές του ΔΝΤ. «Θα πρέπει να κάνουν περισσότερους συμβιβασμούς, από αυτούς που θα ήθελαν να κάνουν», λέει ο Goldstein είπε. «Νομίζω ότι αυτό είναι ένα πρόβλημα».

Αλλά παρόλη την γκρίνια, το ΔΝΤ δεν έχει άλλη επιλογή, από το να συμμετέχει ενεργά στις ευρωπαϊκές υποθέσεις. «Η Ευρώπη εξακολουθεί να είναι είδηση» σχολιάζει ο Wolff είπε, «για τους λάθος λόγους, δυστυχώς».

nytimes