Χίλαρι Κλίντον: Η… «πρέσβειρα» που έκανε «τον κόσμο ασφαλέστερο»

«Είμαι ευγνώμων που είχαμε την ευκαιρία να συνεισφέρουμε με τον τρόπο μας ώστε να γίνει η χώρα και ο κόσμος ισχυρότερος, πιο δίκαιος και καλύτερος»: με αυτά τα λόγια η Χίλαρι Κλίντον αποχαιρέτησε το πόστο της στο Στέιτ Ντιπάρτμεν, δίνοντας της θέση της στον Τζον Κέρι. Σαφώς η πιο πολυταξιδεμένη υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ ήταν μια καλή πρέσβειρα της χώρας στο εξωτερικό. Ήταν όμως εξίσου αποτελεσματική όσο πιστεύει ως υπουργός Εξωτερικών;

Αφού έκανε στάσεις σε 112 χώρες κατά τη διάρκεια της τετραετούς

θητείας της στο Στέιτ Ντιπάρτμεν, η Χίλαρι Κλίντον αποφάσισε να πάρει σβάρνα τα κανάλια. Το Σαββατοκύριακο, πήγε στα “60 Λεπτά” του CBS. Την άλλη μέρα στα ABC, NBC, CNN και Fox. Και την επόμενη στο BBC. Εάν είστε παραγωγός ειδήσεων στο CNBC, το Bloomberg, το Νέα Υόρκη 1, ή το Weather Channel, κάντε ένα τηλέφωνο στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Απ ‘όσο γνωρίζω, έχει κάποιες μέρες ανοιχτές ακόμα, σχολιάζει ο John Cassidy στο New Yorker. Και αναρωτιέται: Παρόλη την δημοτικότητα που απολαμβάνει -69% ήταν η τελευταία δημοσκόπηση των NBC News / Wall Street Journal- ένα βασανιστικό ερώτημα παραμένει: Τι έχει πραγματικά πετύχει;

Στην κοινή συνέντευξη που έδωσε με τον Ομπάμα στο CBS, ο πρόεδρος επαίνεσε τον επαγγελματισμό και την αντοχή της. Όταν ρωτήθηκε ποιο ήταν το μεγαλύτερό της επίτευγμα, αναφέρθηκε στο τέλος του πολέμου στο Ιράκ, την απόσυρση των στρατευμάτων στο Αφγανιστάν και την διάλυση της Αλ Κάιντα. Είναι γνωστός όμως ότι όλες αυτές οι πολιτικές σχεδιάστηκαν και διαχειρίστηκαν από τον Λευκό Οίκο. Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής κύκλους, αυτό που καταλογίζουν στη Χίλαρι είναι ότι, σε αντίθεση με ορισμένους προκατόχους της όπως οι John Quincy Adams, George C. Marshall, Dean Acheson και Χένρι Κίσινγκερ, απέτυχε να χαράξει έναν ιστορικά σημαντικό ρόλο για τον εαυτό της. «Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η Κλίντον είναι τρομερά δραστήρια, καθώς και ένας πιστός παίκτης της ομάδας» έγραψε ο Stephen Walt, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Χάρβαρντ, τον περασμένο Ιούλιο, αμέσως μετά από ένα προφίλ της στο περιοδικό Times που χαρακτήριζε την Χίλαρι «διπλωμάτη- ροκ σταρ». «Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι δεν κατάφερε κανένα σπουδαίο επίτευγμα… Έπαιξε έναν μικρό ρόλο στην απεμπλοκή μας από το Ιράκ και δύσκολα διακρίνεται η επιρροή της στην προσέγγιση των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν. Έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε για να εξομαλύνει τις σχέσεις με το Πακιστάν, αλλά ο αντι-αμερικανισμός παραμένει ενδημικός σε αυτή τη χώρα και αυτό δε μοιάζει με μια ιστορία επιτυχίας. Σίγουρα βοήθησε στην επιβολή αυστηρότερων κυρώσεων κατά του Ιράν, αλλά ο κίνδυνος του πολέμου εξακολουθεί να πλανάται και δεν έκανε σίγουρα τίποτα ριζοσπαστικό ούτε εκεί». Και άλλοι ειδικοί συμφωνούν. «Φεύγει με τη φήμη μιας σταρ, που την έχει θέσει εκτός κριτικής» σχολιάζει ο Aaron David Miller, πρώην διπλωμάτης. «Είναι δύσκολο να την κατατάξουμε στην κατηγορία των σπουδαίων υπουργών, όπως ο Acheson και ο Marshall».

Είναι δύσκολο να αμφισβητηθεί αυτή η άποψη. Ο Marshall έδωσε το όνομά του στο σχέδιο οικονομικής ανάκαμψης στην μεταπολεμική Ευρώπη. Ο Acheson συνέδεσε το όνομά του με τον Ψυχρό Πόλεμο πολιτική περιορισμού και βοήθησε στη δημιουργία του ΝΑΤΟ. Ο Adams βοήθησε στη σύλληψη του δόγματος Μονρόε, που όριζε την Κεντρική και Νότια Αμερική, ως μέρος της σφαίρας επιρροής των ΗΠΑ. Ο Κίσινγκερ πρωτοστάτησε σε μια περίοδο ύφεσης με τους Σοβιετικούς, υποκίνησε μια προσέγγιση με τους Κινέζους και έκανε πολλά άλλα ακόμα (χωρίς σε καμία περίπτωση να σημαίνει ότι ήταν όλα αξιοθαύμαστα).

Αντίθετα, τα επιτεύγματα με την υπογραφή της Χίλαρι μοιάζουν ασήμαντα. Ήταν το δημόσιο πρόσωπο της αμερικανικής αντίδρασης στην Αραβική Άνοιξη, που αφορούσε την ειρηνική αποχώρηση του αιγύπτιου προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ, κερδίζοντας τη διεθνή υποστήριξη για την αμερικανική στρατιωτική επέμβαση στη Λιβύη και τη διεθνή αντίδραση για παρόμοια δράση στη Συρία. Το πώς θα καταλήξουν τελικά αυτές οι πολιτικές είναι πολύ νωρίς να το πούμε.

Οι δολοφονίες στη Βεγγάζη και τα επακόλουθά τους, για τις οποίες έχει αναλάβει την ευθύνη, ενώ επιμένει ότι κατώτεροι αξιωματούχοι πήραν τις βασικές αποφάσεις, ή η αναποφασιστικότητά της κάποιες φορές, ήταν τα πιο αμφιλεγόμενα περιστατικά της θητείας της. Το πιο σοβαρό κενό στην καταγραφή της, καθώς και την καταγραφή της διοίκησης, είναι η κάθε σοβαρή προσπάθεια για την αντιμετώπιση της αραβο-ισραηλινής διένεξης, αλλά κι εκεί, επίσης, ο Λευκός Οίκος άσκησε επιρροή. Το γεγονός ότι η Χίλαρι δεν έφερε την ειρήνη στην Παλαιστίνη, ή δεν διόρθωσε τη σχέση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας, δεν σημαίνει αποτυχία. Το αντίθετο. Εκτέλεσε με επιτυχία το έργο που της ανέθεσαν. Απλά η φύση της δουλειάς της ήταν πολύ διαφορετική από εκείνη του Acheson και του Kissinger. Στην πραγματικότητα, δεν διεύθυνε την αμερικανική εξωτερική πολιτική. Μερικές φορές, δεν ήταν καν επικεφαλής στην αντιμετώπιση προβλημάτων, κάτι που αναλάμβαναν μια σειρά ειδικών απεσταλμένων: ο Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, ο Τζορτζ Μίτσελ και ο Dennis Ross. Η θέση που πραγματικά είχε ήταν αυτή της πρέσβειρας των ΗΠΑ στον κόσμο, και αυτό το έκανε πολύ καλά.

Στα «60 Λεπτά», ο Ομπάμα ήταν εκπληκτικά σαφής για τον ρόλο της Χίλαρι. Αναφέρθηκε στο 2008, λέγοντας: «Ήταν ήδη μια παγκόσμια προσωπικότητα. Και σκέφτηκα ποιος θα αναλάμβανε τη θέση στο υπουργείο σε μια εποχή που ήμασταν ακόμη στο Ιράκ. Το Αφγανιστάν ήταν ακόμα μια τεράστια πρόκληση. Υπήρχε μεγάλη αβεβαιότητα όσον αφορά το πώς θα επαναπροσδιορίζαμε τις σχέσεις μας σε όλο τον κόσμο. Το να υπάρχει κάποιος που θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως τόσο αποτελεσματικός πρεσβευτής, χωρίς να χρειάζεται να κερδίσει τα εύσημά της, για να το πω έτσι, στη διεθνή σκηνή, σκέφτηκα ότι θα ήταν εξαιρετικά σημαντικό».

Όσον αφορά τα χιλιόμετρά της στον κόσμο, ως εκπρόσωπος των ΗΠΑ, ελάχιστοι μπορούν να συναγωνιστούν τη Χίλαρι. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Travels With the Secretary, του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, έχει συμπληρώσει 2081.21 ώρες στο δρόμο και 956.733 μίλια στο ομοσπονδιακό πρόγραμμα τακτικών επιβατών. Συνολικά, ταξίδευε για 401 ημέρες -περισσότερο από δεκατρείς μήνες, υπομένοντας τις εκατοντάδες μεγάλες πτήσεις, προκειμένου να παραβρεθεί σε αμέτρητες βαρετές συναντήσεις. Δεν μπορείς παρά να σκεφτείς το κατά πόσο αυτό το τρελό πρόγραμμα συνέβαλε στην πρόσφατη ασθένειά της (αφού κόλλησε ένα στομαχικό ιό στην Ευρώπη, λιποθύμησε και υπέστη διάσειση που οδήγησε σε ένα θρόμβο αίματος).

Κατά τη διάρκεια της θητείας της, υπερασπίστηκε έντονα τα γυναικεία δικαιώματα, τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων και τη δίκαιη οικονομική ανάπτυξη στις φτωχές χώρες. Υπερασπίστηκε επίσης την ελευθερία της έκφρασης. Ίσως η πιο αξιομνημόνευτη στιγμή της να ήταν όταν βοήθησε στην απελευθέρωση του κινέζου αντιφρονούντα Chen Guangcheng. Αναμφίβολα, αυτές οι ενέργειες δεν αρκούν για να αλλάξει δραστικά ο τρόπος που ο κόσμος βλέπει τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σύμφωνα με στοιχεία του Pew Foundation, από το 2009, λίγο μετά την εκλογή του Ομπάμα, ο αριθμός των ατόμων που έχουν θετική άποψη για τις ΗΠΑ έχει μειωθεί ελαφρώς στην Κίνα, την Ευρώπη και τις μουσουλμανικές χώρες. Ακόμη και τώρα, όμως, η έρευνα του Pew δείχνει ότι η Αμερική είναι πιο δημοφιλής στην Ευρώπη και την Ασία από ό,τι ήταν στο τέλος της κυβέρνησης Μπους. (Στο Πακιστάν και σε μέρη της Μέσης Ανατολής είναι λιγότερο δημοφιλής). Ως «διπλωμάτης ροκ σταρ», η Χίλαρι περιόδευσε ακούραστα γι’ αυτό. Και αφού γι’ αυτό την προσέλαβαν, φαίνεται λίγο άδικο να την κρίνουμε πολύ αυστηρά.

newyorker